Cenup Kutbunun şu demek oluyor ki Antarktika’nın keşifleri ve Antarktika’nın zamanı ile ilgili genel ve temel bilgiler. Cenup Kutup denizle...
Cenup Kutbunun şu demek oluyor ki Antarktika’nın keşifleri ve Antarktika’nın zamanı ile ilgili genel ve temel bilgiler.
Cenup Kutup denizlerine ilk bulgu gezileri, 1772-1775 içinde Kaptan James Cook yönetiminde gerçekleştirildi. Ama, bu yolculuklar esnasında karaya ulaşılamadı. Ekim 1819’da, İngiliz denizcisi William Smith, Shetland Adaları’nı buldu. Bir süre sonra 18 Kasım 1820’de, Amerikalı Nathaniel Brown Palmer, Hero adlı gemisiyle Orleans Boğazı’nı ve daha sonraki araştırmalarda Antarktika Kıtası’ndan uzanan bir yarımada olduğu belirlenen kuzeybatı kıyılarını buldu. Bu bölge, Amerikalı haritacılar tarafınca Palmer Yarımadası olarak adlandırıldı. Ama İngilizler, aynı bölgeyi Kraliyet Donanması’ndan Edward Bransfield’in bulduğunu (30 Ocak 1820) öne sürerek mıntıkaya Graham Toprakları ismini verdiler. 1964’te, İngilizce konuşan ülkeler, bölgenin şimal kesimi Palmer Toprakları olmak suretiyle Antarktika Yarımadası olarak adlandırılması mevzusunda birleştiler.
Antarktika Kıtası’na ilişkin araştırmalar, 1820 ve 1830’larda yoğunlaştı. Rusya Hükümeti’nin görevlendirdiği araştırmacı Fabian von Bellingshausen, kıtanın çevresini dolaşarak Aleksander ve I. Petro adalarını buldu (1821). Amerikan gemisi Huron’un, 1855’te ele geçirilen seyir defterine nazaran, kıtaya ilk ayak basan şahıs Huron’un kaptanı James Weddell sonradan ismini taşıyan denizi buldu. İngiliz balina avcısı John Biscoe, 1821’de Enderby Toprakları’nı; gene İngiliz denizcisi John Balleny, 1839’da Baleny Adaları’nı buldu. Fransız seyyah Dumont d’Urville, 1840’ta Adelie Kıyısı’nın haritasını çıkardı.
Antarktika’nın bir kıta olarak kabul edilmesi, ABD Donanması’ndan Charles Wilkens’in, 1838-1842 arasındaki bulgu yolculuklarından sonrasında gerçekleşti. Wilkes’in, Hint Okyanusu kıyısında bulmuş olduğu mıntıkaya Wilkes Toprakları ismi verildi. Sir James Clark Ross, 1839-1843 içinde Ross Denizi’ni buldu ve Cenup Kutbu’na ulaşabileceğini düşünerek güneye doğru ilerledi. Bu yolculuğu esnasında, Ross, 71°71′ cenup enlemiyle 170° 14′ şark boylamı içinde, bir süre sonra Adare Burnu olarak adlandırılan sarp kayalıklarla dolu kıyı şeridine ulaştı. Daha güneyde büyük bir buz hacmi (Ross Şelfbuzu), Ross’un ilerlemesini engelledi. Ross, bu bölümde görmüş olduğu iki etkin yanardağa Erebus ve Terror adlarını verdi. Sir James Clark Ross, bu yolculukları esnasında asla karaya çıkmadı.
Norveçli balina avcıları Leonard/Kristensen ve Carsten E. Borchgrevink, 1895’te, kıtaya Adare Burnu civarlarında ilk ayak basan kişiler oldular. 1898’de, Adrien de Gerlache başkanlığında, “Belgica” adlı gemiyle yola çıkan ve buz kütlesini 71°30′ cenup enlemine kadar aşmayı başaran Belçika araştırma ekibi üyeleri, geminin buzlar arasına sıkışması sonucu, kıtada ilk kez kışı geçiren araştırmacılar olarak kıymetli bilimsel emek harcamalar yaptılar.
Antarktika’ya ilişkin araştırmalar, 1901-1916 içinde bir kez daha yoğunluk kazanmıştır. 1901’de, Kaptan Robert Falcon Scott başkanlığındaki araştırma grubu, 82° 17′ cenup enlemiyle 163°30′ şark boylamı kadar ilerlemeyi başardı. Bu seyahat esnasında oldukça geniş bilimsel araştırma yürütüldü.
1901-1904 içinde, İsveçli Nils Otto Gustaf Nordenskjöld’ün yönettiği grup, Antarktika Yarımadası’nın şark kıyısı süresince yeryüzü şekillerine ilişkin araştırmalar yapmış oldu ve çok kıymetli bilimsel veriler topladı. 1907-1909 içinde, Ernest Henry Shackleton mühim bir araştırmaya başkanlık etti. Dört kişiden oluşan ve kışı Ross Denizi’ndeki Ross Adası’nda geçiren bu araştırma ekibi, baharda güneye doğru ilerledi ve bir süre sonrasında kayboldu. Ekip Cenup Kutbu’na 9 Ocak 1909’da ulaştı. 589 km devam eden bu seyahat, daha önceki tüm yolculuklardan uzundu ve Shackleton’a bu başarısından dolayı “sir” unvanı verildi. Sir T. W. Edgeworth David yönetiminde ikinci bir grup, Victoria Toprakları kıyısı süresince ilerleyerek Cenup Kutbu yakınlarına ulaştı.
1909-1910’da Jean Charcot, “Pourquoi Pas” adlı adlı gemisiyle Antarktika Yarımadası’nın garp kıyısını dolaştı ve Charcot Adası’nı buldu. 1911’de, Cenup Kutbu’na ulaşmayı amaçlayan beş araştırmacı vardı; Norveçli Roald Amundsen, Alman Wilhelm Filchner, İngiliz Robert Scott, Avustralyalı Douglas Mawson ve Japon Nobu Şirase. Amundsen; 1910 Temmuzunda, Şimal Kutbu’na ulaşmak amacıyla Norveç’ten ayrıldı. Bu sıralarda, Robert E. Peary’nin Şimal Kutbu’na yetişmesi (6 Nisan 1909) bütün ülkelerde büyük yankılar uyandırdı. Bunun üstüne, aynı maksatla yola çıkan Amundsen, rotasını değiştirerek Cenup Kutbu’na yöneldi. Amundsen, aynı tasarıyı gerçekleştirmeye çalışan İngiliz Robert Scott’tan 35 gün ilkin, 14 Aralık 1911’de, 4 kişilik bir ekip, 53 köpek, 4 büyük kızak ve 4 aylık yiyecekle Cenup Kutbu’na ulaşmayı başardı.
Amundsen’den sonrasında kutba ulaşan Scott ve arkadaşları büyük bir rüya kırıklığıyla süregelen dönüş yolculuğunda, köpeklerin hastalanması, yiyecek yetersizliği ve soğuk şeklinde nedenlerle yaşamlarını yitirdiler. Scott’un dönüş yolculuğunun öyküsünü yazdığı günlüğün son sayfası 29 Mart 1912’yi gösterir.
Uçağın kullanıma girmesiyle, Antarktika ve Şimal Buz Denizi’ne ilişkin araştırmalar yeni boyutlar kazanmıştır. 1928’de, uçakla Şimal Buz Denizi’ni geçen Hubart Wilkins, bu uçuşuyla “sir” unvanını kazanmıştır. Wilkins, 1 yıl sonrasında da Antarktika’da tayyare kullanan ilk şahıs oldu. Wilkins’in, Cenup Shetland Adaları’nın malum sınırlarına binlerce kilometre kare toprak daha ekledi. Wilkins, 1929’da yapmış olduğu ikinci araştırma uçuşunda da Charcot Adası’nın sınırlarını belirledi. 1928-1930 içinde Richard E. Byrd, Balinalar Koyu’nda Ufak ABD İstasyonu’nu kurdu. Byrd, 1934’te tekrardan döndüğü bu istasyondan yola çıkarak en cenup uca doğru 193 km ilerledi ve burada tek başına kışı geçirdi.
1926-1937 içinde, Norveçli Lars Christensen, Norveç ve Avustralya’nın hak öne sürdüğü bölgenin haritasını çıkarmak amacıyla türlü araştırma uçuşları düzenledi. Lars Chirsitensen, 1929-1930’daki araştırmaları içinde, Kraliçe Maud toprakları ile Lars Christensen, Ingrid Christensen, Prenses Astrid ve Veliaht Prenses Martha kıyılarının resmen kendinin bulunduğunu savundu. Gene bu araştırmalarda Kraliçe Maud Toprakları’nın teferruatlı bir haritası çıkarıldı. Lincoln Ellsworth’ın, 1933-1939 içinde, ABD adına yapmış olduğu 4 keşifte oldukça geniş yeni topraklar bulundu. Elsworth, bu mıntıkaya Ellsworth Toprakları ismini verdi ve 1938-1939’da, 80° şark boylamı süresince 483 km kadar ilerleyerek bugün ABD Yaylası olarak malum mıntıkaya geldi.
ABD İçişleri Bakanlığı’nın oluşturduğu ABD Antarktika Araştırma Servisi, Amiral Byrd başkanlığında Balinalar Koyu’nda Garp Üssü’nü; Stonington Adası’ndaki Marguerite Koyu’nda ise Şark Üssü’nü kurdu. Bu emek harcamalar esnasında Wilkins’in 1928′ de saptadığı Weddell Denizi kıyısının sınırları güneye doğru 402 km genişletildi.
İkinci Dünya Savaşı sebebiyle kıtaya ilişkin araştırmalar 1946’ya kadar duraksama geçirdi. Bu tarihten sonrasında ABD Amiral Byrd yönetiminde “High Jump” (Yüksek Sıçrayış) adlı uygulamayı gerçekleştirmiş oldu (1946). 13 vapur, 21 tayyare ve 4.000 kişinin iştirak ettiği bu uygulama, donanmanın soğuk hava koşullarında eğitimini amaçlamanın yanı sıra, bilimsel bir seyahat niteliği de taşımaktaydı. Bu yolculukta, kıtanın Antarktika Yarımadası ve Weddell Denizi Bölgesi haricinde, tüm çevresinin haritası çıkarıldı. 1949-1952 içinde, İngiliz, Norveçli ve İsveçli araştırmacıların iştirak ettiği John Giaver başkalığındaki grup, Kraliçe Maud Toprakları’nda kışı geçirerek bilimsel emek harcamalar yapmış oldu. Ocak 1950’de, Fransa, Paul Emile Victor başkanlığında Adelie Kıyısında meteoroloji araşırmalarına yönelik Port Martin İstasyonu’nu kurdu.
1952’de çalışmaların durdurulduğu istasyon, 1956’da bilimsel araştırmalar için tekrardan işletilmeye başlandı. Avustralya Hükümeti, 1954 başlarında, Mac Robertson Toprakları’nda devamlı ilk Avustralya istasyonu Mawson’u kurdu. Arjantinliler, Ocak 1955′ te, General San Martin buzkıranıyla Weddell Denizi’nde ilerleyerek Cenup Kutbu’na 1.287 km uzaklıkta bir üs kurdular.
YORUMLAR