Balıkçılık: Balık avlamak için uygulanan tekniklerin bütünü. Her kıtada meydana getirilen balıkçılık, yüzyıllar süresince, insanlığın başlı...
Her kıtada meydana getirilen balıkçılık, yüzyıllar süresince, insanlığın başlıca gıda kaynaklarından birisi olmuştur. Tarih öncesi çağlarda balıkçılar, akarsularda, göllerde ve okyanusların kıyısında, kemik iğneli oltalarla ve zıpkınlarla avlanmakla yetiniyorlardı; ağ ile balıkçılık ama İlkçağ’da ortaya çıkmış, açık deniz balıkçılığı ise bir süre sonra gelişmiştir.
Balıkçı Teknesinden Balina Gemisine
Besinlerimizin mühim bir kısmını elde eden balıkçılık, denizde türlü biçimlerde yapılır. Kıyı balıkçılığı (kıyıların yakınında), göçmen balıklan (uskumru, sardalya) izlemeğe dayanan açık deniz balıkçılığı (açık denizlerde), gemilerin bir çok haftalığına limandan uzaklaşarak çıktıkları büyük balıkçılık, ayrı ayrı yöntemlerdir.
Balıkçılıkta en fazla kullanılan gemiler motorlu teknelerdir. Tahta ya da demirden meydana getirilen otuz metreye yakın uzunluktaki tekne arkasından, huni şeklinde devasa bir sürtme ağı (trol) götürür. Bir ültrason (ses-ötesi) sonda aracı, balık yataklarının yerini bulmaya yararsa da, balıkçı reisi, en iyi bölgeyi seçmek için kendi deneylerinden de yararlanır.
Trol balıkçılığında ağ, yoluna çıkan her türlü balığı yakalar. Bununla beraber, trol tekneleri kuzeyin soğuk sularında (izlanda, Newfoundland, Norveç) sefere çıktıkları süre, yakaladıkları, genellikle morina balıklarından ibarettir.
Buna karşılık ton (ya da orkinos) balıkçılığı, hususi teknelerle yapılır: bu teknelerin üstünde pek çok minik doğrudan mevcuttur ve bu direklerin her herhangi birine de bir çok olta asılır. Akdeniz’de daha çok, daire halinde dizilmiş, minik teknelerden bir filonun çekmiş olduğu gırgır ve ığrıp şeklinde büyük ağlar kullanılır. Tekneler, bir taraftan ağı çekerken yavaş yavaş birbirlerine yaklaşır ve ton balıkları giderek daralan bir cep içinde tuzağa düşmüş olur.
Balinaları yakalamak için, balina gemisi demlen küt burunlu ve süratli gemiler kullanılır, bu tür şeyler avını zıp-kmatan toplarla vurur ve yavaş yavaş fabrika-gemiye çekerler, av orada parçalanır.
Hoş Bir Eğlence
Daha başka balıkçılık sistemleri,metotları de vardır, ama bu tür şeyler daha çok spora ya da boş zamanları değerlendirme uğraşlarına yakındır. Gelgitte dalgaların çekilmesiyle açığa çıkan kumluklarda, kayaların dolambaçlarında kabuklu hayvanları yakalamak ya da toplamak hem gözlem kabiliyetini, hem de yürümekten zevk almayı gerektiren bir uğraştır.
Akarsularda ya da denizde oltayla balık avlamanın meraklısı çoktur. Bu tür durumlar hangi tür balık için ne tür olta (kamış, maden, cam lifi), hangi kalınlıkta ipek ya da naylon iplik kullanılması icap ettiğini iyi bilirler. Balığın en küçük bir’dokunuşunu haber veren şamandıra ya da mantar’ı seçmekte de ustadırlar; şamandırayı olta ipinin altında dengede tutan kurşun dizisinin iyi mi bırakılacağım çok iyi saptar ve balığı zokaya doğru çekecek olan yemi de ustalıkla seçerler.
Balıkçılık bununla birlikte spordur da. Sporcular, olta ipini uzağa fırlatıp makarayla çekerek ve balığı sudan çıkarmak için onunla savaşım ederek bu işin tadını çıkarırlar.
Sabır ve Kuvvet
Yem, balığı yeterince aldatır da balık gelir yemi kaparsa, onu derhal oltaya geçirmek, şu demek oluyor ki iğne etine iyice takılsın diye olta kamışım elçabukluğuyla çekmek gerekir. Fazla acele hareket etmek, balığın yemi tamamen yutmasına süre bırakmamak ihtimali yaratır. Fazla beklemek ise, balığa, oltaya yakalanmadan yemi alıp kaçmak için zaman bırakmak anlamına gelir. Ama oltaya takılmış bir balık, ne olursa olsun yakalanmış sayılmaz: ipi kopartmamak için, balığı sudan çekmeden ilkin, yavaş yavaş yormak daha iyidir. Balık güçlüyse bu son aşama, gerçek bir mücadeleye dönüşebilir. Söz gelimi, açık denizde ton avlama sporunda, balıkçı, kendisini bir halatla gemiye sıkı sıkı bağlatmalıdır.
Yem, balığı yeterince aldatır da balık gelir yemi kaparsa, onu derhal oltaya geçirmek, şu demek oluyor ki iğne etine iyice takılsın diye olta kamışım elçabukluğuyla çekmek gerekir. Fazla acele hareket etmek, balığın yemi tamamen yutmasına süre bırakmamak ihtimali yaratır. Fazla beklemek ise, balığa, oltaya yakalanmadan yemi alıp kaçmak için zaman bırakmak anlamına gelir. Ama oltaya takılmış bir balık, ne olursa olsun yakalanmış sayılmaz: ipi kopartmamak için, balığı sudan çekmeden ilkin, yavaş yavaş yormak daha iyidir. Balık güçlüyse bu son aşama, gerçek bir mücadeleye dönüşebilir. Söz gelimi, açık denizde ton avlama sporunda, balıkçı, kendisini bir halatla gemiye sıkı sıkı bağlatmalıdır.
Yemler ve Yalancı Yemler
Akarsu balıklarına yem olarak buğday, ekmek kırıntısı, bakla, patates, içine et kurdu doldurulmuş balçık topağı, yer ya da bataklık solucanları vb. kullanılır. Karideslerin, yumuşak yengeçlerin, kabuklu böceklerin eti, bilhassa deniz balıkçılığında işe yarar. Turna balığı şeklinde iri etçil balıklarsa oltaya takılı minik diri balıklara daha kolay gelir.
Fırlatma oltalarla, tatlı su levreği, som balığı v.b. avlamak için yalancı yemler kullanılır: rengârenk lastik kayışlar, yüzer şeklinde görünen eklemli yalancı balıklar, balıkçı makara ile olta ipini çekerken balık şeklinde kıpırdaşan kaşıklar. Sinekle balıkçılıkta balık, iğneye takılan tabii ya da suni böceklerle yakalanmağa çalışılır, bu yemler, uygun bölgelere kondurulur ya da daldırılır.
Morina Savaşı
İzin alma zorunluğunun konmasına karşılık, amatör balıkçıların sayısı çok fazladır ve ırmakların balık membaı da tükenmez değildir. Bunun içindir ki balıkçı dernekleri, tabii dengeyi korumak için tertipli aralıklarla balık ekimi’ne başvurmak zorundadırlar.
Denizde, yok olmağa yüz tutmuş bir takım hayvanların (balinalar) yakalanması, sıkı kurallara bağlanmıştır. Trol teknelerinin âdeta kaynaştığı Manş ve Şimal Denizi şeklinde bir takım bölgelerde balıkçılığın düzene sokulması gerekmiştir. Nihayet, ekonomisi balıkçılığa dayanan bir takım devletler de, kıyı kaynaklarını internasyonal yağmadan korumak suretiyle, karasularının sınırını genişletmek zorunda kalmışlardır. Bunun sonucu olarak, İzlanda ile İngiltere’yi karşı karşıya getiren morina savaşı şeklinde pek çok anlaşmazlıklar doğmuştur.
YORUMLAR