Biyom biyom, aynı çevre koşulları içinde, benzer yaşam şekilleri gösteren büyük bir hayvan ve nebat topluluğunu barındıran en geniş ...
Biyom
biyom, aynı çevre koşulları içinde, benzer yaşam şekilleri gösteren büyük bir hayvan ve nebat topluluğunu barındıran en geniş ekolojik birim. Her biyom türlü karma toplulukları ve bu toplulukların gelişme evrelerini kapsar. Otlak, tropik yağmur ormanı ya da savan şeklinde egemen nebat örtüsünün adıyla anılan biyomların, değişik coğrafi mıntıkalara dağılmış benzer örnekleri bir biyom tipini oluşturur; mesela ılıman dönem yaprakdöken orman biyom tipi, Asya, Avrupa ve Şimal ABD'daki yaprakdöken orman biyomlarım kapsar.
Değişik biyomlar
Bir biyomu öbüründen ayrıştıran temel tesir iklimdir. Sözgelimi, bir tropikal yağmur ormanının iklimi, iğne yapraklı ormanların ikliminden çarpıcı bir şekilde farklıdır. Tropikal yağmur ormanında bolca su bulunmaktadır; günlük 13,9 °C - 29,4 °C'lik ısı, nebat gelişmesi için hemen hemen kusursuz bir ortam yaratır. İğne yapraklı orman, tipik olarak yazın kuraklığa, kışın da çok soğuk havaya daha iyi dayanır. Aynı şekilde hayvan topluluğu da biyomdan biyoma değişiyor. Her biyomun nebat ve hayvan toplulukları, o biyoma uyarlanmışlardır. Sözgelimi şimal tundralarında, senenin mühim bir kısmında çok soğuk bir iklim egemendir; nebat gelişme periyodu de serin ve kurak geçer. Bununla beraber gerek nebat topluluğu, gerek hayvan topluluğu, bu sert koşullara uyum sağlamışlardır. Şimal kutup bölgesinin ağaçsız tundra nebat örtüsü, çokyıllık bitkilerden oluşur. Bitkilerin alçak boylu olması, sert, dondurucu rüzgarlara karşı geliştirilmiş bir uyumdur; böylelikle rutubet, gıda azlığı, vb. diğer negatif koşullara, yüksek boylu bitkilerden daha iyi dayanırlar.
Benzer biyomlar
Benzer biyomlar, genellikle aynı enlemlerde bulunurlar. Bu vaziyet tundrada ve tayga ismi verilen iğne yapraklı şimal ormanlarında açıkça görünür. Enlem benzerliklerinin yanı sıra, yükseklik benzerlikleri de biyomun oluşumunu etkisinde bırakır. Yüksek bir dağın doruğuna doğru çıkıldıkça, ısı düşer, hava soğur; kışlar daha uzun ve sert geçer (ekvator civarlarındaki yüksek dağların dorukları dahi karlarla kaplıdır). Bu sebeple, aynı dağda değişik iklim ve nebat örtüsü kuşağı gözlenir.
Kara ve Su Biyomları
Biyomlar kara ve su biyomları olmak suretiyle ikiye ayrılır. Kara biyomları; tundralar, taygalar(kozalaklı ağaç), yapraklarını döken ve dökmeyen ormanlar, ılıman bölge ormanları, koruluk ve çalılıklar, çöller, tropikal ormanlar ve çalılıklar, stepler-savanlar, çayırlıklardır. Su biyomları ise; tuzlu su ve tatlı su biyomları olmak suretiyle iki bölümde incelenir. Tatlı su biyomları da akarsular, haliçler ve göllerdir.
BAKINIZ
Kayaç Nedir? Kayaçlar Hakkında
Virüs Nedir? Virüsler Hakkında
Disakkarit Nedir? Disakkaritler Hakkında
YERKüRE üZERİNDEKİ BüYüK BİYOMLAR
Biyomlar; benzer iklim, toprak, nebat örtüsü ve tabii ortam koşullarına haiz alanların ortak adıdır. Biyomlar genel olarak karasal ve su biyomları olmak suretiyle iki grupta incelenmektedir. Karasal biyomlar, biyomda egemen nebat topluluğuna nazaran, su biyomları ise suyun kimyasal özelliğine nazaran sınıflandırılmaktadır.
1. KARASAL BİYOMLAR
Yayılım Alanı
0-10° Şimal ve Cenup enlemleri içinde kalan Amazon ve Kongo havzaları ile Okyanusya adalarında görülmektedir.
İklim Koşulları
Ekvatoral iklim kuşağında ısı averajı 25 C°â€˜nin üzerindedir. Günlük ve senelik ısı farklılıkları oldukça düşüktür. Senelik yağış miktarı 2000 mm'den fazladır. Derhal her gün şiddetli yağmurların görüldüğü bu bölgelerde, ısı değerlerinin de yüksek olması, Dünyanın diri fazlalığı bakımından en varlıklı biyomu olmasına yol açmıştır.
Nebat Örtüsü
Dev boyutlu ağaçlar ile uzunluğu kilometrelerce olan orman altı sarmaşıklarının yanı sıra, türlü boy ve tiplerde yoğun bir nebat topluluğuna ev sahipliği yapmaktadır. Tropikal ormanlar yıl boyu yeşil kalmaktadır.
Hayvan Türleri
Fil, şempanze, orangutan, antilop, leopar, türlü yılan türleri ve çok sayıda sürüngenden oluşmaktadır.
Yayılım Alanı
Her iki yarımkürede de 10-30° enlemleri içinde görülmektedir. Bilhassa Brezilya, Hindistan ve Cenup Afrika'da görülen bir biyomdur.
İklim Koşulları
Dev boyutlu ağaçlar ile uzunluğu kilometrelerce olan orman altı sarmaşıklarının yanı sıra, türlü boy ve tiplerde yoğun bir nebat topluluğuna ev sahipliği yapmaktadır. Tropikal ormanlar yıl boyu yeşil kalmaktadır. Yazı bolca yağışlı, kışları ise kurak geçen, ısı değerlerinin yüksek olduğu bir biyomdur. Yağış miktarı 1000 mm'den fazladır. Isı 20 C'nin altına düşmez.
Nebat Örtüsü
Tropikal ormanlar ile çöller arasındaki bölümde yer edinen, yaz yağışlarına bağlı olarak ortaya çıkan uzun boylu ot topluluklarına savan ismi verilmektedir. Savanların içinde yer yer ağaç topluluklarına rastlanmaktadır. Mesela, savan bölgelerinden geçen akarsu boylarında görülen ormanlara park ve galeri ormanları ismi verilmektedir.
Hayvan Türleri
Savanlar çok geniş bir memeli topluluğuna ev sahipliği yapmaktadır. Zebra, zürafa, babun, aslan, çita, bizon, deve kuşu ve timsah şeklinde türler bu kuşakta yaşamaktadır.
Yayılım Alanı
Sıcak çöller iki gruba ayrılmaktadır. Ekranda görülen pencereden ilki dönenceler çevresinde görülen devamlı yüksek tazyik kuşaklarında ortaya çıkan çöllerdir. Büyük Sahra, Atakama, Nabib, Büyük Avustralya ve Arap çölleri bu tip çöllerdendir. Başka çöller ise karaların deniz etkisinden uzak iç kesimlerinde görülmektedir. Bunların en tipik örneği Gobi ve Taklamakan çölleridir.
İklim Koşulları
Senelik yağış miktarı 200 mm'den az olan alanlar çöl olarak adlandırılmaktadır. Buralarda günlük ve senelik ısı farklılıkları oldukça yüksektir. Gün içinde ısı anormal olarak yükseldiğinden buharlaşma çok şiddetlidir.
Nebat Örtüsü
Çöl bölgelerinde nebat yaşaması için lüzumlu ortam koşulları yoktur. Ama Şimal ABD'daki çöllere özgü kaktüs türü bitkilere rastlanabilmektedir.
Hayvan Türleri
Deve, çöl tilkisi, yer sincabı, fare türleri ve bir takım böcekler çöllerde yaşayabilmektedir.
Yayılım Alanı
Yaprağını döken ormanların yayılım alanı oldukça geniştir. Hem ılıman okyanusal iklim bölgelerinde hem de muson iklim kuşağında görülmektedirler. Muson Asyasının (Çin, Hindistan ve Japonya) ormanları çoğu zaman az sayıda nebat türünün yoğun olarak görüldüğü yerlerdir. Orta dönem yaprak döken ormanları ise yükseltinin az olduğu yerlerde görülmektedir.
İklim Koşulları
Yağış ve ısı değerlerinin orman oluşumuna elverişli olduğu yerlerde görülen bu biyom, yağışın 800 mm'den fazla sıcaklığın genel anlamda sıfırın altına inmediği bölgelerde görülebilmektedir.
Nebat Örtüsü
Sonbaharda ısı değerlerinin düşmesine bağlı olarak yaprağını döken ağaçlar ve bu ağaçların altında yaşayan varlıklı orman altı florası bu biyomun karakteristik bitkilerini oluşturmaktadır.
Hayvan Türleri
Kartal, ayı, sincap, kurt, tilki, fare, geyik, çakal, köstebek, kurbağa ve timsah.
Yayılım Alanı
İklim koşullarının uygun olduğu yerlerde, çoğu zaman de 20-60° enlemleri içinde karaların iç kesimlerinde görülmektedirler.
İklim Koşulları
Yağış miktarının 200-600 mm içinde değişmiş olduğu, kış aylarında sıcaklığın ara sıra sıfırın altına düşmüş olduğu koşullarda ortaya çıkmaktadırlar. Bu biyomun görüldüğü yerlerde yağış rejimi çoğu zaman düzensizdir. En fazla yağış ilkbahar ve yazları görülmektedir.
Nebat Örtüsü
Step, çayır ve preriler çoğu zaman benzer türlerden oluşmaktadır. Step ve preriler çoğu zaman yarım metreyi geçmeyen kısa ot topluluklarıdır. Yaz yağışlarının fazla olduğu yüksek yerlerde ise daha uzun ve gür otlaklar yer alır. Bunlara çayır ismi verilmektedir.
Hayvan Türleri
Lama, bizon, antilop, zebra, zürafa, fil ve bufalo.
Yayılım Alanı
Değişik iklim bölgelerinde gruplar halinde görülseler de en tipik şekilde 30-40° enlemlerinde Akdeniz iklim kuşağında görülmektedirler.
İklim Koşulları
Yaz aylarının sıcak ve kurak kış aylarının ılık ve yağışlı geçmiş olduğu bölgelerde görülmektedirler. Bu alanlarda yaz kuraklıkları şiddetli, kış yağışları fazladır.
Nebat Örtüsü
Ana nebat örtüsünü oluşturan orman ağaçlarının ortadan kalkmasıyla bodur çalı ve ağaççıklar ortaya çıkmıştır. Bu tür şeyler Akdeniz kuşağında maki, ABD'da şaparol olarak adlandırılırlar.
Hayvan Türleri
Çakal, yabani koyun, keçi, tavşan, kurt, çalıkuşu, tilki, puma ve kokarca.
Yayılım Alanı
Isı değerlerinin geniş yapraklı ağaçların yaşamasına izin vermediği yüksek kesimler ile sert karasal iklim koşullarının yaşandığı Kanada, Sibirya ve İskandinavya şeklinde alanlarda görülmektedir.
İklim Koşulları
Yağış miktarı çoğu zaman 600 mm'den yüksek, ısı averajı 6° C'den daha çok olan yerlerde görülen nebat topluluğudur. Yer yer daha az ısı değerlerinin bulunmuş olduğu yerlerde de görülebilmektedir. Orta kuşakta bilhassa yüksek kesimlerde görülmektedir.
Nebat Örtüsü
Tayga ormanları olarak adlandırılan bu bitkiler çoğu zaman sağlam gövdeli ve soğuğa karşı dayanıklıdır. Soğuğa karşı dayanıklı olmaları sebebiyle boreal (soğuk bölge) ormanları olarak da adlandırılırlar.
Hayvan Türleri
Samur, vizon, vaşak, kunduz, geyik, ayı, tilki, kartal, kurt, baykuş, su samuru.
Yayılım Alanı
Çoğu zaman şimal yarımkürede 60-70j enlemleri içinde görülmektedirler. Kanada, İskandinavya ve Sibirya'nın kuzeyi en belirgin şekilde görüldükleri bölgelerdir.
İklim Koşulları
Yıl süresince toprağın donmuş halde olduğu tundra kuşağında yazları ısı sıfırın üstüne çıkmaktadır. Yağış miktarı çoğu zaman 250 mm'den daha azdır.
Nebat Örtüsü
Yazları ortaya çıkan bataklık alanlarda çok kısa ot toplulukları görülür. Bu ot toplulukları tundra olarak adlandırılmaktadır. Tundralar çok kısa otlar ile yosun ve likenlerden oluşmaktadır.
Hayvan Türleri
Kutup tilkisi, ren geyiği, impala, misk öküzü, boz ayı, karibu, palyaço ördek ve bir takım kuş türleri. Isı daima sıfırın altındadır. Tümüyle buzullarla kaplı olan bu bölümde gece gündüz süreleri oldukça uzundur. Bundan dolayı sürekli olarak yaşayan canlılar görülmez. Yalnızca yazları bölümde bulunan fok, kutup ayısı ve penguen şeklinde canlılar ile bir takım kuş ve balık türleri eriyen buzulların kenarına yerleşmektedir.
Isı ve yağış koşullarının yükseldikçe değişmesine bağlı olarak belli başlı bir yükseltiden itibaren ağaç türü bitkiler görülmez. Bu sınıra orman üst sının, ismi verilmektedir. Orman üst sınırının üstünde çoğu zaman kısa boylu otlar görülür. Daha yüksek yerlerde ise bitkiler de ortadan kalkmaktadır. Bu sınır ise nebat üst sınırı olarak adlandırılmaktadır. Dağlık alanlar iç içe geçmiş ve yükseltiye bağlı olarak sıralanmış nebat topluluklarından oluşmaktadır. Yüksek dağlık alanlarda dağ keçisi, kartal, Tibet öküzü (yak), kar tavşanı ve yırtıcı hayvanlar görülmektedir.
Deniz Biyomları
Dünyayı genel mealde çepeçevre kuşatan okyanus ve denizlerde mevcud biyomdur. Çok varlıklı ve değişken bir diri topluluğuna ev sahipliği meydana getiren denizler diri yaşamının ve gıda zincirinin olmazsa olmaz bir parçasıdır. Denizlerde bitkisel planktonlar, hayvansal planktonlar, balık türleri, memelilerden yunus ve balinalar, denizyıldızı ve denizanası şeklinde çok varlıklı bir diri topluluğu barınmaktadır.
Tatlı Su Biyomları
Akarsu ve göl biyomları olarak ayırt edilmektedirler. Çoğu zaman diri fazlalığı sınırlıdır. Saz, kamış, nilüfer şeklinde bitkiler ile balık, kurbağa ve böcekler görülmektedir.
Biyomlar; benzer iklim, toprak, nebat örtüsü ve tabii ortam koşullarına haiz alanların ortak adıdır. Biyomlar genel olarak karasal ve su biyomları olmak suretiyle iki grupta incelenmektedir. Karasal biyomlar, biyomda egemen nebat topluluğuna nazaran, su biyomları ise suyun kimyasal özelliğine nazaran sınıflandırılmaktadır.
TROPİKAL YAĞMUR ORMANLARI BİYOMU
Yayılım Alanı
0-10° Şimal ve Cenup enlemleri içinde kalan Amazon ve Kongo havzaları ile Okyanusya adalarında görülmektedir.
İklim Koşulları
Ekvatoral iklim kuşağında ısı averajı 25 C°â€˜nin üzerindedir. Günlük ve senelik ısı farklılıkları oldukça düşüktür. Senelik yağış miktarı 2000 mm'den fazladır. Derhal her gün şiddetli yağmurların görüldüğü bu bölgelerde, ısı değerlerinin de yüksek olması, Dünyanın diri fazlalığı bakımından en varlıklı biyomu olmasına yol açmıştır.
Nebat Örtüsü
Dev boyutlu ağaçlar ile uzunluğu kilometrelerce olan orman altı sarmaşıklarının yanı sıra, türlü boy ve tiplerde yoğun bir nebat topluluğuna ev sahipliği yapmaktadır. Tropikal ormanlar yıl boyu yeşil kalmaktadır.
Hayvan Türleri
Fil, şempanze, orangutan, antilop, leopar, türlü yılan türleri ve çok sayıda sürüngenden oluşmaktadır.
SAVAN BİYOMU
Yayılım Alanı
Her iki yarımkürede de 10-30° enlemleri içinde görülmektedir. Bilhassa Brezilya, Hindistan ve Cenup Afrika'da görülen bir biyomdur.
İklim Koşulları
Dev boyutlu ağaçlar ile uzunluğu kilometrelerce olan orman altı sarmaşıklarının yanı sıra, türlü boy ve tiplerde yoğun bir nebat topluluğuna ev sahipliği yapmaktadır. Tropikal ormanlar yıl boyu yeşil kalmaktadır. Yazı bolca yağışlı, kışları ise kurak geçen, ısı değerlerinin yüksek olduğu bir biyomdur. Yağış miktarı 1000 mm'den fazladır. Isı 20 C'nin altına düşmez.
Nebat Örtüsü
Tropikal ormanlar ile çöller arasındaki bölümde yer edinen, yaz yağışlarına bağlı olarak ortaya çıkan uzun boylu ot topluluklarına savan ismi verilmektedir. Savanların içinde yer yer ağaç topluluklarına rastlanmaktadır. Mesela, savan bölgelerinden geçen akarsu boylarında görülen ormanlara park ve galeri ormanları ismi verilmektedir.
Hayvan Türleri
Savanlar çok geniş bir memeli topluluğuna ev sahipliği yapmaktadır. Zebra, zürafa, babun, aslan, çita, bizon, deve kuşu ve timsah şeklinde türler bu kuşakta yaşamaktadır.
SICAK ÇÖL BİYOMU
Yayılım Alanı
Sıcak çöller iki gruba ayrılmaktadır. Ekranda görülen pencereden ilki dönenceler çevresinde görülen devamlı yüksek tazyik kuşaklarında ortaya çıkan çöllerdir. Büyük Sahra, Atakama, Nabib, Büyük Avustralya ve Arap çölleri bu tip çöllerdendir. Başka çöller ise karaların deniz etkisinden uzak iç kesimlerinde görülmektedir. Bunların en tipik örneği Gobi ve Taklamakan çölleridir.
İklim Koşulları
Senelik yağış miktarı 200 mm'den az olan alanlar çöl olarak adlandırılmaktadır. Buralarda günlük ve senelik ısı farklılıkları oldukça yüksektir. Gün içinde ısı anormal olarak yükseldiğinden buharlaşma çok şiddetlidir.
Nebat Örtüsü
Çöl bölgelerinde nebat yaşaması için lüzumlu ortam koşulları yoktur. Ama Şimal ABD'daki çöllere özgü kaktüs türü bitkilere rastlanabilmektedir.
Hayvan Türleri
Deve, çöl tilkisi, yer sincabı, fare türleri ve bir takım böcekler çöllerde yaşayabilmektedir.
ILIMAN YAPRAK DÖKEN ORMANLAR BİYOMU
Yayılım Alanı
Yaprağını döken ormanların yayılım alanı oldukça geniştir. Hem ılıman okyanusal iklim bölgelerinde hem de muson iklim kuşağında görülmektedirler. Muson Asyasının (Çin, Hindistan ve Japonya) ormanları çoğu zaman az sayıda nebat türünün yoğun olarak görüldüğü yerlerdir. Orta dönem yaprak döken ormanları ise yükseltinin az olduğu yerlerde görülmektedir.
İklim Koşulları
Yağış ve ısı değerlerinin orman oluşumuna elverişli olduğu yerlerde görülen bu biyom, yağışın 800 mm'den fazla sıcaklığın genel anlamda sıfırın altına inmediği bölgelerde görülebilmektedir.
Nebat Örtüsü
Sonbaharda ısı değerlerinin düşmesine bağlı olarak yaprağını döken ağaçlar ve bu ağaçların altında yaşayan varlıklı orman altı florası bu biyomun karakteristik bitkilerini oluşturmaktadır.
Hayvan Türleri
Kartal, ayı, sincap, kurt, tilki, fare, geyik, çakal, köstebek, kurbağa ve timsah.
ILIMAN ÇAYIRLAR BİYOMU
Yayılım Alanı
İklim koşullarının uygun olduğu yerlerde, çoğu zaman de 20-60° enlemleri içinde karaların iç kesimlerinde görülmektedirler.
İklim Koşulları
Yağış miktarının 200-600 mm içinde değişmiş olduğu, kış aylarında sıcaklığın ara sıra sıfırın altına düşmüş olduğu koşullarda ortaya çıkmaktadırlar. Bu biyomun görüldüğü yerlerde yağış rejimi çoğu zaman düzensizdir. En fazla yağış ilkbahar ve yazları görülmektedir.
Nebat Örtüsü
Step, çayır ve preriler çoğu zaman benzer türlerden oluşmaktadır. Step ve preriler çoğu zaman yarım metreyi geçmeyen kısa ot topluluklarıdır. Yaz yağışlarının fazla olduğu yüksek yerlerde ise daha uzun ve gür otlaklar yer alır. Bunlara çayır ismi verilmektedir.
Hayvan Türleri
Lama, bizon, antilop, zebra, zürafa, fil ve bufalo.
ÇALI BİYOMU
Yayılım Alanı
Değişik iklim bölgelerinde gruplar halinde görülseler de en tipik şekilde 30-40° enlemlerinde Akdeniz iklim kuşağında görülmektedirler.
İklim Koşulları
Yaz aylarının sıcak ve kurak kış aylarının ılık ve yağışlı geçmiş olduğu bölgelerde görülmektedirler. Bu alanlarda yaz kuraklıkları şiddetli, kış yağışları fazladır.
Nebat Örtüsü
Ana nebat örtüsünü oluşturan orman ağaçlarının ortadan kalkmasıyla bodur çalı ve ağaççıklar ortaya çıkmıştır. Bu tür şeyler Akdeniz kuşağında maki, ABD'da şaparol olarak adlandırılırlar.
Hayvan Türleri
Çakal, yabani koyun, keçi, tavşan, kurt, çalıkuşu, tilki, puma ve kokarca.
İĞNE YAPRAKLI ORMAN BİYOMU
Yayılım Alanı
Isı değerlerinin geniş yapraklı ağaçların yaşamasına izin vermediği yüksek kesimler ile sert karasal iklim koşullarının yaşandığı Kanada, Sibirya ve İskandinavya şeklinde alanlarda görülmektedir.
İklim Koşulları
Yağış miktarı çoğu zaman 600 mm'den yüksek, ısı averajı 6° C'den daha çok olan yerlerde görülen nebat topluluğudur. Yer yer daha az ısı değerlerinin bulunmuş olduğu yerlerde de görülebilmektedir. Orta kuşakta bilhassa yüksek kesimlerde görülmektedir.
Nebat Örtüsü
Tayga ormanları olarak adlandırılan bu bitkiler çoğu zaman sağlam gövdeli ve soğuğa karşı dayanıklıdır. Soğuğa karşı dayanıklı olmaları sebebiyle boreal (soğuk bölge) ormanları olarak da adlandırılırlar.
Hayvan Türleri
Samur, vizon, vaşak, kunduz, geyik, ayı, tilki, kartal, kurt, baykuş, su samuru.
TUNDRA BİYOMU
Yayılım Alanı
Çoğu zaman şimal yarımkürede 60-70j enlemleri içinde görülmektedirler. Kanada, İskandinavya ve Sibirya'nın kuzeyi en belirgin şekilde görüldükleri bölgelerdir.
İklim Koşulları
Yıl süresince toprağın donmuş halde olduğu tundra kuşağında yazları ısı sıfırın üstüne çıkmaktadır. Yağış miktarı çoğu zaman 250 mm'den daha azdır.
Nebat Örtüsü
Yazları ortaya çıkan bataklık alanlarda çok kısa ot toplulukları görülür. Bu ot toplulukları tundra olarak adlandırılmaktadır. Tundralar çok kısa otlar ile yosun ve likenlerden oluşmaktadır.
Hayvan Türleri
Kutup tilkisi, ren geyiği, impala, misk öküzü, boz ayı, karibu, palyaço ördek ve bir takım kuş türleri. Isı daima sıfırın altındadır. Tümüyle buzullarla kaplı olan bu bölümde gece gündüz süreleri oldukça uzundur. Bundan dolayı sürekli olarak yaşayan canlılar görülmez. Yalnızca yazları bölümde bulunan fok, kutup ayısı ve penguen şeklinde canlılar ile bir takım kuş ve balık türleri eriyen buzulların kenarına yerleşmektedir.
DAĞ BİYOMU
Isı ve yağış koşullarının yükseldikçe değişmesine bağlı olarak belli başlı bir yükseltiden itibaren ağaç türü bitkiler görülmez. Bu sınıra orman üst sının, ismi verilmektedir. Orman üst sınırının üstünde çoğu zaman kısa boylu otlar görülür. Daha yüksek yerlerde ise bitkiler de ortadan kalkmaktadır. Bu sınır ise nebat üst sınırı olarak adlandırılmaktadır. Dağlık alanlar iç içe geçmiş ve yükseltiye bağlı olarak sıralanmış nebat topluluklarından oluşmaktadır. Yüksek dağlık alanlarda dağ keçisi, kartal, Tibet öküzü (yak), kar tavşanı ve yırtıcı hayvanlar görülmektedir.
2. SU BİYOMLARI
Deniz Biyomları
Dünyayı genel mealde çepeçevre kuşatan okyanus ve denizlerde mevcud biyomdur. Çok varlıklı ve değişken bir diri topluluğuna ev sahipliği meydana getiren denizler diri yaşamının ve gıda zincirinin olmazsa olmaz bir parçasıdır. Denizlerde bitkisel planktonlar, hayvansal planktonlar, balık türleri, memelilerden yunus ve balinalar, denizyıldızı ve denizanası şeklinde çok varlıklı bir diri topluluğu barınmaktadır.
Tatlı Su Biyomları
Akarsu ve göl biyomları olarak ayırt edilmektedirler. Çoğu zaman diri fazlalığı sınırlıdır. Saz, kamış, nilüfer şeklinde bitkiler ile balık, kurbağa ve böcekler görülmektedir.
: coğrafya hocası
Biyom Nedir? Biyom Türleri ve Özellikleri Nedir?
Biyom; aynı iklim koşullarının yaşandığı ve bunun paralelinde aynı nebat örtüsüne haiz olan geniş coğrafi alanlardır.
Canlıları ve yaşadıkları ortamı içine almaktadır. Her biyom kendine özgü iklim, hayvan ve nebat türüne haizdir. Biyomlar iklim koşullarına bağlı olarak ayrılmıştır. Her biyomun haiz olduğu egemen nebat örtüsü o biyomda yaşayan hayvan türlerini etkilemektedir.
Karasal ve Sucul olmak suretiyle biyomlar ikiye ayrılmaktadır:
A) Karasal Biyomlar
Karasal biyomlar bulundukları ortamın iklim koşulları ve fiziki özelliklerine bağlı olarak değişik diri türlerine haizdir. Karasal biyomlar 3' e ayrılmaktadır.
1) Orman Biyomları
Ormanlar yeryüzünde karaların bir kısmını kapsamaktadır. Orman biyomları özellikleri mıntıkadan mıntıkaya farklılıklar göstermektedir. Orman biyomlarını inceleyecek olursak;
a) Tropikal Yağmur Ormanları
Bu orman alanları ekvator kuşağının 20 aşama cenup ve kuzeyinde mevcuttur. Yeryüzünün en fazlaca yağmur alan yerlerindendir. Eski zamanlarda ortaya çıkan bu ormanlar yeryüzünde yaşayan hayvanların büyük bir kısmına ev sahipliği yapmaktadır. Ağaçların boyları 70 metreyi bulabilmektedir. Yağışlar ise fazla ve düzenlidir. Tropiak yağmur ormanlarında yüksek ısı ve rutubet yıl süresince devam etmektedir. Tropikal yağmur ormanlarında yaşayan başlıca hayvanlar; kuş, yarasa kurbağa, maymun ve yılandır. Ama günümüzde ekolojik sistemlerin bozulmasıyla tropikal yağmur ormanlarıda çekince altına girmiştir. Burada yaşayan pek çok diri türünün yaşam alanı yok olma tehlikesindedir. Dünyanın en mühim oksijen ları tropikal yağmur ormanlarıdır.
b) Ilıman Bölge Ormanları
Orta enlemlerde mevcuttur. Yağışın bolca olduğu yaprak döken ağaçlardan oluşmaktadır. Kuzeydoğu ABD , Avrupa,Asya ve Avusturalya ‘da mevcuttur. Tropikal yağmur ormanlarına nazaran daha kısa ağaçlara haizdir. Ağaçlar açık renktedir. Ağaçlar iklimine bağlı olarak kışın yapraklarını dökmekte ilkbahar ulaştığında ise yaprak oluşumu gözlenmektedir. Ilıman Bölge Yaprak Döken Ormanlarının karakteristik bitkileri; meşe, kestane,kayın,koz, ıhlamur ve kavaktır. Sıcak bölgelerinde ise keçiboynuzu ve palmiye ağaçlarına rastlanmaktadır. Ilıman bölge ormanlarında yaşayan başlıca hayvanlar ise; güvercin, atmaca, ayı, tilki ,kurt, geyik ve yaban kedisidir.
c) İğne Yapraklı Ormanlar
Çoğu zaman Şimal Yarım kürenin kışları sert geçen, kar ve don durumları olan yüksek enlemlerinde mevcuttur. Dünya üstünde yayılmış bir vaziyette bulunurlar. Bilhassa Sibirya bölgesinde iğne yapraklı ormanların sayısı fazladır. Bu orman türü kozalaklı ağaç ormanları olarak da nitelendirilmektedir. Çam, ladin ve köknar karakteristik ağaçlarıdır. İğne yapraklı ormanlarda bulunan ağaçlarının gövdesi çoğu zaman düz ve dalsızdır. Bu sebeple insanoğlu tarafınca yasal olmayan şekilde kesilebilmektedir.Bu ormanlarda; kirpi,fare,ayı,çakal,köstebek, kartal şeklinde hayvan türleri yaşamaktadır.
2) Çöl Biyomları
Nebat örtüsünün asla bulunmadığı ya da çok seyrek olarak bulunmuş olduğu yerlerdir. Tertipli olarak yağmur yağmamaktadır. Belirgin aralıklarla kısa süreli yağışlar meydana gelebilmektedir. Çöl biyomunda ısı farkı çok yüksektir.Gündüz + 55 derecelere kadar çıkabilen ısı geceleri eksi değerlere inmektedir. Bu ısı farkından dolayı çölde bulunan taşlarda çözülmeler meydana gelmektedir. Çöl biyomunda su ihtiyacı az olan bitkiler mevcuttur. Yağmur yağdığı vakit lüzumlu suyu vücutlarına depolayan kaktüsler en mühim çöl bitkilerindendir. Çölde yaşayan hayvan türlerine örnek olarak sürüngenleri, böcekleri ve bir takım kemirgenleri verebiliriz. Başlıca çöllere örnek olarak Gobi Çölü, Büyük Sahra Çölü, Arabistan Çölü, Kalahari Çölü verilebilir.
3) Ilıman Bölge Çayır Biyomları
Yağış oranının ne oldukça fazla olduğu ne de çok az olduğu bölgelerde çayır biyomları oluşmaktadır. Yağış miktarı orman oluşturacak kadar fazla değildir. Bununla birlikte oluşan bitkilerin kurumasına yol açaçak kadar az yağış almamaktadır.. Bitkiler süratli bir biçimde büyümektedir. Süratli şekilde büyüyen bu bitkiler mevsimden dolayı acele bir biçimde çürümektedir. Bundan dolayı ziraat için elverişli humus miktarı fazla olan topraklar ortaya çıkmaktadır. Çayır köpekleri, zebra,yabani at ve eşekler bu biyomda yaşayabilmektedir.
B) Su Biyomları
Bilinmiş olduğu şeklinde Dünyamızın büyük bir bölümü sularla kaplıdır. Bu sebeple sucul biyomlar çok geniş bir alan kaplamaktadır. Sucul biyomlar genel olarak 2 ye ayrılmaktadır.
1) Tatlı Su Biyomları
Su içinde tuz oranı %1 den az olan bölge tatlı su biyomu olarak nitelendirilmektedir. Tatlı su biyomları 2' ye ayrılmaktadır
a) Göl Biyomları
Göl biyomlarının büyüklüğü değişmektedir. Kimi zaman ufak gölcüklerden oluşurken kimi zaman çok büyük göllerde bu biyom canlılarına uygun yaşam ortamı meydana gelebilmektedir. Göller kara ve su ekosisteminin iç içe olduğu bölgelerdir.Bu sebeple pek çok özelliği bünyesinde barındırmaktadır. Göller, oldukça fazla diri türünün olduğu su biyomlarıdır.Göl biyomlarında çoğu zaman; sazan,turna,levrek ve kurbağa şeklinde hayvan türleri yaşamaktadır.
b) Akarsu Biyomları
Akarsu tek yönlü akan sulardan meydana gelmektedir. Akarsu ağızları çoğu zaman diri yaşamı ve ziraat için uygun bölgelerdir. Akarsular bir çok bölgeyi dolanarak yapılarına varlıklı mineral larını katmaktadır. Akarsu kaynağına yakın kısımlar gıda ve oksijen bakımından zengindir. Bundan dolayı buralarda yaşayan diri türleri sayısı fazladır. Ama akarsuyun genişleyerek akım hızının azaldığı bölgelerde kum ve çakıl oranı çoğalmaktadır. Bundan dolayı buralarda yaşayan fazla nebat türü bulunmamaktadır. Akarsularda; sazan,turna, levrek yaşayabilmektedir.
Bununla birlikte bataklık, sazlık şeklinde sulak alanlarda tatlı su biyomları içinde yerini almaktadır. Buralarda oksijen miktarı azdır. Yaşam için fazla uygun olmayan bu alanlarda az oranda diri türü yaşamaktadır.
2) Tuzlu Su Biyomları
Çoğu zaman %3 lük tuz derişimine haiz sular tuzlu su biyomları içinde kabul edilmektedir. En büyük tuzlu su biyomları deniz ve okyanuslardır. Canlılar için büyük bir yaşam alanıdır. Denizler bulunmuş olduğu mıntıkaya nazaran değişik özellikleri bünyesinde barındırmaktadır. Denizlerde yaşayan diri türleri çoğu zaman derinliğe nazaran değişmektedir. Denizlerin akarsular ile beslenme noktaları en verimli bölgeleridir. Deniz ve okyanusların diri çeşitliliğinin bolca olduğu noktalar suyun üst kısımlarıdır. Tuzlu su biyomlarında derine doğru gidildikçe yaşayan diri sayısı azalmaktadır. Bunun sebebi buralarda bulunan oksijenin yetersiz olmasıdır. Bununla birlikte derinlerdecanlı yaşamını negatif etkileyecek gazlar mevcuttur.
Biyom Nedir ?
Biyom; aynı iklim koşullarının yaşandığı ve bunun paralelinde aynı nebat örtüsüne haiz olan geniş coğrafi alanlardır.
Ekvatoral (Tropikal) Yağmur Ormanları Biyomu
Bu orman alanları ekvator kuşağının 20 aşama cenup ve kuzeyinde mevcuttur. Yeryüzünün en fazlaca yağmur alan yerlerindendir. Eski zamanlarda ortaya çıkan bu ormanlar yeryüzünde yaşayan hayvanların büyük bir kısmına ev sahipliği yapmaktadır. Ağaçların boyları 70 metreyi bulabilmektedir. Yağışlar ise fazla ve düzenlidir. Tropiak yağmur ormanlarında yüksek ısı ve rutubet yıl süresince devam etmektedir. Tropikal yağmur ormanlarında yaşayan başlıca hayvanlar; kuş, yarasa kurbağa, maymun ve yılandır. Ama günümüzde ekolojik sistemlerin bozulmasıyla tropikal yağmur ormanlarıda çekince altına girmiştir. Burada yaşayan pek çok diri türünün yaşam alanı yok olma tehlikesindedir. Dünyanın en mühim oksijen ları tropikal yağmur ormanlarıdır.
Savan Biyomu
Tropikal iklim bölgelerinde uzun boylu otlarla beraber seyrek ağaç ve çalıların görüldüğü otlaklardır. Afrika'da, Avustralya'da ve Brezilya'nın güneyinde görülür. Çok türlü sayıda ve büyüklükte hayvanların yaşamış olduğu ve beslendiği alanlardır. Türlü çiçek ve böcek türleri, çayır köpekleri, Afrika yırtıcı köpeği, bizon, sırtlan, çakal, antilop, zebra, zürafa, babun, aslan, çıta, firavun faresi, deve kuşu, timsah, geyik, karaca, antilop, fil, yabani at ve eşek şeklinde otçullar ile etçil yırtıcıların iç içe bulunmuş olduğu bir yaşama alanıdır.
Savanlarda çıkan yangınlar çok büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Yangına uğrayan alanda otsu bitkiler tekrardan gelişme imkânı bulsa da ağaç türleri yok olmakta ve savanlar bir tek otların yetiştiği alanlar haline gelmektedir.
Çöl Biyomları
Nebat örtüsünün asla bulunmadığı ya da çok seyrek olarak bulunmuş olduğu yerlerdir. Tertipli olarak yağmur yağmamaktadır. Belirgin aralıklarla kısa süreli yağışlar meydana gelebilmektedir. Çöl biyomunda ısı farkı çok yüksektir.Gündüz + 55 derecelere kadar çıkabilen ısı geceleri eksi değerlere inmektedir. Bu ısı farkından dolayı çölde bulunan taşlarda çözülmeler meydana gelmektedir. Çöl biyomunda su ihtiyacı az olan bitkiler mevcuttur. Yağmur yağdığı vakit lüzumlu suyu vücutlarına depolayan kaktüsler en mühim çöl bitkilerindendir. Çölde yaşayan hayvan türlerine örnek olarak sürüngenleri, böcekleri ve bir takım kemirgenleri verebiliriz. Başlıca çöllere örnek olarak Gobi Çölü, Büyük Sahra Çölü, Arabistan Çölü, Kalahari Çölü verilebilir.
Ilıman Bölge Çayır Biyomları
Yağış oranının ne oldukça fazla olduğu ne de çok az olduğu bölgelerde çayır biyomları oluşmaktadır. Yağış miktarı orman oluşturacak kadar fazla değildir. Bununla birlikte oluşan bitkilerin kurumasına yol açaçak kadar az yağış almamaktadır.. Bitkiler süratli bir biçimde büyümektedir. Süratli şekilde büyüyen bu bitkiler mevsimden dolayı acele bir biçimde çürümektedir. Bundan dolayı ziraat için elverişli humus
miktarı fazla olan topraklar ortaya çıkmaktadır. Çayır köpekleri, zebra,yabani at ve eşekler bu biyomda yaşayabilmektedir.
Çalı Biyomu
Türlü çalı ve bodur ağaçlardan oluşan bitkilere haizdir. Çakal, yaban koyunu, keçi tavşan, kurt, çalı kuşu, tilki, puma, kokarca, böcek ve kuş türleri bulunmaktadır.
İğne Yapraklı Orman Biyomu
Kutuplara nazaran daha az soğuk ve kısmen yağışlı bölgelerde kozalaklı ağaç ormanları biyomu başlar. Sibirya, İskandinavya, Kanada şeklinde soğuk yerlerden başlayıp, Akdeniz'e kadar inen çam ormanları (sarıçam, karaçam, ladin, köknar, huş, K.ABD'da sekoya sediri, köknar, sedir şeklinde reçineli ve soğuğa dayanıklı ağaçlardan oluşan ve Sibirya süresince Tayga ismi verilen ormanlar) bu biyoma girer. Bu türe İğne yapraklı ormanda denir.
Çevresi çoğu zaman karla kaplı olan bu kuşakta geyik, kar tavşanı, kurt, şahin ve baykuş, samur, vizon, vaşak, kunduz, kartal, baykuş, türlü kuş ve böcek türleri şeklinde hayvanlar yaşar.
Tundra Biyomu
Kutuplar şeklinde soğuk, rüzgârlı ve az yağışlı bölgelerdeki nebat örtüsüne Tundra denir. Şimal Yarı Kürede Şimal Buz Denizi ile Kutup Dairesi içinde şu demek oluyor ki kutup bölgelerine yerleşmiş biyomlardır. Tundralarda buzullar etkili olur, senenin bir tek 3 ayı buzsuz geçer ve gün içindeki en yüksek ısı dahi 10°C den azdır. Toprağın buzlu yapısı sıcak mevsimlerde 30-40 santimetre derinliğe kadar çözünebilir. Bu zamanda da ortalık balçık deryası haline gelir.
Tundralarda toprak genellikle donmuş olduğundan nebat türleri bakımından yoksul, ağaç yetişmesine uygun değildir. Tundralarda rüzgâra ve soğuğa dayanıklı kara yosunu, ot, bodur çalılar ve likenler yaşar.
Tundralardaki hayvan türleri de sınırlıdır. Ren Geyiği, Misk Öküzü, Yer faresi, Kutup tilkisi, Boz ayı, kutup ayısı, Karibu, Palyaço ördek, kuş ve böcek türüne rastlanır. Tundralarda kar kuşları, kar kazları ve baykuşlar bulunmaktadır. Bununla birlikte çok sayıda böcek türü ve ender olarak kurbağa ve sürüngenler vardır.
Tuzlu Su Biyomu (Deniz Biyomları)
Çoğu zaman %3 lük tuz derişimine haiz sular tuzlu su biyomları içinde kabul edilmektedir. En büyük tuzlu su biyomları deniz ve okyanuslardır. Canlılar için büyük bir yaşam alanıdır.
Denizler bulunmuş olduğu mıntıkaya nazaran değişik özellikleri bünyesinde barındırmaktadır. Denizlerde yaşayan diri türleri çoğu zaman derinliğe nazaran değişmektedir.
Denizlerin akarsular ile beslenme noktaları en verimli bölgeleridir. Deniz ve okyanusların diri çeşitliliğinin bolca olduğu noktalar suyun üst kısımlarıdır.
Tuzlu su biyomlarında derine doğru gidildikçe yaşayan diri sayısı azalmaktadır. Bunun sebebi buralarda bulunan oksijenin yetersiz olmasıdır. Bununla birlikte derinlerde diri yaşamını negatif etkileyecek gazlar mevcuttur.
Tuzlu sularda yaşayan canlılara örnek : Bitkisel planktonlar Midye, yengeç, balık türleri,balina , yunus, deniz anası, ahtapot
Tatlı Su Biyomu
Su içinde tuz oranı %1 den az olan bölge tatlı su biyomu olarak nitelendirilmektedir. Tatlı su biyomları 2' ye ayrılmaktadır
a) Göl Biyomları
Göl biyomlarının büyüklüğü değişmektedir. Kimi zaman ufak gölcüklerden oluşurken kimi zaman çok büyük göllerde bu biyom canlılarına uygun yaşam ortamı meydana gelebilmektedir. Göller kara ve su ekosisteminin iç içe olduğu bölgelerdir.Bu sebeple pek çok özelliği bünyesinde barındırmaktadır. Göller, oldukça fazla diri türünün olduğu su biyomlarıdır.Göl biyomlarında çoğu zaman; sazan,turna,levrek ve kurbağa şeklinde hayvan türleri yaşamaktadır.
b) Akarsu Biyomları
Akarsu tek yönlü akan sulardan meydana gelmektedir. Akarsu ağızları çoğu zaman diri yaşamı ve ziraat için uygun bölgelerdir. Akarsular pek çok bölgeyi dolanarak yapılarına varlıklı mineral larını katmaktadır. Akarsu kaynağına yakın kısımlar gıda ve oksijen bakımından zengindir. Bundan dolayı buralarda yaşayan diri türleri sayısı fazladır. Ama akarsuyun genişleyerek akım hızının azaldığı bölgelerde kum ve çakıl oranı çoğalmaktadır. Bundan dolayı buralarda yaşayan fazla nebat türü bulunmamaktadır. Akarsularda; sazan,turna, levrek yaşayabilmektedir.
Kutup Biyomu
Soğuk çöller Antarktika ve Gröndland'da bulunmaktadır. Buzlarla kaplı olduğundan yağış alan kıyı kesimleri dışındaki yerlerde yaşam pek mümkün değildir. Genel olarak yer buzullarla kaplı olduğundan nebat örtüsü yoktur. Yağış alan bölgelerde ise buzlar eridikten sonrasında bitkiler ortaya çıkar.Buralarda yaşayan kutup tilkisi, penguen, fok, kutup ayısı ve bir takım kuşlar besinini denizden sağlarlar.
Dağ Biyomu
Dağlarda kısa mesafelerde ısı değerleri ve iklim koşulları değişimler gösterir.Yükseğe çıkıldıkça ısı azalır belli başlı bir yükseklikten sonrasında yağışta çoğalmaktadır.Dağların zirvelerine yakın yerlerde devasa yükseklikte yerlerde ise rutubet güneş ısısısın az gelmesinden dolayı azdır.Tüm bu iklim faktörleri yeryüzü şekilleri biyolojik fazlalığı etkisinde bırakır.Yüksek dağların zirveleri yıl süresince kar altında olduğundan bu yerlerde nebat ve hayvan yaşamaz.Kalıcı karların bulunmuş olduğu yerlerden daha alt kısımlarda ki bölgelerde dağ çayırları ve ormanlar görülebilir.Dağ biyomunda yaşayan hayvanların başlıcaları şunlardır.Soğuk şartlara dayanabilen ayı,tilki,tavşan,tibet öküzü,engebeli ve oldukça dik dağ koşullarında yaşayabilen dağ keçileri bu yaşam kendi alanında yaşayabilirler.
Biyom; aynı iklim koşullarının yaşandığı ve bunun paralelinde aynı nebat örtüsüne haiz olan geniş coğrafi alanlardır.
Ekvatoral (Tropikal) Yağmur Ormanları Biyomu
Bu orman alanları ekvator kuşağının 20 aşama cenup ve kuzeyinde mevcuttur. Yeryüzünün en fazlaca yağmur alan yerlerindendir. Eski zamanlarda ortaya çıkan bu ormanlar yeryüzünde yaşayan hayvanların büyük bir kısmına ev sahipliği yapmaktadır. Ağaçların boyları 70 metreyi bulabilmektedir. Yağışlar ise fazla ve düzenlidir. Tropiak yağmur ormanlarında yüksek ısı ve rutubet yıl süresince devam etmektedir. Tropikal yağmur ormanlarında yaşayan başlıca hayvanlar; kuş, yarasa kurbağa, maymun ve yılandır. Ama günümüzde ekolojik sistemlerin bozulmasıyla tropikal yağmur ormanlarıda çekince altına girmiştir. Burada yaşayan pek çok diri türünün yaşam alanı yok olma tehlikesindedir. Dünyanın en mühim oksijen ları tropikal yağmur ormanlarıdır.
Savan Biyomu
Tropikal iklim bölgelerinde uzun boylu otlarla beraber seyrek ağaç ve çalıların görüldüğü otlaklardır. Afrika'da, Avustralya'da ve Brezilya'nın güneyinde görülür. Çok türlü sayıda ve büyüklükte hayvanların yaşamış olduğu ve beslendiği alanlardır. Türlü çiçek ve böcek türleri, çayır köpekleri, Afrika yırtıcı köpeği, bizon, sırtlan, çakal, antilop, zebra, zürafa, babun, aslan, çıta, firavun faresi, deve kuşu, timsah, geyik, karaca, antilop, fil, yabani at ve eşek şeklinde otçullar ile etçil yırtıcıların iç içe bulunmuş olduğu bir yaşama alanıdır.
Savanlarda çıkan yangınlar çok büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Yangına uğrayan alanda otsu bitkiler tekrardan gelişme imkânı bulsa da ağaç türleri yok olmakta ve savanlar bir tek otların yetiştiği alanlar haline gelmektedir.
Çöl Biyomları
Nebat örtüsünün asla bulunmadığı ya da çok seyrek olarak bulunmuş olduğu yerlerdir. Tertipli olarak yağmur yağmamaktadır. Belirgin aralıklarla kısa süreli yağışlar meydana gelebilmektedir. Çöl biyomunda ısı farkı çok yüksektir.Gündüz + 55 derecelere kadar çıkabilen ısı geceleri eksi değerlere inmektedir. Bu ısı farkından dolayı çölde bulunan taşlarda çözülmeler meydana gelmektedir. Çöl biyomunda su ihtiyacı az olan bitkiler mevcuttur. Yağmur yağdığı vakit lüzumlu suyu vücutlarına depolayan kaktüsler en mühim çöl bitkilerindendir. Çölde yaşayan hayvan türlerine örnek olarak sürüngenleri, böcekleri ve bir takım kemirgenleri verebiliriz. Başlıca çöllere örnek olarak Gobi Çölü, Büyük Sahra Çölü, Arabistan Çölü, Kalahari Çölü verilebilir.
Ilıman Bölge Çayır Biyomları
Yağış oranının ne oldukça fazla olduğu ne de çok az olduğu bölgelerde çayır biyomları oluşmaktadır. Yağış miktarı orman oluşturacak kadar fazla değildir. Bununla birlikte oluşan bitkilerin kurumasına yol açaçak kadar az yağış almamaktadır.. Bitkiler süratli bir biçimde büyümektedir. Süratli şekilde büyüyen bu bitkiler mevsimden dolayı acele bir biçimde çürümektedir. Bundan dolayı ziraat için elverişli humus
miktarı fazla olan topraklar ortaya çıkmaktadır. Çayır köpekleri, zebra,yabani at ve eşekler bu biyomda yaşayabilmektedir.
Çalı Biyomu
Türlü çalı ve bodur ağaçlardan oluşan bitkilere haizdir. Çakal, yaban koyunu, keçi tavşan, kurt, çalı kuşu, tilki, puma, kokarca, böcek ve kuş türleri bulunmaktadır.
İğne Yapraklı Orman Biyomu
Kutuplara nazaran daha az soğuk ve kısmen yağışlı bölgelerde kozalaklı ağaç ormanları biyomu başlar. Sibirya, İskandinavya, Kanada şeklinde soğuk yerlerden başlayıp, Akdeniz'e kadar inen çam ormanları (sarıçam, karaçam, ladin, köknar, huş, K.ABD'da sekoya sediri, köknar, sedir şeklinde reçineli ve soğuğa dayanıklı ağaçlardan oluşan ve Sibirya süresince Tayga ismi verilen ormanlar) bu biyoma girer. Bu türe İğne yapraklı ormanda denir.
Çevresi çoğu zaman karla kaplı olan bu kuşakta geyik, kar tavşanı, kurt, şahin ve baykuş, samur, vizon, vaşak, kunduz, kartal, baykuş, türlü kuş ve böcek türleri şeklinde hayvanlar yaşar.
Tundra Biyomu
Kutuplar şeklinde soğuk, rüzgârlı ve az yağışlı bölgelerdeki nebat örtüsüne Tundra denir. Şimal Yarı Kürede Şimal Buz Denizi ile Kutup Dairesi içinde şu demek oluyor ki kutup bölgelerine yerleşmiş biyomlardır. Tundralarda buzullar etkili olur, senenin bir tek 3 ayı buzsuz geçer ve gün içindeki en yüksek ısı dahi 10°C den azdır. Toprağın buzlu yapısı sıcak mevsimlerde 30-40 santimetre derinliğe kadar çözünebilir. Bu zamanda da ortalık balçık deryası haline gelir.
Tundralarda toprak genellikle donmuş olduğundan nebat türleri bakımından yoksul, ağaç yetişmesine uygun değildir. Tundralarda rüzgâra ve soğuğa dayanıklı kara yosunu, ot, bodur çalılar ve likenler yaşar.
Tundralardaki hayvan türleri de sınırlıdır. Ren Geyiği, Misk Öküzü, Yer faresi, Kutup tilkisi, Boz ayı, kutup ayısı, Karibu, Palyaço ördek, kuş ve böcek türüne rastlanır. Tundralarda kar kuşları, kar kazları ve baykuşlar bulunmaktadır. Bununla birlikte çok sayıda böcek türü ve ender olarak kurbağa ve sürüngenler vardır.
Tuzlu Su Biyomu (Deniz Biyomları)
Çoğu zaman %3 lük tuz derişimine haiz sular tuzlu su biyomları içinde kabul edilmektedir. En büyük tuzlu su biyomları deniz ve okyanuslardır. Canlılar için büyük bir yaşam alanıdır.
Denizler bulunmuş olduğu mıntıkaya nazaran değişik özellikleri bünyesinde barındırmaktadır. Denizlerde yaşayan diri türleri çoğu zaman derinliğe nazaran değişmektedir.
Denizlerin akarsular ile beslenme noktaları en verimli bölgeleridir. Deniz ve okyanusların diri çeşitliliğinin bolca olduğu noktalar suyun üst kısımlarıdır.
Tuzlu su biyomlarında derine doğru gidildikçe yaşayan diri sayısı azalmaktadır. Bunun sebebi buralarda bulunan oksijenin yetersiz olmasıdır. Bununla birlikte derinlerde diri yaşamını negatif etkileyecek gazlar mevcuttur.
Tuzlu sularda yaşayan canlılara örnek : Bitkisel planktonlar Midye, yengeç, balık türleri,balina , yunus, deniz anası, ahtapot
Tatlı Su Biyomu
Su içinde tuz oranı %1 den az olan bölge tatlı su biyomu olarak nitelendirilmektedir. Tatlı su biyomları 2' ye ayrılmaktadır
a) Göl Biyomları
Göl biyomlarının büyüklüğü değişmektedir. Kimi zaman ufak gölcüklerden oluşurken kimi zaman çok büyük göllerde bu biyom canlılarına uygun yaşam ortamı meydana gelebilmektedir. Göller kara ve su ekosisteminin iç içe olduğu bölgelerdir.Bu sebeple pek çok özelliği bünyesinde barındırmaktadır. Göller, oldukça fazla diri türünün olduğu su biyomlarıdır.Göl biyomlarında çoğu zaman; sazan,turna,levrek ve kurbağa şeklinde hayvan türleri yaşamaktadır.
b) Akarsu Biyomları
Akarsu tek yönlü akan sulardan meydana gelmektedir. Akarsu ağızları çoğu zaman diri yaşamı ve ziraat için uygun bölgelerdir. Akarsular pek çok bölgeyi dolanarak yapılarına varlıklı mineral larını katmaktadır. Akarsu kaynağına yakın kısımlar gıda ve oksijen bakımından zengindir. Bundan dolayı buralarda yaşayan diri türleri sayısı fazladır. Ama akarsuyun genişleyerek akım hızının azaldığı bölgelerde kum ve çakıl oranı çoğalmaktadır. Bundan dolayı buralarda yaşayan fazla nebat türü bulunmamaktadır. Akarsularda; sazan,turna, levrek yaşayabilmektedir.
Kutup Biyomu
Soğuk çöller Antarktika ve Gröndland'da bulunmaktadır. Buzlarla kaplı olduğundan yağış alan kıyı kesimleri dışındaki yerlerde yaşam pek mümkün değildir. Genel olarak yer buzullarla kaplı olduğundan nebat örtüsü yoktur. Yağış alan bölgelerde ise buzlar eridikten sonrasında bitkiler ortaya çıkar.Buralarda yaşayan kutup tilkisi, penguen, fok, kutup ayısı ve bir takım kuşlar besinini denizden sağlarlar.
Dağ Biyomu
Dağlarda kısa mesafelerde ısı değerleri ve iklim koşulları değişimler gösterir.Yükseğe çıkıldıkça ısı azalır belli başlı bir yükseklikten sonrasında yağışta çoğalmaktadır.Dağların zirvelerine yakın yerlerde devasa yükseklikte yerlerde ise rutubet güneş ısısısın az gelmesinden dolayı azdır.Tüm bu iklim faktörleri yeryüzü şekilleri biyolojik fazlalığı etkisinde bırakır.Yüksek dağların zirveleri yıl süresince kar altında olduğundan bu yerlerde nebat ve hayvan yaşamaz.Kalıcı karların bulunmuş olduğu yerlerden daha alt kısımlarda ki bölgelerde dağ çayırları ve ormanlar görülebilir.Dağ biyomunda yaşayan hayvanların başlıcaları şunlardır.Soğuk şartlara dayanabilen ayı,tilki,tavşan,tibet öküzü,engebeli ve oldukça dik dağ koşullarında yaşayabilen dağ keçileri bu yaşam kendi alanında yaşayabilirler.
Kayaç Nedir? Kayaçlar Hakkında
Virüs Nedir? Virüsler Hakkında
Disakkarit Nedir? Disakkaritler Hakkında
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR