Boşaltım Sistemi Konu Anlatımı

İnsan boşaltım sistemi nasıl çalışır ve ne işe yarar? Vücudumuzdaki boşaltım sistemi elemanları nedir ve yapıları ve işlevleri nasıldır? Ya...

İnsan boşaltım sistemi nasıl çalışır ve ne işe yarar? Vücudumuzdaki boşaltım sistemi elemanları nedir ve yapıları ve işlevleri nasıldır?

Yaşamamızı elde eden gıdaları midemiz öğütür, bağırsaklardan kana karışır, kandan hücrelere geçer, orada kandaki oksijenle yanar, bizlere güç, kuvvet verir. Gene yaşamamız için lüzumlu olan havayı akciğerlerimizle alırız, havanın içindeki oksijen akciğerlerde kanımızı temizler. Bu işler sonunda hava da, kanda kirlenmiş, bazı zararı olan maddelere bulanmış olur.

İşte, vücudumuzda besinlerin yanması, kanın temizlenmesi sonucunda ortaya çıkan zararı olan maddelerin dışarıya atılmasına boşaltım denir. Bu sistem çalışmazsa zehirlenip ölürüz.

Boşaltım işi bir sürü yollarla yapılır: Solunum sonunda kanın temizlenmesiyle oluşan karbondioksit gazı akciğerler’den dışarıya atılır; ten alt kısmındaki ter bezleri’nden ter, su buharı, tuz, küçük oranda da karbondioksit çıkar; karaciğer safra maddelerini kandan süzer; kandaki üre, ürik asit, su, bazı madensel tuzlar da böbrekler kanalıyla dışarı çıkarılır. Boşaltım sisteminde en büyük vazife böbreklerimizle ter bezlerine düşer.

BÖBREKLERİMİZ

Böbrekler karın boşluğunda, sağlı, sollu, omurganın iki yanındadır. Şekilleri büyük bir fasulya tanesini çağrıştırır; uzunlukları 6-8 santim, ağırlıkları 120-140 gr. kadardır. İki böbreğin birbirine bakan kesimleri hafifçe çukurcadır. Buraya göbek ismi verilir. Böbreğe girip çıkan kan damarları, sinirler, sidik borusu buradan çıkar.

Böbreklerin üstünde böbreküstü bezi denilen bir bez vardır. Pankreas bezi şeklinde, bu bez de kanımıza bazı salgılar katar.

BÖBREĞİN İÇ YAPISI

Kabuk Bölgesi. — Böbrek, çevresindeki bezlerle yağlardan ayrılıp, ortasından boylamasına kesilirse, renk bakımından birbirlerinden ayrı üç bölge göze çarpar. En dıştaki bölüm koyu al renklidir; üstünde daha koyu benekler vardır. Buraya kabuk bölgesi ismi verilir. Sidiğin kandan süzüldüğü yer burasıdır.

Piramit Bölgesi. — Kabuktan sonraki bölüm çizgilidir. Bu çizgiler böbreğin göbek kesimine doğru bir piramit meydana getirecek şekilde toplanmıştır. Bundan dolayı buraya piramit bölgesi denir.

Havuzcuk. — Piramitlerin uçları bir boş bölüme açılır. Havuzcuk denen bu boşluğun rengi hafifçe sarımtıraktır. Piramitler süzülen sidiği havuzcuğa getiren kanallardan oluşmuştur.

Böbrek Zarı. — Böbreklerin üstü bir zarla kaplıdır. Buna böbrek zarı ismi verilir.

SAĞLIĞIMIZIN AYNASI

Böbreklerde kandan süzülerek dışarıya atılan sıvıya sidik denir. Sidik sağlığımızın aynasıdır denebilir. Çünkü kimi hastalıklarda artar, kimisinde azalır; büsbütün kesildiği dahi olur. Sıhhatli kimselerde sidiğin rengi limon sa-rısıdır. Hastalıklarda rengi koyulaşır.

Sidiğin içinde amonyak, üre, bazı asitler, sud, potas, kalsiyum, mag-nezi bileşikleri bulunmaktadır. Bu tür durumlar, hücrelerin beslenmesinden arta kalıp kimyasal değişikliklere uğrayan zararı olan maddelerdir. Sağlam bir insan 24 saatte 1-1,5 litre kadar sidik çıkartır. Hanımlarda bu miktar küçük oranda daha azdır.

Sidik, böbreklerden sonrasında, şu iki yoldan geçerek dışarı boşaltılır:

Sidik Borusu. — Böbreklerdeki havuzcukta toplanan sidiği sidik torbasına ulaştırmaya yarayan bir borudur. 26 santim uzunluktadır.

Sidik Torbası. — Buna sidikkavuğu da denir. Düz kaslardan örülmüş esnekçe bir torbadır. îçi sümüksü bir zarla kaplıdır. Sağlam bir sidik torbası bir litre kadar su alabilir.

BÖBREKLERİMİZ NASIL ÇALIŞIR?

Sidiğin kandan süzüldüğü yer böbreğin kabuk bölgesindeki ufak benek-çiklerdir. Bu benekçikler mikroskopla incelenirse içlerinde kılcal damarlardan oluşmuş yumaklar görülür. Kan buradan geçerken, içindeki zararı olan maddeleri benekçiğe bırakır. Bu maddeler böbreğin içindeki havuzcukta toplanarak, sidiği meydana getirirler. Böbreklerde meydana gelen sidik, sidik borusuyla sidik torbasına ulaştırılır; buradan da dışarıya atılır.

TER BEZLERİ MİLYONLARCA!

Ten alt kısmındaki ter bezlerinin de zararı olan maddelerin dışarıya atılmasında büyük oranı vardır. Ter bezleri derinin altderi tabakasındadır; kendi üstüne kıvrılmış bir boru yumağını andırırlar. Bu borunun bir ucu, ince bir boruyla, derinin yüzüne açılır. Derimizin üstündeki bu ufak delikçiklere gözenek ismi verilir. Ter bu deliklerden çıkar. Ter bezlerinin sayısı 2-3 milyonu bulur. Avuç içi, taban, koltuk altı ile yüzde sayıları daha çoktur.

Ter. — Ter bezlerinin salgıladığı bir sıvıdır. Terin bileşiminde su, sodyum klorür, potasyum klorür, magnezyum bulunmaktadır. Terin tuzlu bir tadı, hususi bir kokusu vardır.

Sağlam bir insanoğlunun vücudu, günde averaj yarım litre ile 1 litre içinde ter salgılar. Fakat, sıcak havalarda, yorucu çalışmalarda, ağır sporlarda bu miktar çok artar.

Ter bezlerinin iki görevi vardır: 1) Teri dışarı atmak; 2) Vücudun sıcaklığını değişmez tutmak.