HAVA OLAYLARI ( RÜZGAR , FIRTINA , KASIRGA , TAYFUN , HORTUM vb. ) Hava sıcaklığı devamlı olarak değişiyor. Ilık , sıcak ve soğuk olabilir....
HAVA OLAYLARI ( RÜZGAR , FIRTINA , KASIRGA , TAYFUN , HORTUM vb. )
Hava sıcaklığı devamlı olarak değişiyor. Ilık , sıcak ve soğuk olabilir. Bunun türlü sebepleri vardır . Dünya Güneş’in çevresinde dönerken , güneş ışınları Dünya’mıza kimi zaman dik kimi zaman de eğik olarak gelir. Dik olarak gelen ışınlar yeryüzünü daha çok ısıtır. Eğik olarak gelen ışınlar ise daha az ısıtır. Yeryüzünün Güneş’ten gelen bu değişik ölçülerde ısı almasından mevsimler oluşur. Hava sıcaklığı gün içinde de değişiyor. Sabah ve akşam saatlerinde güneş ışınları eğik geldiği için yeryüzü çok ısınmaz. Öğle saatlerinde güneş ışınları dik geldiği için ısı artar.
Hava sıcaklıklarındaki bu değişmeler hava vakalarını oluşturur. Rüzgar , tayfun , fırtına , kasırga ve hortum yaşantımızda karşılaştığımız hava olaylarındandır. Şžimdi bu hava olaylarının nasıl oluştuğunu öğrenelim. Rüzgar
Mesela devletimizde değişik yönlerden esen rüzgârlar vardır. Bu tür şeyler yıldız , lodos , poyraz , karayel benzer biçimde .Fırtına
Fırtına değişik sıcaklıktaki hava hacminin çarpışmasıyla oluşur. Fırtınalar büyük zararlara niçin olabilir. Yerleşim alanları ve insanoğlu zarar görür. Fırtınalar değişik şekillerde ortaya çıkabilir. Bir takım fırtınalar şiddetli yağmur , kar ve dolu getirebilir. Bu durumda fırtınanın zararları daha da artar.Kasırga
Catarina kasırgası, 26 Mart 2004, Brezilya.
Kasırga fırtınanın çok şiddetli halidir. Saatteki hızı 300 km yi bulan yağmurlu fırtınalara kasırga ismi verilir . Kasırgalar genel olarak büyük can ve mal yitirilmesine niçin olur . Kasırgalar geniş alanları etkileyebilir. ABD kıtasının cenup ve orta bölümlerinde görülür. Kasırgalar deniz suyu sıcaklığının 27 dereceden fazla olduğu sıcak denizlerde görülür. Tayfun
Tayfun, Kasırgalar, şiddetli rüzgarları, garip bulut yapıları ve sellere neden olan yağmurlarıyla Dünya'nın en muhteşem hava vakalarından birisidir. Hortumlardan ortalama 2000 kat daha büyük olan kasırgalar, yollarına çıkan her şeyi yok eder, verdikleri zararlarla ülkelerin ekonomilerini felce uğratırlar. Çoğu zaman de çok can alırlar. Hortumlar, kısa sürüp belli başlı ve çok minik bir alanda etkili olurken; kasırgalar çok geniş alanlara yayılabilir ve yavaş hareket ederler.
Büyük Okyanus’un batısında ve Çin Denizinde görülür. Şžiddetli kasırga anlamına gelir. Tayfunlar yerleşim bölgelerinde yapıların bir kısmının yıkılmasına neden olur. Hortum
Sıcak ve nemli hava ile soğuk havanın şiddetle yer değiştirmesi esnasında dönen rüzgarlar oluşur . Bu rüzgârlara hortum ismi verilir. Hortum genel olarak şiddetli fırtınalar esnasında meydana gelir. Hortumlar ağır cisimleri dahi yerden kaldıracak kadar kuvvetli olabilir. Çoğu zaman ABD Birleşik Devletleri’nin Teksas ve Illionis eyaletlerinde görülür. Dolu
Dolu, kule tipi bulutlardaki düşey hava sirkülasyonuna kapılan bulut damlacıklarının bulut içindeki 0 aşama ve -40 aşama seviyelerini geçerken (donma ve erimeler ile) katman katman büyümesi ile oluşur. Dolu tanesini kesip bakarsanız bulut içinde kaç kez dolaştığını soğana benzer tabakalarını sayarak görebilirsiniz.
Bulut içinde düşey hava sirkülasyonunu ve yerçekimini yenilerek yere düşen dolu taneleri bulut ile yer arasındaki hava sıcaklığından oldukça fazla etkilenmez. Ama bulut tabanından ayrılan kar kristalleri içinden geçmiş olduğu hava tabakasının sıcaklığına bakılırsa, kuşbaşı kara, granül şeklindeki kara, sulu sepkene, yağmura ya da donan yağmura dönüşebilir. Kar
Kar, bir yağış çeşididir.
Çok sayıda kar kristal çeşidi olmasına karşın hepsi altı köşelidir. Kar tanelerinin kristal yapıları birbirinin tıpa tıp aynısı değildir. Mikroskopla büyütülen kar taneleri üstünde meydana getirilen araştırmalarda, kristal yapıları birbirinin aynı olan iki kar tanesine rastlanmıştır. Kar kristalleri üstünde ilk araştırmaları icra eden ABD'li Wilson Bentley, görmüş olduğu görkemli sanat karşısında sanki büyülenmiş ve elli yıl süresince devamlı kar kristali fotoğrafı çekmiştir. Elde etmiş olduğu 6000 fotoğraf içinde kristal yapıları birbirinin aynı olan iki kar tanesine rastlayamamıştır. Daha sonraları başka ilim adamlarının sürdürdüğü emek harcamalar neticesinde şimdiye kadar kar tanecikleri içinde aynı büyüklükte, aynı şekilde ve aynı sayıda su molekülü ihtiva eden iki kristal dahi bulunamamıştır.
Çapları 2-4 mm, ağırlıkları ise ortalama 0,005 gram olan kar tanecikleri havanın gösterdiği direnç sebebiyle süzülerek (limit hızla) yere inerler. Bu inme esnasında tanecikler birbirlerini ittiklerinden yapışmazlar. Özelliklerini koruyarak yere inerler. Bu tür şeyler güneş ışığını tamamen yansıttıkları için ak olarak görülürler. Kar yağışı çoğu zaman hava sıcaklığı -4°C ilâ -20°C arasındayken olur. Bu yağış, ısı sıfırın altında birden fazla aşama olduğunda ağır, nemli, ebatları bir santimetreye ulaşan parçalar halinde gerçekleşir. “Lapa lapa kar yağması†tabiri bu vaziyet için kullanılır. Atmosfer ile toprağın sıcaklıkları eşit olursa yüzeye ulaşan kar derhal erimez. Toprak sıcaklığı atmosfer sıcaklığının üstünde ise, yere düşen kar kısa sürede erir.
Dünya üstünde bir bölümde, kar yağışı olma ihtimali, o bölgenin ekvatordan uzaklık ve deniz seviyesinden yüksekliği ile doğru orantılıdır. Buna karşın ılıman bölgelerin kara iklimi görülen kısımlarında, ekvatordan uzaklık ve denizden yükseklik şartları kafi durumda olmasa dahi, kar yağışı görülür. Meydana getirilen araştırmalarda tüm yağışların altı ya da sekizde birinin kar olarak gerçekleştiği anlaşılmıştır. Karın, ziraat toprağını koruması ve nemli tutmasında önemi büyüktür. Kar, yeryüzü ve yeraltı su rezervlerinin ana membaıdır.
Kar, -8°C’de, bitkilerin üstünde ince bir hava tabakası erteleyerek, bu bölgeyi 0°C olacak şekilde örter. Kış süresince toprak ve bitkileri donmaktan korumuş olan kar, ilkbaharda sıcaklığın artmasıyla eriyerek nehirlere ulaşır. Bununla birlikte kışın yağan ve dörtte üçü üst kısımlarda kalan kar, yaz kuraklığına karşı da toprağı ve bitkileri korumuş olur. Karda bulunan amonyak, kar erimesiyle beraber toprakta kalır. Bu amonyak, azot bakterileri tarafınca kalsiyum nitrat benzer biçimde azot tuzlarına çevrilerek bitkilerin azot ihtiyacını karşılar. Yağmur
Yağmur döngüsü
Yağmur, bir tür yağıştır. Başka yağış türleri içinde kar, sulusepken, dolu ve çiğ vardır. Yağmur bulutlardan Dünya'nın yüzeyine ayrı su damlalarının düşmesi ile oluşur. Tüm yağmur damlaları yüzeye ulaşmaz, bazıları düşme esnasında kuru havadan geçerken buharlaşır. Sıcak ve kuru çöl bölgelerinde virga olarak adlandırılan bir vaka vardır, bu vaka hiçbir yağmur damlasının yüzeye ulaşmaması durumunda oluşur. Bilimadamlarının yağmurun oluşumu ve yağışı ile ilgili açıklamaları Bergeron Süreci olarak adlandırılır. Bununla birlikte yazın bir takım günlerde bulut olmasına rağmen yağmur yağmamasının sebebi havanın yeterince soğuk olmamasıdır. Suni yağmurlar ise havanın bulutlu olduğu günlerde bulutlara gümüş iyodür bulutu sıkılarak yağdırılır. Havada bulut eğer olmazsa hiç bir zaman suni yağmur yağdırılamaz. Çisenti
Sis içinde çisenti şeklinde çok hafifçe yağış olabilir.
Çisenti, çoğu zaman stratus bulutlarından düşen, çapı 0,5 mm den daha minik birbirine yakın su damlacıklarının oluşturduğu yağış şekli.Sulusepken
Yağmur ve karın aynı anda yağış olarak yere düşmesi vakası. Bu yağış türüne sulusepken kar yağışı ismi da verilmektedir.Havanın soğuk olduğu zamanlarda bulutlardaki yağmur kara döner.Ama bir bölümü yağmur olarak kalır.Bulut aynı anda hem yağmuru,hem de karı kolay kolay taşıyamayacağı için bu yükü aşağı bırakır ve karla yağmur aynı anda yağar. Çiy
Çiy, atmosferik sınır tabakadaki hava parselinin güncel buğu basıncının, yüzeyin sıcaklığına ait doymuş buğu basıncından daha yüksek olması sonucu, havadaki su buharının soğuk yüzey ve/ya da cisim üstünde yoğunlaşarak sıvı faza geçmesidir. Bahar aylarında bulutsuz gecelerde gerçekleşen ışınım kaybı, yeryüzeyine temas eden ince bir hava tabakasında fazlaca soğumaya niçin olur ve çiy de çoğu zaman bu durumda -nem, ısı ve tazyik koşulları da uygunsa- gerçekleşir. Yer/cisim sıcaklığı donma seviyesinin altında ise, çiy yerine kırağı gerçekleşir. Çiy, meteoroloji biliminde yağış kategorisine girmez. Hatta klimatolojik gözlem cetvellerinde meteorolojik hadise değildir, müşahede olarak rapor edilir.
İlkbahar ya da yaz mevsiminde sabahları cisimlerin üstünde, bahçedeki bitkilerin yapraklarında su damlacıkları oluşur. Bu damlacıklar yağmur damlası değildir, geceleri havanın soğumasıyla havada bulunan su buharının yoğuşarak oluşturduğu damlacıklardır. Kırağı
Kırağı, atmosferik sınır katmandaki hava parselinin gerçek buğu basıncının, yüzeyin sıcaklığına ait buz üstünde doymuş buğu basıncından daha yüksek olması sonucu, havadaki su buharının soğuk yüzey ile ya da cisim üstünde yoğuşarak katı duruma geçmesidir. Oluşum şekli bakımından çiyden bir ayrımı yoktur. Meteorolojide yağış ulamında değerlendirilmez. Soğumanın çok şiddetli olduğu yerlerde, havanın temas etmiş olduğu yüzeylerde buz kristalleri şeklinde oluşan yoğuşma ürünüdür. Türkiye'de bu vaka kış mevsiminin başlarında görülür.
YORUMLAR