Kale - Denizli

Kale - Denizli Kale, Denizli ilinin bir ilçesidir. Antik yerleşim yeri olan Tabea şehrinin üstüne kurulmuş fakat bu kent de bir süre...

Kale - Denizli

Kale, Denizli ilinin bir ilçesidir. Antik yerleşim yeri olan Tabea şehrinin üstüne kurulmuş fakat bu kent de bir süre sonra 1950'li yılların başlangıcında yaşayan halkı tarafınca terkedilerek şehrin birden fazla kilometre kuzeyine taşınmıştır.

Tabea antik kenti zamanı Afrodisias kentiyle komşu bir şehirdir. Karya bölgesinin Frigya sınırındaki en mühim şehirlerinden birisi olup Büyük İskender`in fethederek geçmiş olduğu kentlerdendir. Anodolu zamanı açısından da çok garip bir yerdir. Tabea da tarihten bugüne dek kesintisiz yerleşim olmuş ve bugün her kültürden kalma eserleri görmek mümkündür. Karya döneminden kalma mermertaş üstündeki yazitlar, Büyük İskender`den sonrasında kurulan şehir devlete ait gümüş ve bronz sikkeler, Roma Hamamı ; Bizans süreci kalıntıları, şuan bir tek minaresi ayakta olan Selçuklu dönemine ait camiii, 18. yy Osmanlı Dönemine ait Cevherpaşa Camii, Ege üniversitesi Prof. Dr. Bozkurt ERSOY'un Kazı başkanlığını yapmış olduğu ekip tarafınca restore edilmiştir.


İlçe merkezi Osmanlı döneminde Kale-Davaz olarak anılmaktadır. Şu andaki Tavas ilçesini de içine alan bu birim bir süre sonra Kale ve Tavas'ın ayrışmasıyla değişik adlarla anılmaya başlanmıştır. Şimdiki Tavas ilçesi zamanı Kale-Davaz beldesine bağlı Yarengüme adlı kasabanın bu adı almasıyla kurulmuştur. Osmanlı döneminde kuzey-güney hattında Kütahya ile Muğla arasındaki tecim yollarının kilit noktası olarak ehemmiyet kazanmış ve tabii kale görünümündeki yerleşim yeri güvenli bir alan olarak yönetimsel merkez işlevi de görmüştür.


Türkmen yörük kültürünün garip folklorik özelliklerine hala rastlamak mümkündür. Bu açıdan Zeybek kültürünün de mühim alanlarındandır. Davas Zeybeği Kale kazasının bölgesel oyunlarındandır. Davaz Zeybeği günümüzde Tavas Zeybeği olarak çıksada aslolan ismi Davaz Zeybeğidir.

Çürüksu Vadisi ile Aydın Ovası'na aynı hat üstünden bağlanabilen verimli bir ovaya hakim bir yerleşim birimidir.

Kale 1950 sonrası ilçenin ekonomik ve toplumsal yaşamını etkileyen trajik bir göç eğrisine haizdir.


Kale'nin İsmi

İlçenin ilk ismi olan "Tabas" incelendiğinde, Taba sözcüğünün kaya anlamına geldiği, kayalık bir tepe üstünde kurulduğundan, bu ismi almış olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, Taba kelimesi, maiyetindekiler, bağlı olan insanoğlu"anlamına da geldiğinden, krala bağlı insanoğlu, kralın maiyetindekiler olarak nitelendirilebilir.Diğer yandan; Tabae'nin bir başka ismi Türklerle beraber, Davas ya da Tavas olarak günümüze kadar söylenip gelmiştir.


İlçe ilk olarak antik Tabas kentinin harabeleri üstüne kurulmuştur. Bu kent, iki surlu bir kaledir. Kaleden dolayı, Kale Davaz olarak bilinir. 1950 yılından sonrasında ise, bir tek Kale denilmeye başlanmıştır.

Cevherpaşa Camii

Cevherpaşa Camii Tabae Antik Kent

Denizli-Muğla karayolu güzergahındaki Tabae Ören Yeri içinde bulunan Cevher Paşa Camii dikdörtgen planlı,şimal tarafında son cemaat yeri,kuzeybatı köşesinde minaresi yer almıştır.

Harimin şark ve garp duvarında dörder,cenup ve şimal tarafında ikişer pencere açılmıştır. Dikine dikdörtgen formlu pencerelerin etrafı kesme taşla çevrelenmiş olup,üstü sağır kemerle dekore edilmiştir. Son cemaat yerinin şimal batısına bitişik minarenin kürsü kısmı yüksek tutularak caminin çatı seviyesine getirilmiştir. Kesme taşla kaplı minarenin birinci şerefesinin üstündeki petek kısmından itibaren eski yıllarda yıkılmış olduğundan üstü metal külahla örtülerek bodur bir minare görünümü kazandırılmıştır.

Caminin haremi dörder sayı ahşap iki sütun sırasıyla üç sahına ayrılmıştır. Sütunların üstüne antik kompozit başlıklar yapılarak kalem işi teknikle boyanmıştır. Harimin şimal kısmına ise altı sayı ahşap sütunun taşımış olduğu mahfil yer alır. Bu sütunlar da harimin başka sütunları şeklinde dekore edilmiştir.


Mihrabı niş şeklinde olup içinde dökümlü perde ve ortada mizan terazisi işlenmiştir. Mihrabın üstünde ise bitkisel motifli üçgen alınlık meydana getirilmiştir. Harimin duvarlarında kare ve daire şeklinde boya ile panolar oluşturulmuş,içi yazı ve bitkisel geometrik desenlerle süslenmiştir.


Son cemaat yerinde altı sayı ahşap sütun dizisi yer alır. Sonradan dışa karşı kapatılmıştır. Son cemaat yerinin iki tarafınca ahşap merdivenle mahfile geçiş sağlanır. Son cemaat yerinden harime yuvarlak kemerli bir giriş kapısından geçilir. Kapının üstündeki yazı bandında Hicri 1235 zamanı okunmaktadır. Bundan başka duvarlarda yazı panoları meydana getirilmiştir.


Eğitim

Yüksek Öğretim Kurumuna bağlı Pamukkale üniversitesi Kale Meslek Yüksek Okulu,Ulusal Eğitim Bakanlığına bağlı Mustafa Şipar Anadolu Lisesi,Etem Özsoy Çok Programlı Lisesi ve Kale İmam Hatip Lisesi mevcuttur. 16 İlköğretim Okulu, 1 Mesleki Eğitim Merkezi ve 1 Halk Eğitim Merkezi vardır. Bu okullarımızdan 5 İlköğretim ve 3 lise İlçe merkezinde, 2 İlköğretim Karaköy ve Gölbaşı Beldelerinde, 3 İlköğretim okulu Köylerimizde olmak suretiyle toplam 10 tane 8 senelik İlköğretim, Kayabaşı köyünde 5 Şubeli İlköğretim okulu ve başka köylerimizde 5 Birleştirilmiş derslik İlköğretim okulumuz vardır. İlçemizde, kapasitesi 288 olan Cumhuriyet Yatılı İlköğretim Bölge Okulu (YİBO) pansiyonunda 127 kız, 124 adam olmak suretiyle toplam 245 talebe mevcuttur.


Coğrafi Yapı

Kale Ege Bölgesinin İçbatı Anadolu Kısmına Denizli iline bağlı Denizli-Muğla karayolu üstünde Denizli il merkezine 75Km. Muğla iline ise 80Km. mesafede orta büyüklükte bir Anadolu şehridir. İlçe Tavas,Beyağaç,Karacasu ilçeleri ve Muğla ili ile çevrilidir.Ilçenin yüzölçümü 533Km2 olup eski yerleşim yerinin tabii kale oluşundan dolayi ilçemize Kale Davaz (Kale-Tavas)da denilmektedir.Kale ilçesi 29 aşama Şark meridyeni ile 37 aşama Şimal paralelinde yer almıştır.


Akarsular

Akçay: Beyağaç Derebaşı mevkiinden başlayıp Sazak,Demirciler,Gökçeören,Muslugüme,Künar köylerini takip ederek İnceğiz köyü hudutlarından Kemer Barajına dökülür.

Yenidere Çayı: Tavas ilçesi hudutlarından başlayıp Kale kazasının Narlı,Yenidere,Künar ve İnceğiz köylerini takip ederek Akçay'a dökülür.


Küfrekdere Çayı: Ortatepe köyü hudutlarından başlayıp Yenidere çayına dökülür.


Nebat örtüsü

Kale ilçemiz Ege Bölgesinin İçbatı Anadolu kısmına Akdeniz Bölgesinin geçiş faaliyetinde mevcuttur.Bu yüzden yazları sıcak ve kurak,kışları ılık ve yağışlı gecer.Akdeniz iklimi ile Karasal iklimin özellikleride görülebilmektedir.Senelik yağış tutarı 654mm.civarındadır.Hakim rüzgar garp ve şimal yönlerinden yapıt.En fazla yağış ocak ayında görülmektedir. Minimum yağış ise temmuz ayında görülmektedir. İlçe Akdeniz iklimi tesirinde daha çok kaldığından tabii nebat örtüsü Akdeniz nebat örtüsü oluşturmaktadır.Bu tür şeyler maki türleri ve iğne yapraklı ağaçlardır.İlçede geniş yer kaplayan saf karaçam kızılçam ve az oranda ardıç ağaçlarından oluşmuş ormanlar mevcuttur.Bunların haricinde münferit ve ufak topluluklar halinde türlü meşe türleri sedir,zeytin,kızılağaç,çınar ve karaağaç türleri vardır.Bununla birlikte ormanaltı örtüde kekik mantar,meyan ve garig formosyonu dediğimiz ufak ot toplulukları mevcuttur.


Kale,_Denizli Tabae Buluntuları

Jeolojik Yapı ve Jeomorfolojik Özellikler

İlçe topraklarının jeolojik yapısı oldukça karmaşıktır.İlçede denizel karbonifer kalkerleri hersiniyen stüktürü,karstik röliyefler bulunmuş olduğu şeklinde az eğimli oligosen tabakalar mesezoike ait kıvrımlı kalkerler,mesezoik yaşlarında serpantiner platolar miyosen dönemine ait monoklinal tabakalar dördüncü zamana ait alüvyon dolgu özelligi gösteren araziler mevcuttur.


Arazi yüzey şekilleri olarak engebeli ve dağlıktır.Sandıraz dağları ve Kepez en mühim dağ sıralarıdır.Bunların yanında ufak çapta yerel isimlerle anılan ve pek tanınmayan çok sayıda dağ ile tepe mevcuttur.Karayayla köyündeki İtburnu Yeniköy'deki örük,Özlüce köyündeki Tandır ile Demirciler köyündeki Havut dağı ekranda görülen pencereden bazılarıdır.


Denizden yüksekliği 450m.ile 1500m. içinde değişmektedir.İlçe merkezinin averaj yükseltisi 1050m.civarındadır.İlçe sınırları içinde Akçay, Yenidere ve Küfrük dere deresi ile bunlara bağlı olan çok sayıda derelerle dik ve derin vadilerle oyulmuştur.

İlçe merkezi ile Karaköy kasabası Tavas ovası üstünde kurulmuştur. Bunun haricinde mühim bir düzlük yoktur.


Iktisat

İlçenin Ekonomisi genel anlamda ziraat ve hayvancılığa dayanır. Bunun yanı sıra ormancılık, ufak endüstri ve el sanatları, tecim, madencilik ekonomiye katkı yapmaktadır.

Ziraat ve Hayvancılık

Ziraat: İlçe arazisi % 72,2 ormanlık saha, % 21 ziraat arazisi, % 1,8 kullanılmaz vasıfta olmak suretiyle ayrılmaktadır.


Buna gore:

Orman % 72,2 562,400 dekar Ziraat arazisi % 21 152,500 dekar Kullanılmaz arazi % 1,8 13,000 dekar

İlçede 3500 aile çiftçilik yapmaktadır. İlçe arazisinin çok büyük kısmı sulanamadığından tarımda çoğu zaman hububat ve tütün üreticiliği yapılmaktadır. Son yıllarda zeytincilik yapılmaktadır. Habibler, Demirciler, Alanyurt şeklinde sulu ziraat yapılabilen yerlerde domatis, biber üretimi yapılmakta ve çoğalmaktadır. Seracılık yeni yeni gelişme göstermektedir.


Bankacılık ve Tecim

İlçemizde Ziraat Bankası ve Halk Bankası mevcuttur. Bununla birlikte Türkiye İş Bankası, Güvence Bankası, Denizbank ve Akbank BTM cihazları mevcuttur.İlçemiz Mal Müdürlüğüne kayıtlı 290 gelir vergisi, 547 kolay usul, 45 kurumlar vergisi, 352 KDV mükellefi olmak suretiyle toplam 1234 vergi mükellefi mevcuttur. 2009 yılı bütçe gelirleri gerçekleşme miktarı 10.204.553,03 TL dir. Tahsilât ise 7.487.558,13 TL. dir. İlçemizde 7300 MTV mükellefi vardır. Tescilli tescilsiz olmak suretiyle 3302 sayı taşınmaz olup 300.395.467,19 m2. İlçede cumartesi günleri halk pazarı kurulmaktadır.Burada üreticiler ürettikleri ürünleri pazarlamaktadırlar.Bununla birlikte dayanıklı tüketim malları,manifatura ve besin maddeleri ticareti meydana getiren parakende ve toptan satış merkezleri mevcuttur.


Hayvancılık, Balıkçılık ve Arıcılık

Hayvancılık: İlçemizde istenilen düzeyde değildir. Arazinin dağlık ve engebeli oluşundan sığır ve koyun yetiştirmeye uygun değildir. İlçede büyük kafa sığır 3630,tek tırnaklı 675,koyun 4000,keçi 8000,tavuk, kaz, hindi şeklinde kümes hayvanlarının sayısı ise 30800 civarındadır. Hayvancılıktan elde edilmiş ürünler ve miktarları şöyledir: Süt 7000 ton, Et 300 ton civarında olup bununla birlikte yumurta tereyağı, peynir, yün, kıl, şeklinde hayvansal ürünler de elde edilmektedir. Bu ürünlerin tamamına yakını mahallinde tüketilmektedir.

Balıkçılık: Özlüce köyünde bulunan alabalık yetiştirme tesislerinde senelik 65.000 sayı alabalık üretimi yapılmaktadır.


Arıcılık: Kale ilçemizde 500 sayı yerli,1500 sayı fenni kovan bulunmakta ve senelik ortalama 15000 Kilogram.bal elde edilmektedir. Birleşke Şartları İlçemizde beş ayrı köyde tarımsal amaçlı Orman Köylerini Kalkındırma Kooperatifi ilçe merkezinde bir, Karagöl (Gölbaşı) beldesinde bir olmak suretiyle iki sayı Ziraat Kredi Kooperatifi bununla birlikte Esnaf ve Sanatkârlar Kooperatifi ile Tütün Ziraat Satış Kooperatifi mevcuttur.

Ormancılık: İlçedeki orman işletme şefliklerinden maden direği, endüstri odunu, kağıt odunu olarak toplam üretimi 24982m3 dür. Yakacak odun ve lif yonga üretimi ise 11839 sterdir. İlçede orman arazisi ortalama 397.000dekar ile ilçe yüzölçümünün %75'ini kapsamaktadır. Ormanda, karaçam, kızılçam,ardıç ve türlü meşe türleri mevcuttur.

Endüstri

Madencilik:Kale ilçemizde varlıklı linyit yatakları mevcuttur. Mülk sınırları içersinde 14 maden kömürü havzası mevcuttur. Altısı işletme ruhsatlı sekizi arama ruhsatlı olan bu havzalardaki kömür kalorisi 3500-6200içinde değişmekte olup senelik toplam üretim kapasiteleri 100000 ton üretim ise 75 000 ton'dur.


Başka Endüstri Kolları:İlçede ufak işletmeler şeklinde demircilik kaporta oto tamirciliği tornacılık mobilyacılık şeklinde işler de yapılmaktadır. Kalemizde ufak endüstri sitesi yapım emekleri devam etmektedir.

Ziraat

Meşhur Kale Biberi

İlçemizin yüzölçümü 533000 dekar olup bunun 397000 dekarı orman arazisiyle toplam arazinin %75'i,125300 dekarı ziraat alanı,700 dekarı çayır ve mera ,10000 dekarı ise ziraat dışı konut alanları olarak ayrılmış durumdadır. Ziraat arazisinin 115000 dekarı tarla ürünleri 350 dekarı meyveciliğe 4450 dekarı sebzeciliğe 1000 dekarı bağcılığa 500 dekar zeytinciliğe 4000 dekarı türlü yem bitkilerine ayrılmıştır.üretilen tarla ürünlerinin başlangıcında tütün buğday arpa,nohut,biber ve koz gelmektedir.Bununla birlikte mısır,yulaf,mercimek, patates,domates,kavun,karpuz,salatalık,ıspanak,pırasa,soğan şeklinde sebzeler yetiştirilmektedir.Meyvelerden ise zeytin,elma,nar,üzüm,iğde,armut,ayva,badem, erik,kayısı,kiraz şeklinde ürünler yetiştirilmektedir. İlçemizde Yetiştirilen bir takım ürünler şunlardır:


Tütün:Kireçli arazilerde daha iyi yetişebilen tütün ilçede 49000 dekarlık bir arazide dikilmekte ve senelik averaj 3900 ton tütün elde edilmekte bundan da 3000 aile geçimini sağlamaktadır.

Buğday:İlçede 26300 dekarlık bir alanda ortalama 6159 ton ürün elde edilmektedir.

Biber:Kale ilçemizde üretilen biber çevre il ve ilçeler tarafınca tanınmakta ve yazları biber festifali Kale Belediyesi tarafınca her yıl düzenlenmektedir.Kale biberi kalitesi ve üretimi ile Kale ile özdeşleşmiştir.Biber ilçede 660 dekarlık bir alanda senelik 600-700 tonluk üretimi ile mühim bir yere haizdir.Biber festifalinde en iyi biber yarışması düzenlenmekte olup kaliteli ürün yetiştiren üreticiler ödüllendirilmektedir.


Koz:İlçenin bir başka mühim ziraat ürünü de kalitesiyle kendini kanıtlamış olan cevizdir.Koz 130 dekarlık bir alanda senelik toplam üretim miktarı 75-100 ton civarındadır.

Kale Spor Logo

Spor

İlçede 1985 senesinde kurulmuş Kale Spor ilçenin tek lisanslı kulübüdür. 85 yılı öncesinde ilçede Demir Spor, umut 62, Esnaf Spor vb. şeklinde ilçe halkının kurmuş olduğu takımlar ile sıksık turnuvalar ile müsabakalar düzenlenmiştir. Bu kulüpler maddi sıkıntılardan dolayı kapanık ve Kale Spor'a katılmışlardır. Kale Spor Denizli 1. amatör de savaşım etmektedir. Kale Spor taraftarları Denizli amatör grupları içinde ilk kez yandaş grubu kurmuşlardır. Taraftarlar 90 dk. takımına destekleriyle bilinmektedir. Tüm deplasmanlarda takımlarını yanlız bırakmamaktadır. Taraftarlar ilçe merkezinde bulunan Belediye Pasajındaki bir kahvehanede toplanmaktadır. Bu sebeple taraftarlar grubun ismini Pasaj koymuşlardır.

• 
  Denizli Çardak Havaalanı - Denizli


• 
  Kozmos Labirent - Kale


• 
  Kale Nedir?

Kale
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Denizli iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kasaba. Arazi, dik yamaçlar ve bunların arasına sıkışmış düzlükler durumundadır. Kasaba, Tavas'ın 26 km. güneybatısında, Tavas-Muğla yolu üzerindedir. Ismini, yanı başındaki kaleden alır. Tahıl tarımı ve hayvancılık yapılır. Denizli'ye uzaklığı 48 km.dir. Yüzölçümü 727 km2, ilçe nüfusu 24.887, merkez nüfusu 6.814 (1997).