MEMUR a. (ar. mefimuf). 1. İda. huk. Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde asli ve devamlı olarak vazife icra eden şahıs: Devlet...
MEMUR a. (ar. mefimuf).
1. İda. huk. Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde asli ve devamlı olarak vazife icra eden şahıs: Devlet memuru. (Bk. ansikl. böl.)
2. Genel mealde görevli.
*-*Ask. Askeri işyar - ASKERİ.
*-*Dy. Hareket memuru, hareköt servisinde çalışan görevli.
♦ sıf.
1. Bir işle göreve getirilmiş olan kimse için kullanılır; yükümlü: Sen de bu belgeyi saklamaya, isteyenlere göstermeye memursun.
2. Bir kimseyi bir işe işyar etmek, bir kimseyi bir işle görevlendirmek, bir göreve vermek: Erzak dağıtım işine beni işyar ettiler.
*-*ANSİKL. ida. huk. Devlet memurları kanunu memuru, “devlet ve diğeri kamu kişiliklerince genel yönetim esaslarına bakılırsa asli ve devamlı kamu hizmetlerini yerine getirmekle görevli kişiler†şeklinde tanımlar.
Bu tanıma bakılırsa, memurların temel özellikleri şunlardır:
1. memurlar devlet ve diğeri kamu kurumlarında vazife yaparlar;
2. genel yönetim ilkelerine bakılırsa kamu hizmetini yerine getirirler;
3. bu hizmeti asli ve devamlı olarak yürütürler. Türk cez. k.'nun işyar tanımı daha geniş kapsamlıdır. Mesela, işyar statüsünde olmayan bir kamu görevlisi, bu yasaya bakılırsa işyar sayılabilir ve memurlara ilişkin ceza kuralları bu kişilere de uygulanabilir. Türk kamu hukukunda memurluk, bir meslek olarak kabul edilir. Kişiler bilgi ve becerilerine bakılırsa belli başlı bir düzeydeki memurluk mesleğine girerler. Memurlar, kamu hizmetini devamlı emek vererek ve hizmet içinde yetişerek yürütürler. Hizmet süreleri ve becerilerine bakılırsa mesleklerinde yükselirler.
Memurların atanmaları, vazife ve yetkileri, hak ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleriyle özlük işleri yasayla düzenlenir. Halen yürürlükte olan 14 temmuz 1965 tarih ve 657 sayılı Devlet memurları k., işyar statüsünü “sınıflandırma" sistemine dayandırmıştır. Bu sisteme bakılırsa memurlar on sınıfa ayrılır. Işgören maaşlarının tavan ve taban göstergeleri tahsil sürelerine bakılırsa belirlenir Anayasa, hertürk vatandaşının işyar olabileceğini öngörür. Ama bu vazife için hususi bir takım koşullar da gereklidir.
Devlet memurları yasası'nda öngörülen koşullar şunlardır:
1. türk vatandaşı olmak;
2. on sekiz yaşını bitirmiş olmak;
3. minimum ortaokulu bitirmiş olmak (ortaokulu bitirenlerin bulunmaması halinde ilkokulu bitirenler de işyar olabilirler. Kimi hizmetler için hususi bir tahsil koşulu aranır. Mesela, kaymakam olmak için Siyasal bilgiler ya da Hukuk fakültesi'ni bitirmiş olmak gerekir.);
4. kamu haklarından yoksun bulunmamak, kimi suçları işlememiş olmak; altı aydan çok hapis cezasına mahkûm olmuş olmamak;
5. erkekler için askerlik hizmetini yapmış olmak;
6. görevini yapmasına engel olacak bir hastalık ya da sakatlığı bulunmamak. Bu koşulların haricinde, belirgin bir görevin gereği olarak konmuş hususi koşullar da vardır. Mesela, avukatlık, hizmetinde çalışacak memurlar için avukatlık ruhsatına haiz olmak gerekir.
Yeni bir hizmetin kurulması ya da bir hizmetin genişletilmesiyle oluşan işyar kadrolarına sınavla işyar alınır. Hizmetin niteliği ve memurlar için aranan koşullar, başvurma süresi ve imtihan günü ilanla kamuoyuna duyurulur. Sınavda başarı gösterenler ilkin aday işyar olurlar. Adaylık süresini başarıyla geçirenler de asli işyar olarak atanırlar. Devlet memurları kendilerine verilen kamu hizmetini kesintisiz bir şekilde ve hizmetin gereklerine uygun olarak yürütmek zorundadırlar. Görevlerini yaparken yasalara saygılı olma, yansız davranma, amirlerin emirlerine uyma ve vazife başlangıcında bulunma benzer biçimde yükümlülükleri vardır.
Bununla birlikte, memurlar için kimi yasaklar da konmuştur:
1. memurluktan başka vazife alamazlar;
2. toplu olarak işten ayrılamazlar;
3. işbırakımı yapamazlar;
4. tecim ya da kazanç getirici işlerde çalışamazlar;
5. armağan alamazlar ve kendilerine çıkar sağlayamazlar;
6. dernek kuramaz ve derneklere üye olamazlar;
7. görevleri gereği öğrendikleri gizli saklı detayları açıklayamazlar. Memurların bu yükümlülüklerine karşılık, yasalarla belirlenmiş mali ve toplumsal hakları da vardır: maaş, izin, emeklilik ve diğeri toplumsal haklar, yakacak yardımı vb.
Memurlar, hizmet süreleri ve başarı derecelerine bakılırsa aşama ve aşama ilerlemesine hak kazanırlar. Görevleriyle ilgili kurallara aykırı davranan memurlar için disiplin ve ceza koğuşturması yapılır. Memurların yetkilerini kötüye kullanmaları yasaktır. Memurların işledikleri suçların yargılama yöntemi, hususi kurallara bağlanmıştır. Memurluk görevi emeklilik, çekilme, çıkarılma benzer biçimde nedenlerle sonlanır.
*-*Topbil. Memurlar, modern toplumun mühim bir toplumsal kategorisi haline geldiler. tutumsal, teknik ve bilimsel gelişmeye bağlı olan artışları, yeni etkinlik kesimlerinin (bilişim, pazarlama) gelişmesiyle de körüklendi, işlerin rasyonelleşmesi, işçi ile kayıt memurunun emek harcamaları içinde kalan faaliyetleri çoğalttığından, maddi ve mesleki durumları işçilerin durumuna çok çok benzeyen emekçilerle ortaya çıktı. Bu vaziyet, memurların toplumsal şartları üstüne bitmek bilmez bir münakaşaya yol açtı: memurları işçi sınıfıyla bir mi tutmalı, yoksa tersine, "üst" sınıfın değerlerini benimseyerek onunla bütünleşmeye çalışan minik burjuvalar olarak mı görmeli, ya da kendi özgünlüğüyle beraber, yeni bir aracı orta sınıfın ortaya çıktığını mı kabul etmeliydi?
Yazıhane ve satış işlerinde bayanların sayısının hızla artması, memurlar dünyasının modern bir özelliğidir. Erkeklerden daha az ücretler alan ve erkeklerden daha az işlerde çalışan bayanların emeği, kocanın tutarına destek bir ücret elde eden bir emek olarak görüldüğü için, erkeklerinki kadar kıymet kazanmamadadır. Adam alın terine eşit bir emek karşılığında daha az bir ücret alan ve üstelik ev ve aile işlerini de göğüslemek zorunda kalan (çifte mesai) kadının toplumsal şartları; bu şekilde göz ardı edilmektedir.
1. İda. huk. Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde asli ve devamlı olarak vazife icra eden şahıs: Devlet memuru. (Bk. ansikl. böl.)
2. Genel mealde görevli.
*-*Ask. Askeri işyar - ASKERİ.
*-*Dy. Hareket memuru, hareköt servisinde çalışan görevli.
♦ sıf.
1. Bir işle göreve getirilmiş olan kimse için kullanılır; yükümlü: Sen de bu belgeyi saklamaya, isteyenlere göstermeye memursun.
2. Bir kimseyi bir işe işyar etmek, bir kimseyi bir işle görevlendirmek, bir göreve vermek: Erzak dağıtım işine beni işyar ettiler.
*-*ANSİKL. ida. huk. Devlet memurları kanunu memuru, “devlet ve diğeri kamu kişiliklerince genel yönetim esaslarına bakılırsa asli ve devamlı kamu hizmetlerini yerine getirmekle görevli kişiler†şeklinde tanımlar.
Bu tanıma bakılırsa, memurların temel özellikleri şunlardır:
1. memurlar devlet ve diğeri kamu kurumlarında vazife yaparlar;
2. genel yönetim ilkelerine bakılırsa kamu hizmetini yerine getirirler;
3. bu hizmeti asli ve devamlı olarak yürütürler. Türk cez. k.'nun işyar tanımı daha geniş kapsamlıdır. Mesela, işyar statüsünde olmayan bir kamu görevlisi, bu yasaya bakılırsa işyar sayılabilir ve memurlara ilişkin ceza kuralları bu kişilere de uygulanabilir. Türk kamu hukukunda memurluk, bir meslek olarak kabul edilir. Kişiler bilgi ve becerilerine bakılırsa belli başlı bir düzeydeki memurluk mesleğine girerler. Memurlar, kamu hizmetini devamlı emek vererek ve hizmet içinde yetişerek yürütürler. Hizmet süreleri ve becerilerine bakılırsa mesleklerinde yükselirler.
Memurların atanmaları, vazife ve yetkileri, hak ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleriyle özlük işleri yasayla düzenlenir. Halen yürürlükte olan 14 temmuz 1965 tarih ve 657 sayılı Devlet memurları k., işyar statüsünü “sınıflandırma" sistemine dayandırmıştır. Bu sisteme bakılırsa memurlar on sınıfa ayrılır. Işgören maaşlarının tavan ve taban göstergeleri tahsil sürelerine bakılırsa belirlenir Anayasa, hertürk vatandaşının işyar olabileceğini öngörür. Ama bu vazife için hususi bir takım koşullar da gereklidir.
Devlet memurları yasası'nda öngörülen koşullar şunlardır:
1. türk vatandaşı olmak;
2. on sekiz yaşını bitirmiş olmak;
3. minimum ortaokulu bitirmiş olmak (ortaokulu bitirenlerin bulunmaması halinde ilkokulu bitirenler de işyar olabilirler. Kimi hizmetler için hususi bir tahsil koşulu aranır. Mesela, kaymakam olmak için Siyasal bilgiler ya da Hukuk fakültesi'ni bitirmiş olmak gerekir.);
4. kamu haklarından yoksun bulunmamak, kimi suçları işlememiş olmak; altı aydan çok hapis cezasına mahkûm olmuş olmamak;
5. erkekler için askerlik hizmetini yapmış olmak;
6. görevini yapmasına engel olacak bir hastalık ya da sakatlığı bulunmamak. Bu koşulların haricinde, belirgin bir görevin gereği olarak konmuş hususi koşullar da vardır. Mesela, avukatlık, hizmetinde çalışacak memurlar için avukatlık ruhsatına haiz olmak gerekir.
Yeni bir hizmetin kurulması ya da bir hizmetin genişletilmesiyle oluşan işyar kadrolarına sınavla işyar alınır. Hizmetin niteliği ve memurlar için aranan koşullar, başvurma süresi ve imtihan günü ilanla kamuoyuna duyurulur. Sınavda başarı gösterenler ilkin aday işyar olurlar. Adaylık süresini başarıyla geçirenler de asli işyar olarak atanırlar. Devlet memurları kendilerine verilen kamu hizmetini kesintisiz bir şekilde ve hizmetin gereklerine uygun olarak yürütmek zorundadırlar. Görevlerini yaparken yasalara saygılı olma, yansız davranma, amirlerin emirlerine uyma ve vazife başlangıcında bulunma benzer biçimde yükümlülükleri vardır.
Bununla birlikte, memurlar için kimi yasaklar da konmuştur:
1. memurluktan başka vazife alamazlar;
2. toplu olarak işten ayrılamazlar;
3. işbırakımı yapamazlar;
4. tecim ya da kazanç getirici işlerde çalışamazlar;
5. armağan alamazlar ve kendilerine çıkar sağlayamazlar;
6. dernek kuramaz ve derneklere üye olamazlar;
7. görevleri gereği öğrendikleri gizli saklı detayları açıklayamazlar. Memurların bu yükümlülüklerine karşılık, yasalarla belirlenmiş mali ve toplumsal hakları da vardır: maaş, izin, emeklilik ve diğeri toplumsal haklar, yakacak yardımı vb.
Memurlar, hizmet süreleri ve başarı derecelerine bakılırsa aşama ve aşama ilerlemesine hak kazanırlar. Görevleriyle ilgili kurallara aykırı davranan memurlar için disiplin ve ceza koğuşturması yapılır. Memurların yetkilerini kötüye kullanmaları yasaktır. Memurların işledikleri suçların yargılama yöntemi, hususi kurallara bağlanmıştır. Memurluk görevi emeklilik, çekilme, çıkarılma benzer biçimde nedenlerle sonlanır.
*-*Topbil. Memurlar, modern toplumun mühim bir toplumsal kategorisi haline geldiler. tutumsal, teknik ve bilimsel gelişmeye bağlı olan artışları, yeni etkinlik kesimlerinin (bilişim, pazarlama) gelişmesiyle de körüklendi, işlerin rasyonelleşmesi, işçi ile kayıt memurunun emek harcamaları içinde kalan faaliyetleri çoğalttığından, maddi ve mesleki durumları işçilerin durumuna çok çok benzeyen emekçilerle ortaya çıktı. Bu vaziyet, memurların toplumsal şartları üstüne bitmek bilmez bir münakaşaya yol açtı: memurları işçi sınıfıyla bir mi tutmalı, yoksa tersine, "üst" sınıfın değerlerini benimseyerek onunla bütünleşmeye çalışan minik burjuvalar olarak mı görmeli, ya da kendi özgünlüğüyle beraber, yeni bir aracı orta sınıfın ortaya çıktığını mı kabul etmeliydi?
Yazıhane ve satış işlerinde bayanların sayısının hızla artması, memurlar dünyasının modern bir özelliğidir. Erkeklerden daha az ücretler alan ve erkeklerden daha az işlerde çalışan bayanların emeği, kocanın tutarına destek bir ücret elde eden bir emek olarak görüldüğü için, erkeklerinki kadar kıymet kazanmamadadır. Adam alın terine eşit bir emek karşılığında daha az bir ücret alan ve üstelik ev ve aile işlerini de göğüslemek zorunda kalan (çifte mesai) kadının toplumsal şartları; bu şekilde göz ardı edilmektedir.
Kaynak: Büyük Larousse
Nüfus müdürlüğünde işyar olmak için ne yapmalıyım?
KPSS'de 70 puan alırsam işyar olabilir miyim?
Ninja Asker - Işgören Bey
YORUMLAR