Ölçme sistemlerinden bizim kullandığımız sisteme, metrik sistem denir. Bugün yeryüzündeki bir sürü ülke ölçüm için metrik sistemi kul...
Ölçme sistemlerinden bizim kullandığımız sisteme, metrik sistem denir.
Bugün yeryüzündeki bir sürü ülke ölçüm için metrik sistemi kullanmaktadır. 1790'larda Fransız ilim adamları kullanımı çok kolay olan ve dünyanın her yerine yayılan bu ölçüm sistemini yaratmışlardır. Metrik sistem uzunluk için metre, ağırlık için gram ve miktar için litreyi kullanır. Metrik sisteme ilave olarak ABD hala inç (1 inç: 2,5400santimetre), mil, ons ve libreyi kapsayan standart İngiliz ölçüm sistemlerini kullanmaktadır.
Metrik sistem nedir?
Merkantilizm (Ticari Sistem ya da Sınırlayıcı Sistem)
Kompleman Sistem (Tamamlayıcı Sistem)
*Metre (Metrik) sistemi. 1670'te transız rahip Gabriel Mouton, rasyonel uzunluk etalonu olarak bir meridyenin bir derecesinin dakikasını almayı önerdi. Saniyeyi vuran bir sarkacın uzunluğunun, uzunlukların "evrensel ölçü"sü olarak benimsenmesi fikri kuruluşunun daha ilk yıllarında Royal Society'nin bir toplantısında ileri sürüldü. Nihayet, 1790'daTalleyrand, Kurucu meclis'e bir birleştirme projesini kabul ettirdi. Fransız bilimler akademisi'nin yeni sistemi kurmakla görevli komisyonu (Borda, Lagrange, Laplace, Monge ve Condorcet), Yer meridyeninin dörtte birisi üstünde karar kıldı ve bunun on milyonda birisi de bugün farkında olduğumuz metre olarak kabul edildi. 30 mart 1791 tarihindeki kararname bu temel uzunluğun saptanması ve bilhassa Dunkerque ile Barcelona arasındaki uzaklığın ve enlem farkının belirlenmesi için lüzumlu işlemlerin yapılmasını hükme bağladı; bu işlem 1792 ile 1799 yılları içinde Delambre ve Möchain tarafınca yürütüldü. Başka taraftan Lavoisier ve bir süre sonra Lefövre-Gineau kilogram ismi verilen bir desimetre küp hacmindeki suyun hacmi ile kullanılmakta olan kütleler arasındaki ilişkiyi araştırdılar. 7 nisan 1795'te çıkan bir yasayla Fransa'da metre sistemi yürürlüğe girdi. Bu yasayla ağırlık ve ölçüler için bir tek etalon benimsendi ve şimdiki kullandığımız metre sisteminin ilkeleri saptandı. Her ne kadar ilk başlarda “her vakit ve hepimiz" için geçerli olması amacıyla metre yer boyutları cinsinden alınmışsa da, metre sisteminin temel niteliği, sayılamada ondalık sistemin kullanılmasıdır. Aynı tür bir büyüklük için tüm birimler, bu birimlerin birinden çıkarılır ve değerleri 10'un tam sayılı kuvvetleri olan çarpanlarla, isimleri ise bu kuvvetleri belirten öneklerle elde edilir. 10 aralık 1799 tarihindeki yasa, metrenin ve kilogramın Fransız ulusal arşivleri'ne yerleştirilen etalonlarına yasal bir kalite kazandırdı.
Metrenin ve kilogramın yeni ilkörneklerinin gerçekleştirilmesi için Frasız arşivleri'ndeki etalonlardan hareket edildi. 1875'te Almanya, ABD Birleşik Devletleri, Arjantin Cumhuriyeti, Avusturya, Belçika, Brezilya, Danimarka, Fransa, ispanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Macaristan, Norveç, Peru, Portekiz, Rusya, Türkiye ve Venezuela diplomatik bir konvansiyon olan Metre konvansiyonu'nu imzaladılar. Bu konvansiyon uyarında katılan devletler bir taraftan internasyonal metre'yi oluşturmak için Fransız ulusal arşivleri'nde bulunan etalonu kopya etmeye, başka taraftan da bir Internasyonal ağırlıklar ve ölçüler bürosu kurarak giderlerini beraber karşılamaya karar verdiler. Sövres'deki Breteuil pavyo- nu'na yerleşen bu büroya kati etalonları yapma, gizleme ve türlü devletlere verilen ulusal etalonları bu kati etalonlarla karşılaştırma görevi verildi. Uzunluğu belirlenen geçici etalon, daha sonrasında kırk kadar başka ilkörneğin yapımında kullanıldı ve bunların otuz bir tanesi incelendi; incelenen ilkörneklerden birisi internasyonal metre olarak kabul edildi ve başka otuzu buna gore, kati bir şekilde belirlendi. 1889'da toplanan Genel Konuşma, metrenin ve kilogramın Brejeuil pavyonu'nun mahzenlerine yerleştirilen kati etalonlarını onayladı ve metre sistemi etalonlarını 1875 anlaşması imzalayan devletlere dağıttı. Internasyonal ofis da benzer emekleri internasyonal kilogram için yapmış oldu ve bir süre sonra katılan ülkelerin her birisi için ilkörnekler hazırlandı. Bu ofis tanzim etme görevini, 1921'de elektrik etalonlarını, 1933'te ışık etalonlarını ve 1960'ta ise İyonlaştırıcı ışınımları ölçme etalonlarını oluşturarak genişletti.
1 ocak 1982 tarihinde Metre konvansiyonumu kabul eden devletlerin sayısı 45'ti: eski Alman Demokratik Cumhuriyeti, eski Almanya Federal Cumhuriyeti, ABD Birleşik Devletleri, Arjantin, Avustralya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Brezilya, Bulgaristan, eski Çekosr lovakya, Çin Halk Cumhuriyeti, Endonezya, Finlandiya, Fransa, Cenup Afrika, Hindistan, Hollanda, Iran, İrlanda, Ispanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Japonya, Kamerun, Kanada, Kore Cumhuriyeti, Macaristan, Meksika, Norveç, Pakistan, Polonya, Portekiz, Romanya, eski SSCB, Şili, Tayland, Türkiye, Uruguay, Venezuela, eski Yugoslavya.
1872 konferansımdan başlayarak, metre sistemi dünya vatanlarında büyük bir hızla yayıldı. Günümüzde metrik sistem yüzden fazla ülkede yasal olarak zorunludur. Tüm bu ülkelerde, metre sisteminin yalnızca kullanımına izin vermekle yetinilmemiş, birçoğunda bilhassa tavsiye edilmiş ve hatta öğretim ya da devlet pazarları şeklinde bir takım alanlarda mecburi kılınmıştır. 1992 sonu itibariyle ABD, Büyük Britanya, Avustralya, Kanada ve Yeni Zelanda'da metre sistemine geçiş programları tamamlanmıştır.
Türkiye'de, OsmanlI döneminde kullanılmış olan okka, dirhem, arşın, endaze, kulaç vb. şeklinde karışık ölçü birimleri Cumhuriyet'ten sonrasında kaldırılarak, 1 nisan 1931 tarihinden itibaren metre sistemine geçilmiştir.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR