Irmak (Dere) Nedir ? (Özet) : Deniz ve göl şeklinde su kütlelerine dökülen büyük akarsulara ırmak denir. Irmak, suları eğimli bir yatak iç...
Irmak (Dere) Nedir ? (Özet) : Deniz ve göl şeklinde su kütlelerine dökülen büyük akarsulara ırmak denir. Irmak, suları eğimli bir yatak içinde akar. Irmaklar dağ ve tepe şeklinde yüksek alanlardan doğar. Yamaçlardan inen yağmur ve erimiş kar suları minik akıntılar oluşturur.
Bunların bir araya gelmesiyle çay ve dere şeklinde minik akarsular ortaya çıkar. Minik akarsular da birleşir ve çoğalan sularıyla geniş bir yatak oyarak ırmak biçimini alır. Kar ve yağmur suları kesilirse ırmaklar da kurur. Irmakların doğduğu yere kaynak, denize döküldüğü yere ağız denir. Büyük ırmaklara katılan görece minik ırmaklar çoğu zaman kol diye adlandırılır . Irmaklar, akarken yatakları aşındırır ve yataklarındaki verimli toprakları götürür. Bu topraklar ırmağın, ağzında ya da taşan bir ırmağın kıyılarında birikir. Böylece verimli ziraat arazisi oluşur.
Irmak (Dere) Nedir ?
Dere ya da ırmak, çoğu zaman denizlere, göllere ya da bir başka büyük akarsuya dökülen, bilhassa genişliği ve taşımış olduğu su miktarı bakımından büyük akarsulara verilen genel isimdir. Bazı durumlarda ise bir başka suya ulaşmadan yer altında kaybolduğu ya da tamamen kurumuş olduğu da görülmektedir. Büyük akarsular dere ya da ırmak olarak adlandırılırken daha küçükleri ise çay ve dere olarak adlandırılırlar.
Dere, su döngüsünün mühim bir öğesidir. Nehirlerdeki suyun temel membaı yağışlardır. Yağmur ya da kar yağışı ile yer yüzüne inen su yüzey akıntıları, yer altı suları biçiminde nehirleri beslerken buzullar şeklinde organik kaynakların erimesiyle oluşan suları da bu kaynaklara ekleyebiliriz. Nehirlerin doğduğu yere kaynak, denize döküldüğü yere ağız denir. Büyük ırmaklara katılan görece minik ırmaklar çoğu zaman kol diye adlandırılır.
Bir çay ile dere arasındaki fark: Çay dereden büyük fakat ırmaktan minik akarsu olarak tanımlansa da bu büyüklük terimi görecelik göstermektedir. Kimi zaman bu fark akarsunun üstünde meydana getirilen aktivitilere (taşımacılık, suyun ekonomik kıymeti, çevresel faktörler) bakılırsa belirlenebilir.
Nehirlerdeki sukayıpları dere yatağından ya da derindeki akiferden meydana gelen su sısıntıları ve kısmen de buharlaşma neticesinde olur. Nehirlerdeki toplam su miktarı dünyadaki toplam su miktarının bir tek minik bir parçasını oluşturmaktadır;
Nehirler, kaynaklarından adım atmak suretiyle yer çekiminin etkisiyle yokuş aşağı yönde akarak bu akışlarını bir deniz ya da göle ulaşıncaya kadar sürdürürler. Sadece kurak alanlarda nehirlerin sularının tamamını buharlaşma yöntemiyle kaybetmiş olduğu durumlarda mevcuttur.Bazı durumlarda ise bir nehrin belli yerde yer altına girerek bazı kayaç türlerinin içinden yer altı suyu oluşturacak şekilde yoluna devam etmiş olduğu de olmaktadır. Gene bazı nehirler insan eliyle yaratılmış edüstriyel bölgelerde aşırı yoğun olarak kullanılmakta ve bu da nehrin sularının organik akıntısına devam edemeden tükenmesine niçin olabilmektedir. Dünya üzerimndeki suyun %97'si okyanuslarda bulunurken içilebilir su miktarının üçte biri ise kara buzullarında bulunmaktadır, ve geri kalanının nerdeyse tamamı yer altı kaynaklarındadır. Göller içilebilir suyun bir tek %0,5'lik bir kısmı içerirken dere kanallarında bulunan suyun oranı ise bunun yarısı olan %0,025'tir ve bu da dünyadaki toplam su reservinin dört binde birine denk gelmektedir.
Irmak/Nehirlerin Topoğrafyası
Bir nehrin suları çoğu zaman yatak dediğimiz organik bir kanal içinde akar. Bazı büyük nehirler, bilhassa ovalar şeklinde düz alanlarda akarken belli dönemlerde ya da devamlı olarak nehrin her iki kıyısından taşacak şekilde sel benzeri şekilde de akarlar. Nehrin başladığı doğrusu kaynağının olduğu kısım yukarı dere olarak adlandırılırken nehrin akış yönü doğrultusu ise aşağı dere olarak adlandırılır.
YORUMLAR