oksit, -di Fransızca. oxyde İsim . kimya. Oksijenin bir element ya da kökle birleşmesiyle oluşan madde. oksit İngilizce. oxyde Oksi...
oksit, -di Fransızca. oxyde
İsim.
kimya. Oksijenin bir element ya da kökle birleşmesiyle oluşan madde.
oksit İngilizce. oxyde
Oksijenin başka bir unsur ya da organik kök ile yapmış olduğu bileşik.
oksit İngilizce. oxyde
Oksijenin başka bir element ile yapmış olduğu bileşiklerin genel adı.
oksit İngilizce. oxide
Bir elementin oksijen ile yapmış olduğu ikili bileşik.
İsim.
kimya. Oksijenin bir element ya da kökle birleşmesiyle oluşan madde.
oksit İngilizce. oxyde
Oksijenin başka bir unsur ya da organik kök ile yapmış olduğu bileşik.
oksit İngilizce. oxyde
Oksijenin başka bir element ile yapmış olduğu bileşiklerin genel adı.
oksit İngilizce. oxide
Bir elementin oksijen ile yapmış olduğu ikili bileşik.
Kaynak >> TDK
Bileşikler - Kalsiyum Oksit
Bileşikler - Nitrik Oksit Molekülü (Azot Oksit, Azot Monoksit)
Kalsiyum oksit (CaO) nerelerde kullanılır?
OKSİT a. (fr. oxyde). Kim.
1. Oksijenin bir element ya da bir kökle bileşmesi sonunda oluşan madde.
2. Azof oksit buharları, azot oksitlerin, bileşiminde bulunan azot dioksitten dolayı kırmızı renkte görünen gaz halindeki karışımı.
*Fizs. kim. Oksit giderici, oksijenli bileşiklere karşı indirgeyici bir tesir gösteren madde. || Oksit yok etme, İNDİRGEME'nin eşanlamlısı. || Oksit gidermek, İNDİRGEMEK'in eşanlamlısı.
*Metalürj. Oksit giderici, oksit gidermeyi elde eden ürün. (Bk. ansıkl. böl.) || Oksit yok etme, bir sıvı banyoda bulunan oksitleri indirgemek suretiyle meydana getirilen işlem.
* indirgen bir gaz atmosferinde katı bir metal üstüne uygulanan işlem. (Bk. arısikl. böl.)
*ANSİKL. Anorg. kim. Malum yaiın cisimlerin en hafifi olan soy gazların oksitleri yoktur. Oksitler, su içindeki davranışlarına bakılırsa üç gruba ayrılır:
1. baz oksitler, daima iyonsal metal oksitleri biçiminde bulunur ve çözündüklerinde bazik çözeltiler verirler;
2. asit oksitler, temel olarak ortak değerlikli bileşiklerdir; ametallerin çözünen oksitleri ile geçiş metallerinin yükseltgenme derecesi yüksek olan oksitleri bu gruba girer; çözündüklerinde asit çözeltileri verirler;
3. yansız oksitler, suyun yanı sıra kısmen çözünebilen oksitleri (mesela karbonmonoksit [CO], azot oksidül ya da diazot monoksit [N.20]) kapsar.
Elementlerin dönemli sınıflandırılmasında baz ve asit oksitlerin dağılımı yandaki şekilde gösterilmiştir.
Fark çizgisi süresince yer edinen oksitler, çoğu zaman amfoter oksitlerdir.
Oksijen, elektronegatifliği oldukça yüksek olduğundan kolayca iyonsal bileşikler verir; metal oksitlerinin çoğunun yalın bir iyonsal yapısı vardır. Bununla beraber metalin yükseltgenme derecesi arttıkça, doğrusu daha yüksek bir elektronegatifliğe eriştikçe, ortak değerlikli bileşik verme özelliği ehemmiyet kazanır. Bu yük tesiri, manganezde çok açık olarak görülür. Nitekim manganez VII oksidin (Mn207) ortak değerlikli bir sıvı olmasına rağmen, manganez oksit (MnO), NaCI türünde iyonsal bir katıdır. Öte taraftan ametallerin oksitleri, uçucu monomerierden (C02, S02...) katı makromoleküllere (Sİ02, B203...) kadar varan değişik biçimlerde bulunur.
Oksitlerin asit ya da baz oksitler olarak sınıflandırılması kati değildir. Ametallerin molekülsel oksitleri, çoğu zaman asittir ve çoğunlukla asitlerin anhidritlerini meydana getirir. Geçiş metallerinin Cr03, şeklinde yüksek asitleri için de aynı durum söz mevzusudur. iyonsal metal oksitlerinin çoğu zaman baz olmalarına rağmen, ZnO ile Al203 birer amfoter oksittir.
Oksitlerin tümü, azca ya da büyük seviyede stokiyometrik değildir. (STOKİYOMETRİDIŞI.)
Metal oksitlerin kimyasal özellikleri, ilk olarak bu bileşiklerin özgür oluşum entalpileri incelenerek belirlenir. Oksitlerin özgür oluşum entalpilerine ilişkin değişmeler bir diyagram (Ellingham diyagramı) üstünde gösterilirse, metallerin oksitleri indirgeme özellikleri, bu diyagram yardımıyla saptanabilir.
Bu şekilde bir diyagramdan şu sonuçlar çıkarılabilir:
*kalsiyum, krom oksidi (C^Cy indirger; bu tepkimeden sanayide krom üretiminde yararlanılır;
*magnezyum, Sİ02 ile B203'ü indirger; silisyum ve bor metalleri bu tepkimeyle elde edilir (magnezotermi);
*alüminyum, Fe203 ile Mn304'ü indirger; demir ve manganez bu yolla üretilir; bu yöntem yalnız manganez için sanayisel düzeyde uygulanır, demir için bir tek bir yapma tekniğidir;
*alüminyum, kalsiyum oksidi sadece oldukça yüksek sıcaklıkta indirger.
*Eczc. Etirtakım metal oksitleri tedavide kullanılır. Mesela titan oksit dahilen mide pansumanında, cıva, kurşun, titan ve çinko oksitleri uaricen deri ve göz hastalıklarında antiseptik ve yara iyileştirici olarak kullanılır. Azot protoksit ise anestezide kullanılan bir gazdır.
*Metalürj.
*Oksit giderici. Oksit giderici, arılaştırılacak ürüne oranla oksijene karşı daha yüksek ilgi gösteren bir maddedir. Çeliklerin oksit gidericileri, eriyik halindeki banyoya demir alaşımları biçiminde katılan alüminyum, manganez ve silisyumdur. Bakır alaşımları için oksit giderici olarak magnezyum, kalsiyum, bilhassa fosfor (bakır-fosfor alaşımı) kullanılır.
*Oksit yok etme. Çelik üretiminde, dökme demirin konverterde karbon yok etme ve arılaştırma işleminden geçirilmesinden sonrasında, azca oranda oksitlenmiş olan erimiş durumdaki metal, oksitleri gideren ve metalin istenilen seviyede karbürlenmesini elde eden ferromanganez ya da karbürlü ferrosilisyumla ya da her ikisiyle beraber işleme sokulur. Dökümcülükteyse metaller ya da alaşımlar daha yükseltgen katkı maddeleriyle (kimi alüminyum alaşımları için sodyum, nikefalaşımları için magnezyum, bakır alaşımları için bakır-fosfat, bakır -mangan ya da bakır-silisyum alaşımları, vb.) işlenir. Oksit yok etme, mesela metal tozlarının sinterlenmesinde olduğu şeklinde hidrojen ya da karbonmonoksit ortamında katı metaller üstüne de uygulanabilir.
1. Oksijenin bir element ya da bir kökle bileşmesi sonunda oluşan madde.
2. Azof oksit buharları, azot oksitlerin, bileşiminde bulunan azot dioksitten dolayı kırmızı renkte görünen gaz halindeki karışımı.
*Fizs. kim. Oksit giderici, oksijenli bileşiklere karşı indirgeyici bir tesir gösteren madde. || Oksit yok etme, İNDİRGEME'nin eşanlamlısı. || Oksit gidermek, İNDİRGEMEK'in eşanlamlısı.
*Metalürj. Oksit giderici, oksit gidermeyi elde eden ürün. (Bk. ansıkl. böl.) || Oksit yok etme, bir sıvı banyoda bulunan oksitleri indirgemek suretiyle meydana getirilen işlem.
* indirgen bir gaz atmosferinde katı bir metal üstüne uygulanan işlem. (Bk. arısikl. böl.)
*ANSİKL. Anorg. kim. Malum yaiın cisimlerin en hafifi olan soy gazların oksitleri yoktur. Oksitler, su içindeki davranışlarına bakılırsa üç gruba ayrılır:
1. baz oksitler, daima iyonsal metal oksitleri biçiminde bulunur ve çözündüklerinde bazik çözeltiler verirler;
2. asit oksitler, temel olarak ortak değerlikli bileşiklerdir; ametallerin çözünen oksitleri ile geçiş metallerinin yükseltgenme derecesi yüksek olan oksitleri bu gruba girer; çözündüklerinde asit çözeltileri verirler;
3. yansız oksitler, suyun yanı sıra kısmen çözünebilen oksitleri (mesela karbonmonoksit [CO], azot oksidül ya da diazot monoksit [N.20]) kapsar.
Elementlerin dönemli sınıflandırılmasında baz ve asit oksitlerin dağılımı yandaki şekilde gösterilmiştir.
Fark çizgisi süresince yer edinen oksitler, çoğu zaman amfoter oksitlerdir.
Oksijen, elektronegatifliği oldukça yüksek olduğundan kolayca iyonsal bileşikler verir; metal oksitlerinin çoğunun yalın bir iyonsal yapısı vardır. Bununla beraber metalin yükseltgenme derecesi arttıkça, doğrusu daha yüksek bir elektronegatifliğe eriştikçe, ortak değerlikli bileşik verme özelliği ehemmiyet kazanır. Bu yük tesiri, manganezde çok açık olarak görülür. Nitekim manganez VII oksidin (Mn207) ortak değerlikli bir sıvı olmasına rağmen, manganez oksit (MnO), NaCI türünde iyonsal bir katıdır. Öte taraftan ametallerin oksitleri, uçucu monomerierden (C02, S02...) katı makromoleküllere (Sİ02, B203...) kadar varan değişik biçimlerde bulunur.
Oksitlerin asit ya da baz oksitler olarak sınıflandırılması kati değildir. Ametallerin molekülsel oksitleri, çoğu zaman asittir ve çoğunlukla asitlerin anhidritlerini meydana getirir. Geçiş metallerinin Cr03, şeklinde yüksek asitleri için de aynı durum söz mevzusudur. iyonsal metal oksitlerinin çoğu zaman baz olmalarına rağmen, ZnO ile Al203 birer amfoter oksittir.
Oksitlerin tümü, azca ya da büyük seviyede stokiyometrik değildir. (STOKİYOMETRİDIŞI.)
Metal oksitlerin kimyasal özellikleri, ilk olarak bu bileşiklerin özgür oluşum entalpileri incelenerek belirlenir. Oksitlerin özgür oluşum entalpilerine ilişkin değişmeler bir diyagram (Ellingham diyagramı) üstünde gösterilirse, metallerin oksitleri indirgeme özellikleri, bu diyagram yardımıyla saptanabilir.
Bu şekilde bir diyagramdan şu sonuçlar çıkarılabilir:
*kalsiyum, krom oksidi (C^Cy indirger; bu tepkimeden sanayide krom üretiminde yararlanılır;
*magnezyum, Sİ02 ile B203'ü indirger; silisyum ve bor metalleri bu tepkimeyle elde edilir (magnezotermi);
*alüminyum, Fe203 ile Mn304'ü indirger; demir ve manganez bu yolla üretilir; bu yöntem yalnız manganez için sanayisel düzeyde uygulanır, demir için bir tek bir yapma tekniğidir;
*alüminyum, kalsiyum oksidi sadece oldukça yüksek sıcaklıkta indirger.
*Eczc. Etirtakım metal oksitleri tedavide kullanılır. Mesela titan oksit dahilen mide pansumanında, cıva, kurşun, titan ve çinko oksitleri uaricen deri ve göz hastalıklarında antiseptik ve yara iyileştirici olarak kullanılır. Azot protoksit ise anestezide kullanılan bir gazdır.
*Metalürj.
*Oksit giderici. Oksit giderici, arılaştırılacak ürüne oranla oksijene karşı daha yüksek ilgi gösteren bir maddedir. Çeliklerin oksit gidericileri, eriyik halindeki banyoya demir alaşımları biçiminde katılan alüminyum, manganez ve silisyumdur. Bakır alaşımları için oksit giderici olarak magnezyum, kalsiyum, bilhassa fosfor (bakır-fosfor alaşımı) kullanılır.
*Oksit yok etme. Çelik üretiminde, dökme demirin konverterde karbon yok etme ve arılaştırma işleminden geçirilmesinden sonrasında, azca oranda oksitlenmiş olan erimiş durumdaki metal, oksitleri gideren ve metalin istenilen seviyede karbürlenmesini elde eden ferromanganez ya da karbürlü ferrosilisyumla ya da her ikisiyle beraber işleme sokulur. Dökümcülükteyse metaller ya da alaşımlar daha yükseltgen katkı maddeleriyle (kimi alüminyum alaşımları için sodyum, nikefalaşımları için magnezyum, bakır alaşımları için bakır-fosfat, bakır -mangan ya da bakır-silisyum alaşımları, vb.) işlenir. Oksit yok etme, mesela metal tozlarının sinterlenmesinde olduğu şeklinde hidrojen ya da karbonmonoksit ortamında katı metaller üstüne de uygulanabilir.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR