ORTOGENEZ a. (fr. orthogenöse'deri). Biyol. Belli bir karakterin bir soyda aşama aşama ve aynı “evrimsel doğrultu"da değ...
ORTOGENEZ a. (fr. orthogenöse'deri). Biyol. Belli bir karakterin bir soyda aşama aşama ve aynı “evrimsel doğrultu"da değişmesiyle belirgin evrim biçimi.
*ANSİKL. Ortogenez örnekleri pek çoktur: atgiller, titanotheriumlar, devegiller, hortumiugiller vb. bilhassa atgillerin ortogenezi klasik bir örnektir. Atgillerde ortogenez boy, baş iskeleti, dişlerin, bacakların boyları ve yapısı ve parmakların sayısı ile ilgilidir. Eohippus'tan equus'a dek tüm soy koşucu tipe doğru evrim geçirir, bilhassa parmakların sayısı azalarak tek parmağa iner.
Ortogenez üç türlü olabilir:
1. gelişme tedricen olur ve tip iyi bir dengeye ulaşınca durur; karakterler tedricen geliştiğinden bu ortogenezler çoğu zaman fizyolojik bir mükemmelliğe erişir (at çok iyi bir koşucudur);
2. tedrici gelişme durmak bilmez, bir çok kez tür için zararı dokunan ve can sıkan olan aşırı gelişmelere ya da hipertelilere neden olur (mamutların müdafa dişleri, megaceros'un çok büyük boynuzları, maehairodus'un dev köpekdişleri, bazı böceklerin çok uzun duyargaları);
3. son olarak ortogenezler, geriye doğru gelişme göstererek daha kolay organların meydana gelmesine ya da bir organın tümüyle kaybolmasına yol açabilir (bacaksız amfibyumlar ve sürüngenler, arka üyeleri olmayan balinagiller vb). Bir çok kez bu üç türlü gelişme aynı dizide bir arada görülür.
*ANSİKL. Ortogenez örnekleri pek çoktur: atgiller, titanotheriumlar, devegiller, hortumiugiller vb. bilhassa atgillerin ortogenezi klasik bir örnektir. Atgillerde ortogenez boy, baş iskeleti, dişlerin, bacakların boyları ve yapısı ve parmakların sayısı ile ilgilidir. Eohippus'tan equus'a dek tüm soy koşucu tipe doğru evrim geçirir, bilhassa parmakların sayısı azalarak tek parmağa iner.
Ortogenez üç türlü olabilir:
1. gelişme tedricen olur ve tip iyi bir dengeye ulaşınca durur; karakterler tedricen geliştiğinden bu ortogenezler çoğu zaman fizyolojik bir mükemmelliğe erişir (at çok iyi bir koşucudur);
2. tedrici gelişme durmak bilmez, bir çok kez tür için zararı dokunan ve can sıkan olan aşırı gelişmelere ya da hipertelilere neden olur (mamutların müdafa dişleri, megaceros'un çok büyük boynuzları, maehairodus'un dev köpekdişleri, bazı böceklerin çok uzun duyargaları);
3. son olarak ortogenezler, geriye doğru gelişme göstererek daha kolay organların meydana gelmesine ya da bir organın tümüyle kaybolmasına yol açabilir (bacaksız amfibyumlar ve sürüngenler, arka üyeleri olmayan balinagiller vb). Bir çok kez bu üç türlü gelişme aynı dizide bir arada görülür.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR