Parmak -ğı TDK, Türk Dil Kurumu isim, anatomi 1 . İnsanda ve bazı hayvanlarda ellerin ve ayakların son bölümünü oluşturan, boğu...
Parmak -ğı
TDK, Türk Dil Kurumu
isim, anatomi
1 . İnsanda ve bazı hayvanlarda ellerin ve ayakların son bölümünü oluşturan, boğumlu, oynak, uzunca organların her biri:
2 . (ödat) Eni bu organ kadar olan:
3 . (ödat) Koyu sıvılara daldırıp çıkarıldığında bu organa bulaşan miktar kadar olan:
4 . Bir tekerleğin merkezinden çemberine kadar uzanan çubukların her biri.
5 . (matematik) İnç.
6 . (mecaz) Bir işe karışmış olma ilgisi:
7 . (eskimiş) Arşının yirmi dörtte biri.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
TDK, Türk Dil Kurumu
1 . İnsanda ve bazı hayvanlarda ellerin ve ayakların son bölümünü oluşturan, boğumlu, oynak, uzunca organların her biri:
"Parmaklarımızla masanın tahtasında gidişat tutuyoruz."- A. Ağaoğlu.
2 . (ödat) Eni bu organ kadar olan:
"Değneği iki parmak kısaltmalı."- .
3 . (ödat) Koyu sıvılara daldırıp çıkarıldığında bu organa bulaşan miktar kadar olan:
"Bir parmak bal."- .
4 . Bir tekerleğin merkezinden çemberine kadar uzanan çubukların her biri.
5 . (matematik) İnç.
6 . (mecaz) Bir işe karışmış olma ilgisi:
"Bu işte onun parmağı var."- .
7 . (eskimiş) Arşının yirmi dörtte biri.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
- (birinin) parmağı ağzında kalmak
- parmağına dolamak
- (birini) parmağında oynatmak
- (birinin) parmağını aramak
- parmağını bile kıpırdatmamak (ya da oynatmamak)
- parmağının ucuyla (ya da ucunda) çevirmek
- parmağını yaranın üstüne basmak
- (bir işte) parmağı olmak
- parmak atmak
- (bir yere) parmak basmak
- parmak bozmak
- parmak ısırmak
- parmak kadar
- parmak kaldı
- parmak kaldırmak
- parmakla gösterilmek
- parmaklarını (beraber) yiyecek
- parmakla sayılmak
Birleşik Sözler
- parmak adam
- parmak alfabesi
- parmak hesabı
- parmak izi
- parmak parmak
- parmak tatlısı
- parmak üzümü
- adsız parmak
- altıparmak
- badem parmak
- başparmak
- beşparmak
- bir parmak
- minik parmak
- orta parmak
- serçe parmak
- gelinparmağı
- gösterme parmağı
- hanımparmağı
- işaret parmağı
- salavat parmağı
- şehadet parmağı
- vezirparmağı
- yüzük parmağı
Parmak Parmak Nedir?
Parmak Alfabesi Nedir?
Parmak Hesabı Nedir?
PARMAK a.
1. insanda elin ve ayağın, tırnaklan taşıyan, boğumlu, özgür ve hareketli uç kısmı: Elin beş parmağına başparmak, işaretparmağı, ortaparmak, yüzûkparmağı ve serçeparmak denir. Kısa, küt parmaklar. (Bk. ansikl. böl. Anat. ve Patol.)
2. Bilhassa el parmağı: Parmaklannı şıklatmak. Parmağı kapıya sıkışmak.
3. Bazı istekleri belirtmeye yarayan işaretparmağı: insanları parmağıyla göstermek.
4. Bir parmaklığın çubuklarından her biri.
5. Bir tekerleğin merkezinden çemberine doğru uzanan çubuklardan her biri.
6. Parmak atmak, herhangi bir mevzuda mesele yaratmak. || Parmak basmak, bir noktayı vurgulayarak ilgi ve dikkatleri onun üstüne çekmek: Bilhassa bu noktaya parmak basmak isterim; parmağını mürekkebe batırarak imza yerine bastırmak. || Parmak bozmak, çocuklar içinde bir ihtilaf sonucu dostluğu bozarak küsüşmeye karar vermek. || Parmak hesabı, parmak usulü, parmakların kullanılmasıyla meydana getirilen hesap hece ölçüsü. || Parmak ısırmak, çok şaşırmak, şaşakalmak. || Parmak ısırtmak, bir kimseyi şaşırtmak. || Parmak kadar, yaşça ve bedence çok minik çocuklar için hafifseme yollu söylenir: Parmak kadar çocuk bu işlerin üstesinden iyi mi gelsirr?|| Parmak kaldı, bir şeyin nerdeyse bitmek suretiyle bulunduğunu, azca kaldığını belirtmek için söylenir. || Parmak kaldırmak, bir toplantı ya da toplulukta elini ya da işaret- parmağını kaldırarak söz istemek. || Parmak parmak, parmak biçiminde, parmak benzer biçimde || Parmak tatlısı, biçimi parmağa benzeyen bir tür hamur harcı tatlısı. || Parmak üzümü, bir tür taneli üzüm. || Parmak yalamak, bir işten hakkı olmadığı halde çıkar sağlamak. || Parmağı ağzında kalmak, şaşırmak, şaşakalmak. || (Bir işte) parmağı olmak, bir işe kanşmak, karışmış olmak: Paranın verilmemesinde karşı tarafın da parmağı var. || Parmağına dolamak, bir mevzuyu ya da bir kimseyi her fırsatta ve derhal her yerde eleştirmek. || (Birini) parmağında oynatmak, bir kimseyi dilediğin- ce yönetmek, ona her istediğini yaptırtmak. || Parmağını bile kıpırdatmamak, oynatmamak, bir işin yapılması için en küçük bir çaba göstermemek; bir kimsenin yardımına koşmamak. ||Parmağını oynatmak, bir işi kolayca yaptırtabilmek için rüşvet vermek, para harcamak. || Parmağını yaranın üzerine basmak, ayrıntıları bir yana bırakıp probleminin ya da derdin aslolan özünü, nedenlerini göstermek. || Parmağının ucunda çevirmek, bir işi hiçbir güçlük ve sorun çekmeden, ustalıkla yapabilmek. || Parmağının ucunu göstermemek, hanım sözkonusuysa, vücudunun hiçbir bölümünü göstermeyecek şekilde örtünmek. || Parmakla gösterilmek, bir şey oldukça azca bulunmak, görülmek: Bu yıl yanm ton üretenler bile parmakla gösteriliyor; herhangi bir niteliğiyle seçkin, meşhur olmak. || Parmakla sayılmak, çok azca sayıda Dulunmak. || Parmakla saymak, parmaklar vasıtasıyla hesaplamak. || Parmaklarını yiyecek, bir yemeğin çok leziz bulunduğunu, beğenildiğini belirtmek için kullanılır. || Baş parmak, -BAŞ. || Bir parmak, koyu sıvılara daldırılıp çıkarıldığında parmağa bulaşan miktar için kullanılır: Bir parmak bal, reçel. || İşaret parmağı - İŞARET. || Orta parmak, * ORTA. || Serçe parmak - SERÇE. || Yüzük parmağı - YüZüK.
*Arabc. Tahta bir tekerlekte, göbeği janta bağlayan parçalardan her biri.
*Balıkç. Sazanbalığının ağırlığı 10 g kadar olan yavrusu
*Ed. Parmak hesabı, hece sayılarının parmakla sayılması sebebiyle hece veznine verilen ad. (Eşanl. VEZN İ SENAN.)
*El sant. Parmak ütüsü, bir tür çiçek ütüsü. (Yapma çiçek yapımında bazı çukur kısımların kenarlarını kıvırmada kullanılır.)
*Eldivc. Parmak arası, eldivenin altı ve üstü arasına, parmak araları kısmına yerleştirilen deri bant,
*Elekt. üç parmak kuralı, içinden bir akım geçen ve kendine dik bir manyetik indükleme alanı içinde yer edinen bir iletkene etkiyen kuvvetin yönünü saptamada kullanılan ergonomik kaide. (Mesela, sol elin başparmak, işaretparmağı ve ortapar- mağı alfabetik sırayla düşünüldüğünde, her birine, aynı sırayla kuvvet, alan ve akım yönleri denk düşürülür. üç parmak kuralı, Ampöre adamı kuralıyla eşdeğer bir kuraldır. Gene benzer bir kaide [Fleming'in üç parmak kuralı], bir manyetik indükleme alanına dik yönde devinen bir iletkende indüklenen elektromotor kuvvetin yönünü verir: sağ elin işaretparmağı alan, başparmağı ise devinim doğrultusuna çevrildiklerinde, ortaparmak elektromotor kuvvetin yönünü gösterir. üç parmak kuralı, Lenz yasasından türetilmiştir.
*Esk. ölçbil. Eski Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar'ın kullandıkları 18-19 mm uzunluğundaki uzunluk ölçü birimi.
*Fiz. ted. Parmak masajı, parmak uçlarıyla vurarak meydana getirilen masaj.
*Karş. anat. Dörtayaklı omurgalıların her ayağının ucuoçla yan yana dizili bulunan ve akropodu oluşturan parçalann her biri. (Bk. ansikl. böl.)
*Kriminol. Parmak izi, parmağın bir zemin (hususi olarak hazırlanmış bir kâğıt, ya da yağlı, renkli, yumuşak bir düzey) üstüne basılmasıyla elde edilmiş iz. (Parmaktaki çizgileri olduğu benzer biçimde yansıtır.) || Parmak izi incelemesi, parmak izleriyle insanların kimliğini saptama yöntemi. (Bk. ansikl. böl.)
*Mak. san. Bir ucu, bir çok kez destek görevi yapmak suretiyle, bir başka bölüme değen minik silindirsel parça
*Marangl. Parmak birleştirme, kısa tahta parçalarını, uzunlukları yönünde hususi bıçaklarla freze makinesinde oluşturulan parmak biçiminde dişlerle meydana getirilen birleştirme. (Bu dişler çok minik ve fazla derin olmadığı vakit bu birleştirme fare dişi birleştirme adını alır.)
*Mutf. Parmak tatlısı, bir tür hamur harcı tatlısı. (Hazırlanan hamurdan koparılan minik parçalara parmak biçimi verilir, yağda kızartıldıktan sonrasında şerbete atılır.)
*Ölçbil. 25,4 mm'ye eşdeğer ingiliz-ame- rikan uzunluk ölçüsü birimi. (Anglosakson vatanlarında bu birime inch adı verilir.)
* Arşının yirmi dörtte biri. (Bk. ansikl. böl.)
*Tip. Parmakla konuşma, DAKTİLOLOJİ' nin eşanlamlısı.
* sıf.
1. Say. sıf. + parmak, belirten sayıdaki parmağın kalınlığıyla hesaplanan ortalama ölçü kadar: Eteğini iki parmak kısaltman gerekiyor. Kurşun başının bir parmak üstünden geçti. üç parmak genişliğinde bir kemer. üç parmak genişliğinde bir kemer.
2. Bir parmak, koyu sıvılara batırılan parmağa bulaşan miktarı anlatır
*Mutf. Parmak patates, parmak biçiminde doğranıp kızartılmış patates. || Parmak patates keseceği, kızaracak patatesleri, aynı boyutlarda kesmeye yarayan mekanik ya da-elektrikli aygıt.
*ANSİKL. Anat ve Patol. Parmakların dibi, karşılarına denk gelen tarak kemikleriyle eklemlenir, özgür ve değirmi olan uçlarının alt yüzü çok duyarlı bir deri ile, üst yüzü tırnak denen boynuzsu bir lamla son bulur.
Her elde, beş parmak vardır: başparmak, işaretparmağı, ortaparmak, yüzük- parmağı, serçeparmak. Parmakların en güçlüsü başparmak, en uzunu ortaparmak, en incesi serçeparmaktıc Her parmakta üç boğum ve bunlann içinde da birbirine ekli üç kemik bulunur. Birinci kemik de kendi karşısındaki tarak kemiği ile eklemlenir. Başparmakta üç değil, iki kemik vardır.
Elde, parmakların sırtında gerici (ekstensor) bir kiriş, ön yüzünde biri derinde, öbürü yüzeyde iki bükücü (fleksor) kiriş bulunur. Kemikler arası kaslar ile solu- cansı kaslar parmaklann birbirine yaklaşmasını ve uzaklaşmasını sağlar. Bunlardan başka, birinci tarak temiği ile başparmak üstüne uzaklaştırıcı kasların ve başparmağın yaklaştırıcı ve karşılaştırıcı kaslarının kirişleri yapışır; bu kaslar başparmağın diğeri parmaklara gore çok karmaşık hareketler yapabilmesini sağlar; bilhassa diğeri parmaklarla karşılaşmanın elin işlevi bakımından görevi büyüktür. Parmakların atardamarları, elin çeşitli atardamar kemerlerinden gelir. Lenf damarları koltukaltı lenf bezlerinde son bulur. Duyu sinirleri orta, dirsek ve kol sinirlerinden gelir.
Parmaklarda çok parmaklılık ve yapışık parmaklılık benzer biçimde sayı ve şekil anomalileri görülebilir. Parmak yaraları, bir kirişin, bilhassa fleksor kirişlerin ve bir yan sinir branşının kesilmemesi için derinlemesine ve iyice muayene edilmelidir. Bir şeyin batması ya da yaranın mikrop kapması yüzünden parmaklarda enfeksiyonlara sık rastlanır; antibiyotiklerle meydana getirilen tedavi iltihap oluşumuna (parmaklarda bunlara dolama denir) doğru ilerlemeyi önleyebilir. Parmaklarda burkulmalar, çıkıklar ender olmamakla birlikte çoğu zaman çekince yaratmaz. Kırıkların tedavisi kimi zaman zor olabilir. Yaylı parmak denen sakatlığın karakteristik emaresi bükülme esnasında hareketin duraklaması, ve bunun arkasından hareketi tamamlayan ani bir sıçrayışın gelmesidir; sebebi fleksor kirişlerin kılıfları içinde bir düğümcüğün belirmesidir; tedavisi cerrahidir. Karıncalanma ve rahatsız edici bir uyuşuklukla beliren ölü parmak sendromu, vazomotör bir bozukluktan ileri gelir ve Raynaud hastalığı ile hipertansiyon hallerinde görülür.
*Karş. anat. Ön ve arka ayaklarda bulunan parmaklar, bazipot iskeletin akropod denilen kısmına bağlı kiridyum üyenin en uç kısımlarıdır. Her parmak, sayıları 2 ile 5 içinde değişen ve bir parmak kemiği dizi formülü düzenlemeye elverişli olan, birbiriyle eklemli iskelet parçalarından oluşur. ilkel sürüngenlerin ön ayaklarının 2 -3-4-5-3 olan parmak kemiği formülü yavaş yavaş basitleşmiş ve memelilerin 2-3 -3-3-3 formülüne dönüşmüştür. Parmaklar ayakta ön kenardan başlayarak arkaya doğru (insanda içten dışa) romen rakamlarıyla numaralandırılır. I rakamlı parmak her iki ayakta ya da el ve ayakta başparmak adını taşır.
Kiridyumlu omurgalılann üyeleri çoğunlukla 5 parmaklıdır, fakat ichtyosauria'da (ikinci Vakit fosil deniz sürüngenleri) olduğu benzer biçimde fazla parmaklı, mesela bir yüzgeç halinde birleşmiş 8-9 parmaklı üyeleri olanlar da vardır. 8u fazladan parmakların izlerine, iskelet parçası olarak hem I. parmağın önünde (filde olduğu benzer biçimde başparmağın önünde) hem V. parmağın sonunda rastlanabilir.
Pterozorlarda (ikinci Vakit fosil sürüngenleri) I. parmak ve yarasalarda 5 parmağın hepsi, kanat görevi icra eden deri kıvrımı patagyumu taşıyabilmek için uzamış haldedir Suda yaşayan sürüngenlerde ve memelilerde, üyelerin yüzgece dönüşmesi parmakların kıkırdak köprülerle birleşmesinden başka, ya parmak kemiklerinin uzamasına (pleziyozorlar) ya da sayılarının artmasına (ichtyosauria, balinalar) niçin olabilir.
Parmaklar, tırnak, cırnak, toynak ve bazı türlerde vantuz adında olan boynuzsu hususi fanerler taşır. Etçiller benzer biçimde yürürken ayaklarını yere basanlara digitigrad denir. (EL, AYAK.)
*Kriminol. Daktiloskopi de denen parmak izi incelemesi, antropometride en fazla kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntem, insanoğlunun yaşı ne olursa olsun, parmak izinin ve avuç içi (el ayası) izlerinin değişmediği gerçeğine dayanır. Mum ya da benzeri yumuşak bir yüzey üstünde ya da mobilya, cam vb. üstündeki başparmak izi, buraya dokunan eli kati bir şekilde saptar. Bertillon'un, İngiliz Galton'dan almış olduğu bu yöntem,-antropometrik kimlik saptamada mühim bir yer meblağ. Bu teknik, kabahat mahallinde alınan parmak izlerinin antropometrik fişlerle karşılaştırılması biçiminde, günümüzün tüm polis örgütünde geniş bir uygulama alanı bulmaktadır.
*Ölçbil. 2,83 santimetre gelen parmak, başparmağın ilk boğumunun uzunluğu kadardır. Şeriatta uzunluk sorunlarının 6, 12 ve 24 oranlarına gore hesaplanması, bu yüzden arşın'ın (çarşı arşını: 680 mm) 24'e bölünmesi sonucu bu ölçü birimi ortaya çıktı. Diğeri birçok İslam ülkesiyle beraber Osmanlılar'da boğum denilen ölçü birimi de kullanıldı. 1585'ten sonrasında artık kullanılmayan boğum, işaretparmağının tırnak doğrultusundaki kalınlığı kadardı ve bir boğum iki buçuk parmak uzunluğunda kabul edilirdi; Türkiye'de metre sistemi uygulanmaya başlayıncaya kadar (26 mart 1931) ayak ya da kadem denilen ölçünün birimlerinden biri olarak kullanıldı. 12 parmak 1 ayak-uzunluğuna ve hat denilen ölçü biriminin de on ikide birine eşitti.
Parmak çocuk (7e Petit Poucet), Charles Perrault'nun Histoires ou contes du temps passö (1697) adlı yapıtında yer edinen masalı.
1. insanda elin ve ayağın, tırnaklan taşıyan, boğumlu, özgür ve hareketli uç kısmı: Elin beş parmağına başparmak, işaretparmağı, ortaparmak, yüzûkparmağı ve serçeparmak denir. Kısa, küt parmaklar. (Bk. ansikl. böl. Anat. ve Patol.)
2. Bilhassa el parmağı: Parmaklannı şıklatmak. Parmağı kapıya sıkışmak.
3. Bazı istekleri belirtmeye yarayan işaretparmağı: insanları parmağıyla göstermek.
4. Bir parmaklığın çubuklarından her biri.
5. Bir tekerleğin merkezinden çemberine doğru uzanan çubuklardan her biri.
6. Parmak atmak, herhangi bir mevzuda mesele yaratmak. || Parmak basmak, bir noktayı vurgulayarak ilgi ve dikkatleri onun üstüne çekmek: Bilhassa bu noktaya parmak basmak isterim; parmağını mürekkebe batırarak imza yerine bastırmak. || Parmak bozmak, çocuklar içinde bir ihtilaf sonucu dostluğu bozarak küsüşmeye karar vermek. || Parmak hesabı, parmak usulü, parmakların kullanılmasıyla meydana getirilen hesap hece ölçüsü. || Parmak ısırmak, çok şaşırmak, şaşakalmak. || Parmak ısırtmak, bir kimseyi şaşırtmak. || Parmak kadar, yaşça ve bedence çok minik çocuklar için hafifseme yollu söylenir: Parmak kadar çocuk bu işlerin üstesinden iyi mi gelsirr?|| Parmak kaldı, bir şeyin nerdeyse bitmek suretiyle bulunduğunu, azca kaldığını belirtmek için söylenir. || Parmak kaldırmak, bir toplantı ya da toplulukta elini ya da işaret- parmağını kaldırarak söz istemek. || Parmak parmak, parmak biçiminde, parmak benzer biçimde || Parmak tatlısı, biçimi parmağa benzeyen bir tür hamur harcı tatlısı. || Parmak üzümü, bir tür taneli üzüm. || Parmak yalamak, bir işten hakkı olmadığı halde çıkar sağlamak. || Parmağı ağzında kalmak, şaşırmak, şaşakalmak. || (Bir işte) parmağı olmak, bir işe kanşmak, karışmış olmak: Paranın verilmemesinde karşı tarafın da parmağı var. || Parmağına dolamak, bir mevzuyu ya da bir kimseyi her fırsatta ve derhal her yerde eleştirmek. || (Birini) parmağında oynatmak, bir kimseyi dilediğin- ce yönetmek, ona her istediğini yaptırtmak. || Parmağını bile kıpırdatmamak, oynatmamak, bir işin yapılması için en küçük bir çaba göstermemek; bir kimsenin yardımına koşmamak. ||Parmağını oynatmak, bir işi kolayca yaptırtabilmek için rüşvet vermek, para harcamak. || Parmağını yaranın üzerine basmak, ayrıntıları bir yana bırakıp probleminin ya da derdin aslolan özünü, nedenlerini göstermek. || Parmağının ucunda çevirmek, bir işi hiçbir güçlük ve sorun çekmeden, ustalıkla yapabilmek. || Parmağının ucunu göstermemek, hanım sözkonusuysa, vücudunun hiçbir bölümünü göstermeyecek şekilde örtünmek. || Parmakla gösterilmek, bir şey oldukça azca bulunmak, görülmek: Bu yıl yanm ton üretenler bile parmakla gösteriliyor; herhangi bir niteliğiyle seçkin, meşhur olmak. || Parmakla sayılmak, çok azca sayıda Dulunmak. || Parmakla saymak, parmaklar vasıtasıyla hesaplamak. || Parmaklarını yiyecek, bir yemeğin çok leziz bulunduğunu, beğenildiğini belirtmek için kullanılır. || Baş parmak, -BAŞ. || Bir parmak, koyu sıvılara daldırılıp çıkarıldığında parmağa bulaşan miktar için kullanılır: Bir parmak bal, reçel. || İşaret parmağı - İŞARET. || Orta parmak, * ORTA. || Serçe parmak - SERÇE. || Yüzük parmağı - YüZüK.
*Arabc. Tahta bir tekerlekte, göbeği janta bağlayan parçalardan her biri.
*Balıkç. Sazanbalığının ağırlığı 10 g kadar olan yavrusu
*Ed. Parmak hesabı, hece sayılarının parmakla sayılması sebebiyle hece veznine verilen ad. (Eşanl. VEZN İ SENAN.)
*El sant. Parmak ütüsü, bir tür çiçek ütüsü. (Yapma çiçek yapımında bazı çukur kısımların kenarlarını kıvırmada kullanılır.)
*Eldivc. Parmak arası, eldivenin altı ve üstü arasına, parmak araları kısmına yerleştirilen deri bant,
*Elekt. üç parmak kuralı, içinden bir akım geçen ve kendine dik bir manyetik indükleme alanı içinde yer edinen bir iletkene etkiyen kuvvetin yönünü saptamada kullanılan ergonomik kaide. (Mesela, sol elin başparmak, işaretparmağı ve ortapar- mağı alfabetik sırayla düşünüldüğünde, her birine, aynı sırayla kuvvet, alan ve akım yönleri denk düşürülür. üç parmak kuralı, Ampöre adamı kuralıyla eşdeğer bir kuraldır. Gene benzer bir kaide [Fleming'in üç parmak kuralı], bir manyetik indükleme alanına dik yönde devinen bir iletkende indüklenen elektromotor kuvvetin yönünü verir: sağ elin işaretparmağı alan, başparmağı ise devinim doğrultusuna çevrildiklerinde, ortaparmak elektromotor kuvvetin yönünü gösterir. üç parmak kuralı, Lenz yasasından türetilmiştir.
*Esk. ölçbil. Eski Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar'ın kullandıkları 18-19 mm uzunluğundaki uzunluk ölçü birimi.
*Fiz. ted. Parmak masajı, parmak uçlarıyla vurarak meydana getirilen masaj.
*Karş. anat. Dörtayaklı omurgalıların her ayağının ucuoçla yan yana dizili bulunan ve akropodu oluşturan parçalann her biri. (Bk. ansikl. böl.)
*Kriminol. Parmak izi, parmağın bir zemin (hususi olarak hazırlanmış bir kâğıt, ya da yağlı, renkli, yumuşak bir düzey) üstüne basılmasıyla elde edilmiş iz. (Parmaktaki çizgileri olduğu benzer biçimde yansıtır.) || Parmak izi incelemesi, parmak izleriyle insanların kimliğini saptama yöntemi. (Bk. ansikl. böl.)
*Mak. san. Bir ucu, bir çok kez destek görevi yapmak suretiyle, bir başka bölüme değen minik silindirsel parça
*Marangl. Parmak birleştirme, kısa tahta parçalarını, uzunlukları yönünde hususi bıçaklarla freze makinesinde oluşturulan parmak biçiminde dişlerle meydana getirilen birleştirme. (Bu dişler çok minik ve fazla derin olmadığı vakit bu birleştirme fare dişi birleştirme adını alır.)
*Mutf. Parmak tatlısı, bir tür hamur harcı tatlısı. (Hazırlanan hamurdan koparılan minik parçalara parmak biçimi verilir, yağda kızartıldıktan sonrasında şerbete atılır.)
*Ölçbil. 25,4 mm'ye eşdeğer ingiliz-ame- rikan uzunluk ölçüsü birimi. (Anglosakson vatanlarında bu birime inch adı verilir.)
* Arşının yirmi dörtte biri. (Bk. ansikl. böl.)
*Tip. Parmakla konuşma, DAKTİLOLOJİ' nin eşanlamlısı.
* sıf.
1. Say. sıf. + parmak, belirten sayıdaki parmağın kalınlığıyla hesaplanan ortalama ölçü kadar: Eteğini iki parmak kısaltman gerekiyor. Kurşun başının bir parmak üstünden geçti. üç parmak genişliğinde bir kemer. üç parmak genişliğinde bir kemer.
2. Bir parmak, koyu sıvılara batırılan parmağa bulaşan miktarı anlatır
*Mutf. Parmak patates, parmak biçiminde doğranıp kızartılmış patates. || Parmak patates keseceği, kızaracak patatesleri, aynı boyutlarda kesmeye yarayan mekanik ya da-elektrikli aygıt.
*ANSİKL. Anat ve Patol. Parmakların dibi, karşılarına denk gelen tarak kemikleriyle eklemlenir, özgür ve değirmi olan uçlarının alt yüzü çok duyarlı bir deri ile, üst yüzü tırnak denen boynuzsu bir lamla son bulur.
Her elde, beş parmak vardır: başparmak, işaretparmağı, ortaparmak, yüzük- parmağı, serçeparmak. Parmakların en güçlüsü başparmak, en uzunu ortaparmak, en incesi serçeparmaktıc Her parmakta üç boğum ve bunlann içinde da birbirine ekli üç kemik bulunur. Birinci kemik de kendi karşısındaki tarak kemiği ile eklemlenir. Başparmakta üç değil, iki kemik vardır.
Elde, parmakların sırtında gerici (ekstensor) bir kiriş, ön yüzünde biri derinde, öbürü yüzeyde iki bükücü (fleksor) kiriş bulunur. Kemikler arası kaslar ile solu- cansı kaslar parmaklann birbirine yaklaşmasını ve uzaklaşmasını sağlar. Bunlardan başka, birinci tarak temiği ile başparmak üstüne uzaklaştırıcı kasların ve başparmağın yaklaştırıcı ve karşılaştırıcı kaslarının kirişleri yapışır; bu kaslar başparmağın diğeri parmaklara gore çok karmaşık hareketler yapabilmesini sağlar; bilhassa diğeri parmaklarla karşılaşmanın elin işlevi bakımından görevi büyüktür. Parmakların atardamarları, elin çeşitli atardamar kemerlerinden gelir. Lenf damarları koltukaltı lenf bezlerinde son bulur. Duyu sinirleri orta, dirsek ve kol sinirlerinden gelir.
Parmaklarda çok parmaklılık ve yapışık parmaklılık benzer biçimde sayı ve şekil anomalileri görülebilir. Parmak yaraları, bir kirişin, bilhassa fleksor kirişlerin ve bir yan sinir branşının kesilmemesi için derinlemesine ve iyice muayene edilmelidir. Bir şeyin batması ya da yaranın mikrop kapması yüzünden parmaklarda enfeksiyonlara sık rastlanır; antibiyotiklerle meydana getirilen tedavi iltihap oluşumuna (parmaklarda bunlara dolama denir) doğru ilerlemeyi önleyebilir. Parmaklarda burkulmalar, çıkıklar ender olmamakla birlikte çoğu zaman çekince yaratmaz. Kırıkların tedavisi kimi zaman zor olabilir. Yaylı parmak denen sakatlığın karakteristik emaresi bükülme esnasında hareketin duraklaması, ve bunun arkasından hareketi tamamlayan ani bir sıçrayışın gelmesidir; sebebi fleksor kirişlerin kılıfları içinde bir düğümcüğün belirmesidir; tedavisi cerrahidir. Karıncalanma ve rahatsız edici bir uyuşuklukla beliren ölü parmak sendromu, vazomotör bir bozukluktan ileri gelir ve Raynaud hastalığı ile hipertansiyon hallerinde görülür.
*Karş. anat. Ön ve arka ayaklarda bulunan parmaklar, bazipot iskeletin akropod denilen kısmına bağlı kiridyum üyenin en uç kısımlarıdır. Her parmak, sayıları 2 ile 5 içinde değişen ve bir parmak kemiği dizi formülü düzenlemeye elverişli olan, birbiriyle eklemli iskelet parçalarından oluşur. ilkel sürüngenlerin ön ayaklarının 2 -3-4-5-3 olan parmak kemiği formülü yavaş yavaş basitleşmiş ve memelilerin 2-3 -3-3-3 formülüne dönüşmüştür. Parmaklar ayakta ön kenardan başlayarak arkaya doğru (insanda içten dışa) romen rakamlarıyla numaralandırılır. I rakamlı parmak her iki ayakta ya da el ve ayakta başparmak adını taşır.
Kiridyumlu omurgalılann üyeleri çoğunlukla 5 parmaklıdır, fakat ichtyosauria'da (ikinci Vakit fosil deniz sürüngenleri) olduğu benzer biçimde fazla parmaklı, mesela bir yüzgeç halinde birleşmiş 8-9 parmaklı üyeleri olanlar da vardır. 8u fazladan parmakların izlerine, iskelet parçası olarak hem I. parmağın önünde (filde olduğu benzer biçimde başparmağın önünde) hem V. parmağın sonunda rastlanabilir.
Pterozorlarda (ikinci Vakit fosil sürüngenleri) I. parmak ve yarasalarda 5 parmağın hepsi, kanat görevi icra eden deri kıvrımı patagyumu taşıyabilmek için uzamış haldedir Suda yaşayan sürüngenlerde ve memelilerde, üyelerin yüzgece dönüşmesi parmakların kıkırdak köprülerle birleşmesinden başka, ya parmak kemiklerinin uzamasına (pleziyozorlar) ya da sayılarının artmasına (ichtyosauria, balinalar) niçin olabilir.
Parmaklar, tırnak, cırnak, toynak ve bazı türlerde vantuz adında olan boynuzsu hususi fanerler taşır. Etçiller benzer biçimde yürürken ayaklarını yere basanlara digitigrad denir. (EL, AYAK.)
*Kriminol. Daktiloskopi de denen parmak izi incelemesi, antropometride en fazla kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntem, insanoğlunun yaşı ne olursa olsun, parmak izinin ve avuç içi (el ayası) izlerinin değişmediği gerçeğine dayanır. Mum ya da benzeri yumuşak bir yüzey üstünde ya da mobilya, cam vb. üstündeki başparmak izi, buraya dokunan eli kati bir şekilde saptar. Bertillon'un, İngiliz Galton'dan almış olduğu bu yöntem,-antropometrik kimlik saptamada mühim bir yer meblağ. Bu teknik, kabahat mahallinde alınan parmak izlerinin antropometrik fişlerle karşılaştırılması biçiminde, günümüzün tüm polis örgütünde geniş bir uygulama alanı bulmaktadır.
*Ölçbil. 2,83 santimetre gelen parmak, başparmağın ilk boğumunun uzunluğu kadardır. Şeriatta uzunluk sorunlarının 6, 12 ve 24 oranlarına gore hesaplanması, bu yüzden arşın'ın (çarşı arşını: 680 mm) 24'e bölünmesi sonucu bu ölçü birimi ortaya çıktı. Diğeri birçok İslam ülkesiyle beraber Osmanlılar'da boğum denilen ölçü birimi de kullanıldı. 1585'ten sonrasında artık kullanılmayan boğum, işaretparmağının tırnak doğrultusundaki kalınlığı kadardı ve bir boğum iki buçuk parmak uzunluğunda kabul edilirdi; Türkiye'de metre sistemi uygulanmaya başlayıncaya kadar (26 mart 1931) ayak ya da kadem denilen ölçünün birimlerinden biri olarak kullanıldı. 12 parmak 1 ayak-uzunluğuna ve hat denilen ölçü biriminin de on ikide birine eşitti.
Parmak çocuk (7e Petit Poucet), Charles Perrault'nun Histoires ou contes du temps passö (1697) adlı yapıtında yer edinen masalı.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR