Redif nedir? Uyak ve redif hakkında bilgi verir misiniz? Redif türleri nedir? Uyak çeşitleri nedir? ŞİİR BİLGİSİ Şiirde Uyak ve R...
Redif nedir?
Uyak ve redif hakkında bilgi verir misiniz?
Redif türleri nedir?
Uyak çeşitleri nedir?
Uyak ve redif hakkında bilgi verir misiniz?
Redif türleri nedir?
Uyak çeşitleri nedir?
ŞİİR BİLGİSİ
Şiirde Uyak ve Redif
Dizilişlerine Bakılırsa Uyak Türleri
Uyak dizilişleri nazım biçimlerine nazaran olmakla beraber kendi içinde düz, çapraz, sarmal, örüşük uyak benzer biçimde türlere ayrılır.
Düz Uyak: Şiirin nazım birimindeki tüm dizeler kendi içinde uyaklanırsa, buna düz uyak denir: aaaa-bbbb, aaa-bbb...
Ölürsem yazıktır sana kanmadan-a
Kolların boynumda halkalanmadan-a
Bir günüm geçmiyor seni anmadan,-a
Derdine katlandım asla usanmadan...-a
Diyorlar: "Kül olmaz, ateş yanmadan,-a
Denizler durulmaz dalgalanmadan."-a
Orhan Seyfi Orhon
Çapraz Uyak: Nazım birimi dörtlük olan bir şiirde uyak, birer mısra atlayarak kurulursa çapraz uyak oluşur: abab-cdcd...
Tekrar o fırsat geçer mi ele?-a
Dün gördüm, bugün de göresim geldi!-b
Gülüşü o denli hoştu ki hele,-a
Lebinden koncalar deresim geldi!-b
Yusuf Ziya Ortaç
Sarmal Uyak: Nazım birimi dörtlük ya da üçlük olan bir şiirde uyak, her birimde, ilk mısra ile son dizede aynı olursa sarmal uyak denir. Ara mısra ya da dizelerde uyak ilk dizeden ayrıdır: abba cddc...
Gecenin sularında-a
Mehtâp bir nilüferdir,-b
Açılmış bir kederdir -b
Gecenin sularında. -a
Ali Mümtaz Arorat
Örüşük uyak edebiyatımıza Fransız edebiyatından geçmiş, ilk kez Servet-i Fünun edebiyatında terza-rima nazım biçiminde kullanılmıştır. Uyak dizilişi; aba-bcbcdc- ded... dır:
Bir varak-pâre-yî hazan-dîde-a
Ayrılıp sâk-ı meyve-bârından-b
Düştü bir şâirâne ümmîde-a
Ses Benzerliklerine Bakılırsa Uyak Türleri
Yarım Uyak: Şiirin ahengi, mısra sonlarında, belli aralıklarla yinelenen bir ünsüz ile sağlanıyorsa, buna yarım uyak denir. Eskiden kültürlü şairler yarım uyağı uyaktan saymazlardı; fakat halk şairleri yarım uyağı başarı ile kullandılar.
Türkü'den...
Kuru kütük yanmayınca tüter mi?
Ak göğsün üstünde çimen biter mi?
Vakti gelmeyince bülbül öter mi?
Öter gider bir gözleri sürmeli...
Karacaoğlan
Yukarıdaki örnekte tüter, biter, öter sözcüklerindeki -t- ünsüzü koşmanın uyağını oluşturmaktadır.
Kimi süre yarım uyakta bir ünsüz yerine iki ünsüz benzeşir, bu durumda şiirin ahengi daha da arttırılmış olur:
Hayvanlar Destanı'ndan...
Bak kelerle kirpilerin derdine,
Tâ beseher kurbağanın virdine,
Atmasalar Kaf Dağı'nın ardına
Yıkardı âlemi derhal ejderha.
Aşık Ömer
Şiirin ahengi -rd- çift ünsüzü ile arttırılmış.
Şiirin ahengi, mısra sonlarında, belli aralıklarla yinelenen bir kısa meşhur ile sağlanıyorsa da yarım uyak oluşur:
Koşma'dan...
Güzelin derdinden eylemem şekva,
Bana yâr gerektir, gerekmez dünya.
Dost için ölürsem gam değil bana,
Yâr uğruna vermiş serin desinler.
Mecnunî
Bu şiirin ahengi, mısra sonlarında yinelenen kısa - a meşhur ile sağlanmış. Bu yüzden yarım uyaklı bir şiirdir.
Yarım uyaktaki ünsüzlerden biri, öteki dizelerdeki uyak elde eden iki ünsüzle boğumlama noktası bakımından benzeşirse, bu durumda yarım uyak birazcık daha zayıflar. Fakat bu durumdaki dizeler içinde da yarım uyak var sayarız; zira uyak tanımında "minimum iki mısra arasındaki ses benzerliği"nden söz edilmektedir.
Koşma
Acayip yiğit yârin anar eğlenir,
Âdet budur: Yâre varan söylenir.
Sensiz yola gitmem, yolum bağlanır,
Dağ başı dumandır hey kara gözlüm.
Aşık
Şiirin ahengi - g- ünsüzü ve boğumlama noktası buna yakın olan -y- ünsüzü ile sağlanmış.
Tam Uyak: Şiirin ahengi, mısra sonlarında belli aralıklarla yinelenen bir ünsüz ve bir meşhur ile sağlanıyorsa buna tam uyak denir.
Demen Mecnûn'a fenn-i aşkı ekmil etti kâmildür
Benüm yanumda ol divâne bilmez nesne câhildür
Hayâlî
Varlıklı Uyak: Şiirin ahengi, mısra sonlarında, belli aralıklarla yinelenen ikiden çok sesle sağlanıyorsa buna varlıklı uyak denir. Divan şiirinde ve modern şiirde kucak dolusu kullanılır.
Şâm-ı zülfünle gönül Mısrı harâb oldı diyu
Sana iletdi kebûter haberi döne döne
Sen durub raks idesen karşuna ben boynum eğem
İne zülfün koça sen sîm-beri döne döne
Necâti
Yukarıdaki örnekte şiirin ahengi haberi, beri sözcüklerindeki -b-, -e-, -r-, -i- ses birliği ile sağlanmıştır, şiirin uyağı varlıklı uyaktır.
Arapçadan, Farsçadan Türkçeye geçen sözcüklerdeki bir ünsüz ve bir uzun meşhur ile sağlanan uyak da varlıklı uyak sayılır.
Yandı dü cihân âteş-i âhumla ve lîkin
Ben senün eyâ şâh-ı cihân yandum elünden
Şol sunduğun âteş midir ey sâkî bana kim
Sen aldın ele câm hamân yandum elünden
Ahmet Paşa
Şiirin ahengi, -â- uzun ünlüsü ve -n- ünsüzü ile sağlandığından varlıklı uyak sayılır.
Tunç Uyak: Bir dizenin sonundaki bir sözcük başka bir dizenin sonundaki sözcüğün sonunda geçiyorsa, buna tunç uyak denir. Cinaslı uyak bununla birlikte bir söz sanatıdır. Halk şirinde, divan şiirinde ve modern şiirde kucak dolusu kullanılır.
Gözlerin mavi mine,
Vuruldum perçemine.
Aşkın beni çevirdi,
Aslı'nın Kerem'ine
Yusuf Ziya Ortaç
Cinaslı Uyak: Şiirin ahengi, mısra sonlarında belli aralıklarla yinelenen sesteş sözcüklerle sağlanıyorsa, buna cinaslı uyak denir. Bununla beraber bir söz sanatı olan cinaslı uyak Halk şirinde, Divan şiirinde ve modern şiirde kucak dolusu kullanılır:
Avluya kuyu kazdım,
İçine düşeyazdım.
Ayrılık mektubunu
Hem ağladım hem yazdım.
Redif
Yukarıdaki örneklerde uyak oluşturan ses ya da sesler koyu yayınlandı. Birçoğunda koyu seslerden sonrasında da harf kaldı. İşte bu sesler rediftir. Şiirde ahengi sağlamak için mısra sonlarında benzeştirilen seslerin anlamları ya da görevleri aynı ise bu benzeşmeye redif denir. Redif, şiirin uyum ögelerindendir. Kimi şiirler kafiyesizdir; şiirin ahengini yalnız redif sağlar. Fuzulî'nin Su Kasidesi benzer biçimde kimi divan şiirleri de redifine nazaran ad alır. Kimi divanlarda şiirler redifi oluşturan son harfe nazaran alfabetik sıraya dizilir.
Yinelenen seslerin özelliğine nazaran redif kendi içinde ek redif, sözcük redifi, sözcük öbeği redifi, nakarat benzer biçimde türlere ayrılır.
Ek Redif
Şiirin ahengi, mısra sonlarındaki sözcükleri üstüne getirilmiş aynı görevdeki yapım ya da çekim eki ile tamamlanıyorsa ek redif oluşur.
Tabirin sığmaz kaleme,
Derdin dermandır yâreme.
İsmin yayılmaz âleme,
Aşıklarda meşk olmasa.
Aşık Veysel
Örnekte; kaleme, yâreme, âleme sözcüklerindeki -e eki, ad durum eklerinden yönelme eki olduğundan ek rediftir.
Sözcük Redifi
Şiirde uyum, mısra sonlarına getirilmiş aynı anlam ve görevdeki bir sözcük ile tamamlanıyorsa, sözcük redifi oluşur.
Hep Gölge
. . . . .
Gece ... hep gölge, ger-â-ser gölge...
Leylin ezlâl-i elem dârıyle
Kaldı senden bu muğber gölge...
Mehmet Fuat Köprülü
Sözcük Öbeği Redifi
Şiirde uyum, mısra sonlarına getirilmiş aynı anlam ve görevdeki birden çok sözcük ile tamamlanıyorsa, sözcük öbeği redifi oluşur.
Bir Günün Sonunda Arzu'dan...
Akşam, gene akşam, gene akşam
Bir sırma kemerdir suya baksam.
Akşam, gene akşam, gene akşam
Göllerde bu dem bir kamış olsam.
Ahmed Haşim
Yukarıdaki şiirde Akşam, gene akşam, gene akşam dizesi sözcük öbeği redifini oluşturmaktadır.
Sebep: Sual düzenlendi.
Şiirdeki redif, uyak ve kafiye düzeni hakkında bilgi verir misiniz?
Redif Nedir? (Lügat)
Redif Nedir?
Bu ileti 'en iyi yanıt' seçilmiştir.
ŞİİR BİLGİSİ
Şiirde Uyak ve Redif
Dizilişlerine Bakılırsa Uyak Türleri
Uyak dizilişleri nazım biçimlerine nazaran olmakla beraber kendi içinde düz, çapraz, sarmal, örüşük uyak benzer biçimde türlere ayrılır.
Düz Uyak: Şiirin nazım birimindeki tüm dizeler kendi içinde uyaklanırsa, buna düz uyak denir: aaaa-bbbb, aaa-bbb...
Ölürsem yazıktır sana kanmadan-a
Kolların boynumda halkalanmadan-a
Bir günüm geçmiyor seni anmadan,-a
Derdine katlandım asla usanmadan...-a
Diyorlar: "Kül olmaz, ateş yanmadan,-a
Denizler durulmaz dalgalanmadan."-a
Orhan Seyfi Orhon
Çapraz Uyak: Nazım birimi dörtlük olan bir şiirde uyak, birer mısra atlayarak kurulursa çapraz uyak oluşur: abab-cdcd...
Tekrar o fırsat geçer mi ele?-a
Dün gördüm, bugün de göresim geldi!-b
Gülüşü o denli hoştu ki hele,-a
Lebinden koncalar deresim geldi!-b
Yusuf Ziya Ortaç
Sarmal Uyak: Nazım birimi dörtlük ya da üçlük olan bir şiirde uyak, her birimde, ilk mısra ile son dizede aynı olursa sarmal uyak denir. Ara mısra ya da dizelerde uyak ilk dizeden ayrıdır: abba cddc...
Gecenin sularında-a
Mehtâp bir nilüferdir,-b
Açılmış bir kederdir -b
Gecenin sularında. -a
Ali Mümtaz Arorat
Örüşük uyak edebiyatımıza Fransız edebiyatından geçmiş, ilk kez Servet-i Fünun edebiyatında terza-rima nazım biçiminde kullanılmıştır. Uyak dizilişi; aba-bcbcdc- ded... dır:
Bir varak-pâre-yî hazan-dîde-a
Ayrılıp sâk-ı meyve-bârından-b
Düştü bir şâirâne ümmîde-a
Ses Benzerliklerine Bakılırsa Uyak Türleri
Yarım Uyak: Şiirin ahengi, mısra sonlarında, belli aralıklarla yinelenen bir ünsüz ile sağlanıyorsa, buna yarım uyak denir. Eskiden kültürlü şairler yarım uyağı uyaktan saymazlardı; fakat halk şairleri yarım uyağı başarı ile kullandılar.
Türkü'den...
Kuru kütük yanmayınca tüter mi?
Ak göğsün üstünde çimen biter mi?
Vakti gelmeyince bülbül öter mi?
Öter gider bir gözleri sürmeli...
Karacaoğlan
Yukarıdaki örnekte tüter, biter, öter sözcüklerindeki -t- ünsüzü koşmanın uyağını oluşturmaktadır.
Kimi süre yarım uyakta bir ünsüz yerine iki ünsüz benzeşir, bu durumda şiirin ahengi daha da arttırılmış olur:
Hayvanlar Destanı'ndan...
Bak kelerle kirpilerin derdine,
Tâ beseher kurbağanın virdine,
Atmasalar Kaf Dağı'nın ardına
Yıkardı âlemi derhal ejderha.
Aşık Ömer
Şiirin ahengi -rd- çift ünsüzü ile arttırılmış.
Şiirin ahengi, mısra sonlarında, belli aralıklarla yinelenen bir kısa meşhur ile sağlanıyorsa da yarım uyak oluşur:
Koşma'dan...
Güzelin derdinden eylemem şekva,
Bana yâr gerektir, gerekmez dünya.
Dost için ölürsem gam değil bana,
Yâr uğruna vermiş serin desinler.
Mecnunî
Bu şiirin ahengi, mısra sonlarında yinelenen kısa - a meşhur ile sağlanmış. Bu yüzden yarım uyaklı bir şiirdir.
Yarım uyaktaki ünsüzlerden biri, öteki dizelerdeki uyak elde eden iki ünsüzle boğumlama noktası bakımından benzeşirse, bu durumda yarım uyak birazcık daha zayıflar. Fakat bu durumdaki dizeler içinde da yarım uyak var sayarız; zira uyak tanımında "minimum iki mısra arasındaki ses benzerliği"nden söz edilmektedir.
Koşma
Acayip yiğit yârin anar eğlenir,
Âdet budur: Yâre varan söylenir.
Sensiz yola gitmem, yolum bağlanır,
Dağ başı dumandır hey kara gözlüm.
Aşık
Şiirin ahengi - g- ünsüzü ve boğumlama noktası buna yakın olan -y- ünsüzü ile sağlanmış.
Tam Uyak: Şiirin ahengi, mısra sonlarında belli aralıklarla yinelenen bir ünsüz ve bir meşhur ile sağlanıyorsa buna tam uyak denir.
Demen Mecnûn'a fenn-i aşkı ekmil etti kâmildür
Benüm yanumda ol divâne bilmez nesne câhildür
Hayâlî
Varlıklı Uyak: Şiirin ahengi, mısra sonlarında, belli aralıklarla yinelenen ikiden çok sesle sağlanıyorsa buna varlıklı uyak denir. Divan şiirinde ve modern şiirde kucak dolusu kullanılır.
Şâm-ı zülfünle gönül Mısrı harâb oldı diyu
Sana iletdi kebûter haberi döne döne
Sen durub raks idesen karşuna ben boynum eğem
İne zülfün koça sen sîm-beri döne döne
Necâti
Yukarıdaki örnekte şiirin ahengi haberi, beri sözcüklerindeki -b-, -e-, -r-, -i- ses birliği ile sağlanmıştır, şiirin uyağı varlıklı uyaktır.
Arapçadan, Farsçadan Türkçeye geçen sözcüklerdeki bir ünsüz ve bir uzun meşhur ile sağlanan uyak da varlıklı uyak sayılır.
Yandı dü cihân âteş-i âhumla ve lîkin
Ben senün eyâ şâh-ı cihân yandum elünden
Şol sunduğun âteş midir ey sâkî bana kim
Sen aldın ele câm hamân yandum elünden
Ahmet Paşa
Şiirin ahengi, -â- uzun ünlüsü ve -n- ünsüzü ile sağlandığından varlıklı uyak sayılır.
Tunç Uyak: Bir dizenin sonundaki bir sözcük başka bir dizenin sonundaki sözcüğün sonunda geçiyorsa, buna tunç uyak denir. Cinaslı uyak bununla birlikte bir söz sanatıdır. Halk şirinde, divan şiirinde ve modern şiirde kucak dolusu kullanılır.
Gözlerin mavi mine,
Vuruldum perçemine.
Aşkın beni çevirdi,
Aslı'nın Kerem'ine
Yusuf Ziya Ortaç
Cinaslı Uyak: Şiirin ahengi, mısra sonlarında belli aralıklarla yinelenen sesteş sözcüklerle sağlanıyorsa, buna cinaslı uyak denir. Bununla beraber bir söz sanatı olan cinaslı uyak Halk şirinde, Divan şiirinde ve modern şiirde kucak dolusu kullanılır:
Avluya kuyu kazdım,
İçine düşeyazdım.
Ayrılık mektubunu
Hem ağladım hem yazdım.
Redif
Yukarıdaki örneklerde uyak oluşturan ses ya da sesler koyu yayınlandı. Birçoğunda koyu seslerden sonrasında da harf kaldı. İşte bu sesler rediftir. Şiirde ahengi sağlamak için mısra sonlarında benzeştirilen seslerin anlamları ya da görevleri aynı ise bu benzeşmeye redif denir. Redif, şiirin uyum ögelerindendir. Kimi şiirler kafiyesizdir; şiirin ahengini yalnız redif sağlar. Fuzulî'nin Su Kasidesi benzer biçimde kimi divan şiirleri de redifine nazaran ad alır. Kimi divanlarda şiirler redifi oluşturan son harfe nazaran alfabetik sıraya dizilir.
Yinelenen seslerin özelliğine nazaran redif kendi içinde ek redif, sözcük redifi, sözcük öbeği redifi, nakarat benzer biçimde türlere ayrılır.
Ek Redif
Şiirin ahengi, mısra sonlarındaki sözcükleri üstüne getirilmiş aynı görevdeki yapım ya da çekim eki ile tamamlanıyorsa ek redif oluşur.
Tabirin sığmaz kaleme,
Derdin dermandır yâreme.
İsmin yayılmaz âleme,
Aşıklarda meşk olmasa.
Aşık Veysel
Örnekte; kaleme, yâreme, âleme sözcüklerindeki -e eki, ad durum eklerinden yönelme eki olduğundan ek rediftir.
Sözcük Redifi
Şiirde uyum, mısra sonlarına getirilmiş aynı anlam ve görevdeki bir sözcük ile tamamlanıyorsa, sözcük redifi oluşur.
Hep Gölge
. . . . .
Gece ... hep gölge, ger-â-ser gölge...
Leylin ezlâl-i elem dârıyle
Kaldı senden bu muğber gölge...
Mehmet Fuat Köprülü
Sözcük Öbeği Redifi
Şiirde uyum, mısra sonlarına getirilmiş aynı anlam ve görevdeki birden çok sözcük ile tamamlanıyorsa, sözcük öbeği redifi oluşur.
Bir Günün Sonunda Arzu'dan...
Akşam, gene akşam, gene akşam
Bir sırma kemerdir suya baksam.
Akşam, gene akşam, gene akşam
Göllerde bu dem bir kamış olsam.
Ahmed Haşim
Yukarıdaki şiirde Akşam, gene akşam, gene akşam dizesi sözcük öbeği redifini oluşturmaktadır.
Sebep: Ileti içinde ne olduğu değiştirildi.
redif nedir
kafiye nedir kaç çeşidi vardır? ve Raedif nedir?
sıırde redıf ve kafıye iyi mi bulunur ya da redıf ya da kafıye oldugunu iyi mi anlarız?
Şiirdeki redif, uyak ve kafiye düzeni hakkında bilgi verir misiniz?
Redif Nedir? (Lügat)
Redif Nedir?
YORUMLAR