şaman kandaş toplumlarda, bilhassa diğer dünyayla ilişki kurma ve şifa verme kabiliyeti taşıdığına inanılan, ayin ve törenleri düze...
şaman
kandaş toplumlarda, bilhassa diğer dünyayla ilişki kurma ve şifa verme kabiliyeti taşıdığına inanılan, ayin ve törenleri düzenleyen şahıs. Tunguz-Mançu dilinde yer edinen “şaman†(bilen şahıs) adının, Türk kavimlerince aynı anlamda kullanılan “kam†sözcüğünden bozularak türediği yönünde savlar vardır. Sözcüğün Mançu dilinde taşımış olduğu “sıçramak, dövünmek, coşku içinde olmak†şeklinde anlamlar da şamanın ayin davranışlarıyla ilişkilidir. Şamanın dinsel ve toplumsal işlevleri, topluluğun bulunmuş olduğu gelişme aşamasına ve inanç sisteminin diğeri özelliklerine göre değişiklik gösterir. Mesela Şimal ABD Yerlilerinde, şamanların görevleri içinde av esnasında komüne yol göstermek, hava koşullarını denetlemek de vardır.
: Ana Britannica
BAKINIZ
BAKINIZ
Şaman - Metin2
Transformice'de iyi mi şaman olunur?
Şaman
Eskiden Kuzeydoğu Sibirya'da ve Moğolistan'ın kuzeyinde yaşamış olan bazı Türk boylarıyla, Altay-Yenisey'de Şamanizm'in egemen olduğu şimdiki Türk boylarında din adamına verilen ad. Şamanlar hekimlik ya da kâhinlik niteliklerine de sahiptirler. Bunlara önceleri "Kam" denirdi. Şamanların çeşitli müzik aletleri çalarak, oyunla şov yaparak ve şarkı söyleyerek ruhlarla ilişki kurduklarına inanılır.
Bu amaçla meydana getirilen törende şaman cezbeye kapılarak kendinden geçer ve böylece ruhlar yaşamına karışır. Hastaları iyi etmek, gelecekten haber vermek, kişisel ve toplumsal sorunları çözmek şamanların işidir. İyi ruhlarla ilişki kurana "ak şaman", fena ruhlarla ilişki kurana "kara şaman" denir. Yörelere ve boylara gore kendilerine özgü bir kılıkları vardır. Bu kılığa bürünen şaman çoğu zaman bir hayvana (kuş ya da geyik) benzer. Şamanlık, babadan oğula geçer.
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Eskiden Kuzeydoğu Sibirya'da ve Moğolistan'ın kuzeyinde yaşamış olan bazı Türk boylarıyla, Altay-Yenisey'de Şamanizm'in egemen olduğu şimdiki Türk boylarında din adamına verilen ad. Şamanlar hekimlik ya da kâhinlik niteliklerine de sahiptirler. Bunlara önceleri "Kam" denirdi. Şamanların çeşitli müzik aletleri çalarak, oyunla şov yaparak ve şarkı söyleyerek ruhlarla ilişki kurduklarına inanılır.
Bu amaçla meydana getirilen törende şaman cezbeye kapılarak kendinden geçer ve böylece ruhlar yaşamına karışır. Hastaları iyi etmek, gelecekten haber vermek, kişisel ve toplumsal sorunları çözmek şamanların işidir. İyi ruhlarla ilişki kurana "ak şaman", fena ruhlarla ilişki kurana "kara şaman" denir. Yörelere ve boylara gore kendilerine özgü bir kılıkları vardır. Bu kılığa bürünen şaman çoğu zaman bir hayvana (kuş ya da geyik) benzer. Şamanlık, babadan oğula geçer.
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
ŞAMAN
a. (tunguzca şaman, rusça şamandan).
1. Şamanlık inancında din adamlarına verilen ad. (Bk. ansikl. böl.)
2. Mistik bir yolculuğa çıkarak ilişki kurduğu doğaüstü bir güç yardımıyla vecde kapılan, kehanette bulunan, tıbbi tedavi yâpan büyücü rahip. (Şamanlık, Şimal Asyâ etnilerinin geleneksel dinlerine özgü olmakla beraber, bazı Şimal ABD etnileri şeklinde başka toplumlarda da şamanlar vardır; geleneksel Afrika'daki, hatta daha başka bölgelerdeki bazı büyücüleri adlandırmak için de “şaman" terimi kullanılır.)
—ANSİKL. "Şaman" sözcüğünün tunguzca "şamanâ€, sanskritçe "sramana" (ruhlarla desteklenmiş adam), pali dilindeki "samana" ya da Sibirya lı “kendinden geçmiş adam†anlamında başka bir Sözcükten türetilmiş olabileceği yolunda çeşitli görüşler öne sürülür. Eski Türkler' in dinlerine, günümüzde Sibirya'da yaşayan halkın dininden yola çıkılarak şamanlık (şamanizm) adı verilmekteyse de, bu sözcüğün kökü olan ve “rahip", “kâhin†anlamına gelen "şaman†sözcüğü, Türkler tarafınca kullanılmamıştır. Türkler, din adamlarına kam derlerdi.
ilkel kabilelerde dinsel ayin ve törenlerle uğraşan rahip ve sihirbaz hekimlerden başka, bir çok vakit kendilerinden geçip ruhlar âlemiyle bağlantı kurduğuna ve aracılık yaptığına inanılan kişiler de bulunur ve bunlara “şaman" denirdi. Şamanın esrarengiz olduğu kabul edilen bir davulu vardı. Bu davul üstünde gökyüzünün ve yeryüzünün temsili resimleri bulunurdu. Şamanlar, bazı büyü uygulamalarıyla, ruhları bu davulun içine girmeye zorladıklarını öne sürerlerdi. Vecde gelip kendinden geçen şamanın, cennetleri ve cehennemi dolaştığına inanılırdı.
—Ed. Din adamı, büyücü, doktor olan şaman, ozan değildir; sadece dualarında şiirsel öğeler bulunmaktadır. Çocukluğunda gösterdiği emareler üstüne yaşlı, deneyimli şamanın yanında yetiştirilmiş olan genç şaman, törenlerde davul eşliğinde hususi duaları okuma becerisini de kazanmış olur. Doğaçtan söylenen bu duaların değişmez metinleri yoktur, içlerinde anlaşılmaz sözcükler, anlam ifade etmeyen tümceler de yer alır. XIX. yy. sonu ve XX. yy. başlangıcında Verbitskiy, Radloff, Anohin şeklinde araştırmacıların yazıya geçirdiği şaman duaları mısra sonunda ve başlangıcında uyak, ses yinelemesi, hece vezni, durak, dörtlüklerden oluşan nazım biçimi şeklinde hak şiirinin geleneksel yapı özelliklerinden izler taşır. Fakat bu izler dualarda sadece yer yer görülür.
a. (tunguzca şaman, rusça şamandan).
1. Şamanlık inancında din adamlarına verilen ad. (Bk. ansikl. böl.)
2. Mistik bir yolculuğa çıkarak ilişki kurduğu doğaüstü bir güç yardımıyla vecde kapılan, kehanette bulunan, tıbbi tedavi yâpan büyücü rahip. (Şamanlık, Şimal Asyâ etnilerinin geleneksel dinlerine özgü olmakla beraber, bazı Şimal ABD etnileri şeklinde başka toplumlarda da şamanlar vardır; geleneksel Afrika'daki, hatta daha başka bölgelerdeki bazı büyücüleri adlandırmak için de “şaman" terimi kullanılır.)
—ANSİKL. "Şaman" sözcüğünün tunguzca "şamanâ€, sanskritçe "sramana" (ruhlarla desteklenmiş adam), pali dilindeki "samana" ya da Sibirya lı “kendinden geçmiş adam†anlamında başka bir Sözcükten türetilmiş olabileceği yolunda çeşitli görüşler öne sürülür. Eski Türkler' in dinlerine, günümüzde Sibirya'da yaşayan halkın dininden yola çıkılarak şamanlık (şamanizm) adı verilmekteyse de, bu sözcüğün kökü olan ve “rahip", “kâhin†anlamına gelen "şaman†sözcüğü, Türkler tarafınca kullanılmamıştır. Türkler, din adamlarına kam derlerdi.
ilkel kabilelerde dinsel ayin ve törenlerle uğraşan rahip ve sihirbaz hekimlerden başka, bir çok vakit kendilerinden geçip ruhlar âlemiyle bağlantı kurduğuna ve aracılık yaptığına inanılan kişiler de bulunur ve bunlara “şaman" denirdi. Şamanın esrarengiz olduğu kabul edilen bir davulu vardı. Bu davul üstünde gökyüzünün ve yeryüzünün temsili resimleri bulunurdu. Şamanlar, bazı büyü uygulamalarıyla, ruhları bu davulun içine girmeye zorladıklarını öne sürerlerdi. Vecde gelip kendinden geçen şamanın, cennetleri ve cehennemi dolaştığına inanılırdı.
—Ed. Din adamı, büyücü, doktor olan şaman, ozan değildir; sadece dualarında şiirsel öğeler bulunmaktadır. Çocukluğunda gösterdiği emareler üstüne yaşlı, deneyimli şamanın yanında yetiştirilmiş olan genç şaman, törenlerde davul eşliğinde hususi duaları okuma becerisini de kazanmış olur. Doğaçtan söylenen bu duaların değişmez metinleri yoktur, içlerinde anlaşılmaz sözcükler, anlam ifade etmeyen tümceler de yer alır. XIX. yy. sonu ve XX. yy. başlangıcında Verbitskiy, Radloff, Anohin şeklinde araştırmacıların yazıya geçirdiği şaman duaları mısra sonunda ve başlangıcında uyak, ses yinelemesi, hece vezni, durak, dörtlüklerden oluşan nazım biçimi şeklinde hak şiirinin geleneksel yapı özelliklerinden izler taşır. Fakat bu izler dualarda sadece yer yer görülür.
Kaynak: Büyük Larousse
ŞAMAN
1(din) Şamanizm inancında din adamına verilen isim
.2 Belirli bir aşiret topluluğunun dinindeki medyumluk icra eden ve ruhlar alemiyle bağlantısını kuran kişiye verilen ad
3 kam ya da qam
Köken:
(shaman) lt; (Tungus dili) Ş¡aman (bilgili şahıs)Tungus diline nerden geldiği kati olmamakla birlikte Çince sha men "沙门，沙弥" (budist keşiş) den, buraya Pali dilinde Ş›amana dan, son olarak da Sanskritçe Ş›ramana (budist çileci), Ş›ramatishramana (seyyah keşiş) den geldiği söylenir. Burda yürük de olduğu şeklinde yürümek seyyah olmak bağlantısı ilginçtir. Daha öncede ifade edilmiş olduğu ve malum olduğu suretiyle , Türkçe Sanskritçeden en fazlaca etkilenen dillerden biridir.
Eş Anlamlılar:
kam,qam
1(din) Şamanizm inancında din adamına verilen isim
.2 Belirli bir aşiret topluluğunun dinindeki medyumluk icra eden ve ruhlar alemiyle bağlantısını kuran kişiye verilen ad
3 kam ya da qam
Köken:
(shaman) lt; (Tungus dili) Ş¡aman (bilgili şahıs)Tungus diline nerden geldiği kati olmamakla birlikte Çince sha men "沙门，沙弥" (budist keşiş) den, buraya Pali dilinde Ş›amana dan, son olarak da Sanskritçe Ş›ramana (budist çileci), Ş›ramatishramana (seyyah keşiş) den geldiği söylenir. Burda yürük de olduğu şeklinde yürümek seyyah olmak bağlantısı ilginçtir. Daha öncede ifade edilmiş olduğu ve malum olduğu suretiyle , Türkçe Sanskritçeden en fazlaca etkilenen dillerden biridir.
Eş Anlamlılar:
kam,qam
şaman davulu
şaman ayinlerinde çalman davul. Altaylılar ve Yakutlar içinde “tüngür†ve “çâluu†olarak adlandırılır.
Şaman davulu çoğu zaman 50-70 santimetre çapındadır. Yuvarlak ya da elips biçimli kasnağı çoğunlukla kayın, kimi zaman de sedir ağacından yapılır ve sığır derisi ile kaplanır. Deri kasnağa kendirle dikilir. İç derinin üst tarafına baş ve kol, alt tarafına ayak resimleri çizilir. Başın iki tarafındaki ufak daireler ay ve güneşi, yay şeklindeki çizgi gökkuşağını, diğer işaretler de maral ve kirpiyi simgeler. Dış deri de bir çizgiyle ikiye ayrılır. Çizginin üst yanı göz, kaş, ağız, burun, kulak ve beden, alt yanı da ayak resimleriyle süslenir. Gövdenin sağındaki daire güneş, solundaki ay, öbürleri çoban, tan ve akşam yıldızını simgeler. Davulun üstünde ek olarak sedir ağacının altında otlayan bir de kurbanlık koyun resmi vardır.
Yeni meydana getirilen şaman davulu kullanılmadan ilkin ardıç dumanıyla tütsülenir ve evde kimsenin göremeyeceği bir yerde saklanır. Ölen şamanın davulu ise ormana götürülür ve parçalandıktan sonrasında bir ağacın dalma asılır.
: Ana Britannica
Şaman - Metin2
Transformice'de iyi mi şaman olunur?
YORUMLAR