Sarılık Alıntı Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, hekim uyarısı ya da uzman önerisi değildir. ...
Sarılık
Sarılık ya da ikter kandaki bilirubin düzeyinin artması sonucu ten, göz ve mukozaların sarı renk alması durumudur. Bir emare (semptom) olup türlü nedenlerden lanabilir; tek bir hastalığa işaret etmez. Hepatit bir mealde karaciğerin iltihabıdır. Hepatitlerin büyük bölümü virüslere bağlı olmakla birlikte ilaçlar, toksik maddeler, ışınım, bağışıklık sistemindeki bozukluklar şeklinde değişik nedenlere de bağlı olabilir.
Halk içinde, viral hepatitle, sarılık karıştırılır ve her sarılık "viral hepatit" zannedilir. Hâlbuki sarılık bir hastalık değildir emaredir. Bir sürü hastalık, sarılık emarelerine niçin olabilir. Mesela, ana safra kanallarında taş olması sarılığa niçin olabilir. Fakat viral hepatitle hiçbir ilgisi yoktur ve bulaşmaz. Yeni doğanlarda rastlanan sarılığın da "viral hepatit"le bir ilgisi yoktur ve bulaşmaz.
Hepatite neden olan A, B, C, D, E virüsleri yanı sıra daha az sıklıkta değişik virüslerde vardır. A ve E virüsleri dışkı ile atılırlar. A virusu ile oluşan bulaşıcı sarılıkta hastanın dışkısı, sarılığın ortaya çıkışından 2 hafta öncesi ile 1 hafta sonrası çok bulaşıcıdır. Bu virüsler ile oluşan hepatitler esas itibariyle, virüs taşıyan dışkı ile kirlenmiş su ve gıda maddelerinin (sebze ve meyveler) ağızdan alınması sureti ile bulaşırlar. Virüsle kirlenmiş yüzeylere temas etmiş ellerin ağıza değdirilmesi de şahsi bulaşmada ve virüsün yayılmasında çok önemlidir. B ve C virüsleri ise, başlıca, kan yöntemiyle (kan ve kan ürünlerinin alınması, mikroplu enjektör ve iğnelerinin kullanılması, ortak jilet ya da diş fırçası kullanımı, akupunktur, diş tedavisi ve cinsel ilişki suretiyle bulaşırlar. Hastalığın, bu virüsleri taşıyan anneden bebeğe geçişi de mümkündür.
En sık rastlanan emareler, halsizlik, iştahsızlık, mide bulantısı, karnın sağ üst kadranında ağrı-sancı, derinin ve gözakının sararması ve idrarın koyulaşmasıdır. Kısa devam eden ateş olabilir.Hastaların bazıları enfeksiyonu sararmadan halsizlik eklem ağrıları-sancıları ve hafifçe ateş ile gribal enfeksiyon tarzında geçirirler.
A ve E hepatit enfeksiyonları tam şifa ile iyileşirken, B, C hepatitler ise kronikleşebilirler. Gelişmekte olan ülkelerde hepatit B hala mühim bir sorundur. Mesela Türkiye'de hepatit B oranı mıntıkalara nazaran değişmekle birlikte % 10 civarındadır. Gelişmiş ülkelerde ise aşı problemi çözüldüğü için bu oran çok azdır. Hepatit C nin aşısı hemen hemen yok.Hepatit B ve C hastalarının bir bölümü kronikleşebilmekte ve siroz ,ileri dönemde karaciğer kanserine dönüşebilmektedir.Hepatit C nin toplumumuzdaki yaygınlığı çok düşüktür. bu yüzden C virusu hepatiti bireysel açıdan tehlikeli bir hastalık olmakla birlikte toplumsal açıdan fazla çekince arzetmiyor. C virusu hepatiti bilhassa hemodiyaliz hastaları ve sık sık kan nakli meydana getirilen hastalar için kararlı bir çekince oluşturabilir.
Hepatit B enfeksiyonu geçirenlerin bir bölümü tam olarak iyileşememekte ve taşıyıcı kalmaktadırlar. B virüsü taşıyıcısı, hasta olmasa dahi, kanı ve başka vücüt sıvıları ile hastalığı başkalarına bulaştırabileceğini bilmelidir. Kan vermemeli ve korunmasız (kondomsuz) olarak, bağışık olmayan ya da aşılanmamış kişilerle cinsel ilişkiye girmemelidir . B virüsü hepatitine karşı, aşı (ve/ya da gerektiğinde HB immunglobulin) ile, etkin şekilde korunmak mümkündür. Aşı yüksek oranda (%95)bağışıklık sağlar. Bu bağışıklık minimum 5 yıl devam eder. Hepatit B aşısı çok güvenilir bir aşıdır. Akut hastalıkta hususi bir tedavi yoktur. Hastaya sindirimi kolay yiyecekler verilir. Yağı az yiyecekler önerilir. üzüm, bal şeklinde glikozca varlıklı besinlerin mönüde yer alması uygundur. Hasta istirahat ettirilir. Akut hastalık genel olarak 4-6 haftada kendiliğinden iyileşip şifa ile biter. Kronik hepatitlerde ise aktivasyon derecesine ve enzim seviyelerine nazaran tedaviler uygulanmaktadır. Bu yönde gelişmeler hızla ilerlemektedir.
Sarılık hastalığı iki nedenle insan vücudunda oluşur:
Bilirubin alyuvarlara rengini veren ve oksijen taşınmasını elde eden hemoglobin maddesinin parçalanması sonucu oluşur. Kanda dolaşım ömrünü dolduran yaşlı alyuvarlar ölünce hücrenin içeriğindeki hemoglobin açığa çıkar; hemoglobin de bilirubin maddesine dönüştürülerek karaciğere gelir ve çözünür hale getirilerek karaciğerden safraya atılır.
Mesela karaciğerde bir fonksiyon bozukluğu söz mevzusu olduğunda bilirubin safraya atılamaz ve kandaki miktarı artar. Dokularda (deride) birikmesile sarılık oluşur.
Bilirubin maddesinin kanda arttığı alyuvar yıkım anemilerinde '(pre-hepatik nedenler)(mesela kan uyuşmazlığına bağlı yeni tabiatın sarılığı), safra kesesi taşlarının safra akımını engellemesi (post-hepatik) sebebiyle de sarılık tablosu ortaya çıkabilir. Sarılığın en mühim sebeplerinden birisi hepatitlerdir ve bulaşıcı sarılık denince aklımıza viral hepatitler gelmelidir.
Türleri
Ortaya çıkış nedenine nazaran üç tür sarılık teşhisi yapılabilir:
Günlük düzgüsel bilirubin miktarı üretim olarak 300 mg kadardır. Kırmızı kan hücreleri olan alyuvarların hızla yıkılması sonucunda karaciğerde konjugasyonu aşan bir bilirubin üretimi olur. Sonuçta safraya geçen bilirubin, ürobilinojen ve konjuge olmamış özgür bilirubin şeklinde kandaki bilirubin düzeyini yükseltir. Buna indirekt hiper bilirubinemi ismi da verilir. Bununla birlikte karaciğer öncesi sarılık ya da hemolitik sarılık ismini da alır. Özgür bilirubin miktarının artması ile kandaki bilirubin miktarı artar. Fakat idrara çıkmaz. Büyük bir kısmı safraya verildiği halde bir bölümü de mukozaya yerleşerek ten ve gözde sarı rengin oluşmasına niçin olur.
Tıkanma Sarılığı
Bu şekilde sarılıkta bilirubin üretimi artmaz. Fakat safra yollarında tıkanma olur. Bu tıkanma safra taşı ya da karaciğer tümörü oluşturabilir. Bilirubinin bağırsaklara geçişi önlenmiş olur. Karaciğer oluşan konjuge bilirubini kana gönderir ve bilirubin idrarla atılır. Bu sarılığa da karaciğer sonrası sarılık ismi verilir.
Hepatoselüler Sarılık
Karaciğerin büyük bölümü hücrelerinin türlü nedenlerle (alkol, toksik maddeler) hasarlanması ve buna bağlı olarak konjuge bilirubin miktarının azalmasına niçin olur. Kanda konjuge bilirubin miktarı arttığında idrarda ürobilinojen miktarı da artar. İdrar koyulaşırken dışkı ise ak renge dönüşür. Karaciğer bozulmuş olduğu için hastada AST, ALT miktarı artar. Hastada bulantı ve iştahsızlık meydana gelir. Bu şekilde sarılığa hepatojen sarılık ismi da verilir. Son aşama önemlidir.
Yenidoğan sarılığı
Yeni doğanlarda karaciğer bilirubin glukuroniltransferaz enziminin aktivitesi düşüktür ve bu enzim fakat yaşamın ikinci haftasında belli başlı bir düzeye erişir. Bununla birlikte çocuklarda eritrositlerin hem averaj ömürleri daha kısadır ve hem de doğumla beraber gereksinim fazlası eritrositler söz mevzusudur. Bundan dolayı çocuklarda özellikle prematüre çocuklarda hiperbilirubinemi görülür. Bu şekilde çocuklar UV ışığa konuldukları vakit konjuge bilirubin miktarı artacağından bilirubinin belli başlı bir süre sonrasında düzeyi düşerek düzgüsel yaşamlarına devam ederler. Konjuge bilirubinler direkt olarak Vanderberg reaksiyonu verdikleri için buna direkt bilirubin, özgür bilirubin ise indirekt olarak bu reaksiyonu verdiği için buna da indirekt bilirubin denir.
Sarılık ya da ikter kandaki bilirubin düzeyinin artması sonucu ten, göz ve mukozaların sarı renk alması durumudur. Bir emare (semptom) olup türlü nedenlerden lanabilir; tek bir hastalığa işaret etmez. Hepatit bir mealde karaciğerin iltihabıdır. Hepatitlerin büyük bölümü virüslere bağlı olmakla birlikte ilaçlar, toksik maddeler, ışınım, bağışıklık sistemindeki bozukluklar şeklinde değişik nedenlere de bağlı olabilir.
Halk içinde, viral hepatitle, sarılık karıştırılır ve her sarılık "viral hepatit" zannedilir. Hâlbuki sarılık bir hastalık değildir emaredir. Bir sürü hastalık, sarılık emarelerine niçin olabilir. Mesela, ana safra kanallarında taş olması sarılığa niçin olabilir. Fakat viral hepatitle hiçbir ilgisi yoktur ve bulaşmaz. Yeni doğanlarda rastlanan sarılığın da "viral hepatit"le bir ilgisi yoktur ve bulaşmaz.
Hepatite neden olan A, B, C, D, E virüsleri yanı sıra daha az sıklıkta değişik virüslerde vardır. A ve E virüsleri dışkı ile atılırlar. A virusu ile oluşan bulaşıcı sarılıkta hastanın dışkısı, sarılığın ortaya çıkışından 2 hafta öncesi ile 1 hafta sonrası çok bulaşıcıdır. Bu virüsler ile oluşan hepatitler esas itibariyle, virüs taşıyan dışkı ile kirlenmiş su ve gıda maddelerinin (sebze ve meyveler) ağızdan alınması sureti ile bulaşırlar. Virüsle kirlenmiş yüzeylere temas etmiş ellerin ağıza değdirilmesi de şahsi bulaşmada ve virüsün yayılmasında çok önemlidir. B ve C virüsleri ise, başlıca, kan yöntemiyle (kan ve kan ürünlerinin alınması, mikroplu enjektör ve iğnelerinin kullanılması, ortak jilet ya da diş fırçası kullanımı, akupunktur, diş tedavisi ve cinsel ilişki suretiyle bulaşırlar. Hastalığın, bu virüsleri taşıyan anneden bebeğe geçişi de mümkündür.
En sık rastlanan emareler, halsizlik, iştahsızlık, mide bulantısı, karnın sağ üst kadranında ağrı-sancı, derinin ve gözakının sararması ve idrarın koyulaşmasıdır. Kısa devam eden ateş olabilir.Hastaların bazıları enfeksiyonu sararmadan halsizlik eklem ağrıları-sancıları ve hafifçe ateş ile gribal enfeksiyon tarzında geçirirler.
A ve E hepatit enfeksiyonları tam şifa ile iyileşirken, B, C hepatitler ise kronikleşebilirler. Gelişmekte olan ülkelerde hepatit B hala mühim bir sorundur. Mesela Türkiye'de hepatit B oranı mıntıkalara nazaran değişmekle birlikte % 10 civarındadır. Gelişmiş ülkelerde ise aşı problemi çözüldüğü için bu oran çok azdır. Hepatit C nin aşısı hemen hemen yok.Hepatit B ve C hastalarının bir bölümü kronikleşebilmekte ve siroz ,ileri dönemde karaciğer kanserine dönüşebilmektedir.Hepatit C nin toplumumuzdaki yaygınlığı çok düşüktür. bu yüzden C virusu hepatiti bireysel açıdan tehlikeli bir hastalık olmakla birlikte toplumsal açıdan fazla çekince arzetmiyor. C virusu hepatiti bilhassa hemodiyaliz hastaları ve sık sık kan nakli meydana getirilen hastalar için kararlı bir çekince oluşturabilir.
Hepatit B enfeksiyonu geçirenlerin bir bölümü tam olarak iyileşememekte ve taşıyıcı kalmaktadırlar. B virüsü taşıyıcısı, hasta olmasa dahi, kanı ve başka vücüt sıvıları ile hastalığı başkalarına bulaştırabileceğini bilmelidir. Kan vermemeli ve korunmasız (kondomsuz) olarak, bağışık olmayan ya da aşılanmamış kişilerle cinsel ilişkiye girmemelidir . B virüsü hepatitine karşı, aşı (ve/ya da gerektiğinde HB immunglobulin) ile, etkin şekilde korunmak mümkündür. Aşı yüksek oranda (%95)bağışıklık sağlar. Bu bağışıklık minimum 5 yıl devam eder. Hepatit B aşısı çok güvenilir bir aşıdır. Akut hastalıkta hususi bir tedavi yoktur. Hastaya sindirimi kolay yiyecekler verilir. Yağı az yiyecekler önerilir. üzüm, bal şeklinde glikozca varlıklı besinlerin mönüde yer alması uygundur. Hasta istirahat ettirilir. Akut hastalık genel olarak 4-6 haftada kendiliğinden iyileşip şifa ile biter. Kronik hepatitlerde ise aktivasyon derecesine ve enzim seviyelerine nazaran tedaviler uygulanmaktadır. Bu yönde gelişmeler hızla ilerlemektedir.
Sarılık hastalığı iki nedenle insan vücudunda oluşur:
- Fazla bilirubin üretilmesi
- Safra yollarında oluşan tıkanıklık
Bilirubin alyuvarlara rengini veren ve oksijen taşınmasını elde eden hemoglobin maddesinin parçalanması sonucu oluşur. Kanda dolaşım ömrünü dolduran yaşlı alyuvarlar ölünce hücrenin içeriğindeki hemoglobin açığa çıkar; hemoglobin de bilirubin maddesine dönüştürülerek karaciğere gelir ve çözünür hale getirilerek karaciğerden safraya atılır.
Mesela karaciğerde bir fonksiyon bozukluğu söz mevzusu olduğunda bilirubin safraya atılamaz ve kandaki miktarı artar. Dokularda (deride) birikmesile sarılık oluşur.
Bilirubin maddesinin kanda arttığı alyuvar yıkım anemilerinde '(pre-hepatik nedenler)(mesela kan uyuşmazlığına bağlı yeni tabiatın sarılığı), safra kesesi taşlarının safra akımını engellemesi (post-hepatik) sebebiyle de sarılık tablosu ortaya çıkabilir. Sarılığın en mühim sebeplerinden birisi hepatitlerdir ve bulaşıcı sarılık denince aklımıza viral hepatitler gelmelidir.
Türleri
Ortaya çıkış nedenine nazaran üç tür sarılık teşhisi yapılabilir:
- Hemolitik Sarılık: Pre-hepatik (Karaciğer öncesi nedenler)
- Tıkanma Sarılığı: Post-hepatik (Karaciğer sonrası nedenler)
- Hepatoselüler Sarılık: Hepatik (Karaciğere ait nedenler)
- Yenidoğan Sarılığı
Günlük düzgüsel bilirubin miktarı üretim olarak 300 mg kadardır. Kırmızı kan hücreleri olan alyuvarların hızla yıkılması sonucunda karaciğerde konjugasyonu aşan bir bilirubin üretimi olur. Sonuçta safraya geçen bilirubin, ürobilinojen ve konjuge olmamış özgür bilirubin şeklinde kandaki bilirubin düzeyini yükseltir. Buna indirekt hiper bilirubinemi ismi da verilir. Bununla birlikte karaciğer öncesi sarılık ya da hemolitik sarılık ismini da alır. Özgür bilirubin miktarının artması ile kandaki bilirubin miktarı artar. Fakat idrara çıkmaz. Büyük bir kısmı safraya verildiği halde bir bölümü de mukozaya yerleşerek ten ve gözde sarı rengin oluşmasına niçin olur.
Tıkanma Sarılığı
Bu şekilde sarılıkta bilirubin üretimi artmaz. Fakat safra yollarında tıkanma olur. Bu tıkanma safra taşı ya da karaciğer tümörü oluşturabilir. Bilirubinin bağırsaklara geçişi önlenmiş olur. Karaciğer oluşan konjuge bilirubini kana gönderir ve bilirubin idrarla atılır. Bu sarılığa da karaciğer sonrası sarılık ismi verilir.
Hepatoselüler Sarılık
Karaciğerin büyük bölümü hücrelerinin türlü nedenlerle (alkol, toksik maddeler) hasarlanması ve buna bağlı olarak konjuge bilirubin miktarının azalmasına niçin olur. Kanda konjuge bilirubin miktarı arttığında idrarda ürobilinojen miktarı da artar. İdrar koyulaşırken dışkı ise ak renge dönüşür. Karaciğer bozulmuş olduğu için hastada AST, ALT miktarı artar. Hastada bulantı ve iştahsızlık meydana gelir. Bu şekilde sarılığa hepatojen sarılık ismi da verilir. Son aşama önemlidir.
Yenidoğan sarılığı
Yeni doğanlarda karaciğer bilirubin glukuroniltransferaz enziminin aktivitesi düşüktür ve bu enzim fakat yaşamın ikinci haftasında belli başlı bir düzeye erişir. Bununla birlikte çocuklarda eritrositlerin hem averaj ömürleri daha kısadır ve hem de doğumla beraber gereksinim fazlası eritrositler söz mevzusudur. Bundan dolayı çocuklarda özellikle prematüre çocuklarda hiperbilirubinemi görülür. Bu şekilde çocuklar UV ışığa konuldukları vakit konjuge bilirubin miktarı artacağından bilirubinin belli başlı bir süre sonrasında düzeyi düşerek düzgüsel yaşamlarına devam ederler. Konjuge bilirubinler direkt olarak Vanderberg reaksiyonu verdikleri için buna direkt bilirubin, özgür bilirubin ise indirekt olarak bu reaksiyonu verdiği için buna da indirekt bilirubin denir.
Sarılık hastalığının tehlikesi ne kadardır?
Rüyada Sarılık Olmak
Sarılık Nedir?
Sarılık
.Org MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Kanda billirübin oranının ya da safrada sarı boya maddesinin artması sonucu derinin, göz aklarının ve vücut sıvılarının sarı bir renk almasıyla beliren hastalık. Tek başına bir hastalık olmayıp türlü karaciğer, safrakesesi ve safra yolları hastalıklarının varlığı bu sebeple ortaya çıkar. Alyuvarların parçalanması sonucu ortaya çıkan billirübin, kandan karaciğere geçer. Burada türlü değişimler geçirerek, sonunda safra olarak salgılanır ve safrakesesine yollanır. Safra kanalı vesilesiyle da bağırsaklara geçerek, yağ metabolizmasında rol oynar. Dışkıyla dışarı atılır. Billirübinin vücuttaki bu dolaşımı esnasında meydana gelen herhangi bir aksaklık sarılığa neden olur. üç tür sarılık vardır. Ekranda görülen pencereden birincisi karaciğer iltihabı, zehirlenmesi, siroz ya da karaciğer kanseri şeklinde, karaciğer hücrelerini etkileyen bir hastalık sonucu ortaya çıkar. Safrakesesinde taş oluşması ve bu taşların safra yayınlarını tıkaması sonucu ortaya çıkan sarılık ikinci türü oluşturur. Bu iki tür sarılığın emareleri, billirübin dolaşımındaki aksamaya bağlı olarak, ten ve göz sarılaşması, ak renkte, kil görünümünde ve yağlı dışkı, koyu kırmızı renkli sidik, deride kaşıntı ve kanamalardır. üçüncü tür sarılık, kandaki alyuvarların, karaciğerin alabileceği miktardan daha çok, şu demek oluyor ki olağanın üstünde bir hızla parçalanmasından oluşur. Bu şekilde sarılıkta metabolizma için lüzumlu billirübin bağırsaklara ulaştığından, gözlerdeki sarılaşma haricinde emare görülmez. Bu şekilde sarılığa hemoliz kökenli sarılık denir. Dölyatağındaki yaşam esnasında depoladıkları alyuvarların doğumdan derhal sonrasında parçalanması sonucu, yeni doğmuş bebeklerde sık görülür; tehlikesizdir. Sarılık tedavisinde ilâçlar kullanılmakla beraber iyileşme için mühim olan, bilhassa yağsız gıdalardan oluşan bir beslenme rejimi ve dinlenmedir.
.Org MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Kanda billirübin oranının ya da safrada sarı boya maddesinin artması sonucu derinin, göz aklarının ve vücut sıvılarının sarı bir renk almasıyla beliren hastalık. Tek başına bir hastalık olmayıp türlü karaciğer, safrakesesi ve safra yolları hastalıklarının varlığı bu sebeple ortaya çıkar. Alyuvarların parçalanması sonucu ortaya çıkan billirübin, kandan karaciğere geçer. Burada türlü değişimler geçirerek, sonunda safra olarak salgılanır ve safrakesesine yollanır. Safra kanalı vesilesiyle da bağırsaklara geçerek, yağ metabolizmasında rol oynar. Dışkıyla dışarı atılır. Billirübinin vücuttaki bu dolaşımı esnasında meydana gelen herhangi bir aksaklık sarılığa neden olur. üç tür sarılık vardır. Ekranda görülen pencereden birincisi karaciğer iltihabı, zehirlenmesi, siroz ya da karaciğer kanseri şeklinde, karaciğer hücrelerini etkileyen bir hastalık sonucu ortaya çıkar. Safrakesesinde taş oluşması ve bu taşların safra yayınlarını tıkaması sonucu ortaya çıkan sarılık ikinci türü oluşturur. Bu iki tür sarılığın emareleri, billirübin dolaşımındaki aksamaya bağlı olarak, ten ve göz sarılaşması, ak renkte, kil görünümünde ve yağlı dışkı, koyu kırmızı renkli sidik, deride kaşıntı ve kanamalardır. üçüncü tür sarılık, kandaki alyuvarların, karaciğerin alabileceği miktardan daha çok, şu demek oluyor ki olağanın üstünde bir hızla parçalanmasından oluşur. Bu şekilde sarılıkta metabolizma için lüzumlu billirübin bağırsaklara ulaştığından, gözlerdeki sarılaşma haricinde emare görülmez. Bu şekilde sarılığa hemoliz kökenli sarılık denir. Dölyatağındaki yaşam esnasında depoladıkları alyuvarların doğumdan derhal sonrasında parçalanması sonucu, yeni doğmuş bebeklerde sık görülür; tehlikesizdir. Sarılık tedavisinde ilâçlar kullanılmakla beraber iyileşme için mühim olan, bilhassa yağsız gıdalardan oluşan bir beslenme rejimi ve dinlenmedir.
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR