Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) Gösterim: 217 Boyut: 66.6 KB" style="max-width:100%;margin: 2px;"/> Cumhuriyet d...
Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF)
Gösterim: 217Boyut: 66.6 KB" style="max-width:100%;margin: 2px;"/>
Cumhuriyet döneminde siyasal parti (1930).
Çok partili siyasal yaşama geçiş yolunda ikinci deneme olmuş, kurulmasından birkaç ay sonra varlığına son vermek zorunda kalmıştır.
Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal (Atatürk) ekonomik ve toplumsal sorunların Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) hükümetinin meclisteki denetimsizliğinden landığını ve bir muhalefet partisinin hükümeti uyarabileceğim düşünüyordu. Ayrıca, yeni bir parti gerçekte var olan, ama siyasal baskılar nedeniyle kendini ortaya koyamayan toplumsal muhalefetin gücünü de gösterecekti. Ali Fethi Bey (Okyar) Paris büyükelçiliğinden dönüşünde, Mustafa Kemal'in önerisi ve onayıyla SCF'yi kurdu (12 Ağustos 1930). Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'ndan (1924) sonra Cumhuriyet döneminin ikinci muhalif siyasal partisi olarak kurulan SCF'nin, çoğu milletvekili olan öteki kurucu ve genel yönetim kurulu üyeleri şunlardı:
- Nuri Bey (Conker),
- Senih Bey (Hızıroğlu),
- Tahsin Bey (üzer),
- Mehmet Emin Bey (Yurdakul),
- Nakiyettin Bey (Yücekök),
- İbrahim Bey (Dalkılıç),
- Refik İsmail Bey (Kakmacı),
- Süreyya Paşa (İlmen),
- Ali Haydar Bey (Yuluğ)
- Ahmed Bey (Ağaoğlu).
SCF kısa sürede geniş bir destek kazanarak CHF yönetimini kaygılandırdı. Öte yandan, Fethi Bey'in CHF'nin otoriter yönetimine ve ekonomi politikalarına yönelik eleştirileri de iktidar partisinin SCF'nin gelişmesinden duyduğu hoşnutsuzluğu artırdı.
SCF'nin liberal özellikler taşıyan ekonomik yaklaşımı karşısında, Başbakan İsmet Paşa 30 Ağustos 1930'da Sivas'ta yaptığı konuşmada, ilk kez CHF'nin “ılımlı devletçi†bir parti olduğunu açıkladı. Böylece iki parti arasındaki ekonomi politikasına ilişkin farklılık, “liberal†ve “devletçi†sıfatlarıyla belirtilmeye başladı. SCF ekonomide devlet müdahalelerinin en az düzeyde olmasını ve yalnızca özel girişimcilerin yetersiz kalacağı alanlarda gündeme gelmesini savunurken, CHF hızlı kalkınma ve sanayileşmenin ancak devletin ekonomik yaşama doğrudan ve yoğun müdahalesiyle gerçekleştirilebileceğini öne sürüyordu. Fethi Bey'in Eylül 1930'daki İzmir gezisinde çıkan olayların ardından, hükümet SCF'nin çalışmalarını engellemeye başladı. Ekim 1930'da ülke çapında yapılan belediye seçimlerine SCF de katıldı ve umulanın üstünde bir başan kazandı.
Bu arada, Samsun'da belediye başkanlığını da elde etti. Ama SCF'nin iktidara ancak cumhurbaşkanıyla çatışarak gelebileceğini kavrayan Fethi Bey, bunun çok ağır sonuçlar yaratacağı inancıyla, 17 Kasım 1930'da Dahiliye Vekâleti'ne başvurarak SCF'nin feshedildiğini açıkladı. SCF'nin feshedilmesinden sonra, aralarında Nuri Bey, Tahsin Bey, Mehmet Emin ve Nakiyettin Bey gibi etkin kişilerin de bulunduğu partili milletvekillerinin bir bölümü yeniden CHF'ye döndü.
: Ana Britannica
TCF - Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
Hürriyet ve İtilaf Fırkası
Ahali Cumhuriyet Fırkası
Gösterim: 132Boyut: 76.7 KB" style="max-width:100%;margin: 2px;"/>
Serbest cumhuriyet fırkası
Serbest fırka da denir, 1923'ten sonra CHP' ye karşı kurulan siyasal padilerden İkincisi (birincisi, Terakkiperver cumhuriyet fırkası'ydı (1924]).
CHP içinde ve dışında gelişen muhalefet hareketinin kanallze edilmesi ve resmileştirilmesi amacıyla, Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'in (Atatürk) direktifi üzerine kurulan parti, eski başbakanlardan, o sıralarda Paris büyükelçisi olan Ali Fethi Bey'in (Okyar) başkanlığında, 12 ağustos 1930'da çalışmalarına başladı. Padinin kurucuları ve tümü de milletvekili olan yöneticileri şöyleydi: genel sekreter Nuri Bey (Conker), yönetim kurulu üyeleri Senih.Nakiyettin, Tahsin (üzer), Haydar (Yuluğ), Ahmet (Ağaoğlu), İbrahim Süreyya (Yiğit), Dr. Reşit Galip Refik İsmail, Mehmet Emin (Yurdakul), Süreyya Paşa (ilmen).
Merkezi İstanbul'da bulunan SF, Son posta ve Yarın gibi bazı yayın organlarınca da desteklendi ve kısa sürede geniş halk kitlelerince benimsendi. Ancak, padinin faaliyete geçmesinden kısa bir süre sonra, genel başkan Fethi Bey'in İzmir'e gelişi sırasında meydana gelen olaylar, özellikle de CHP binasının,taşlanması, TBMM'de büyük tartışmalara yol açtı. CHP gibi laikliği savunmak, Cumhuriyet ilkelerine ve devrimlerine bağlı kalmak koşuluyla kurulan partiye, gericilerin sızmasından endişelenen Fethi Bey, Meclis'te de ağır hücumlara uğraması karşısında 17 kasım 1930'da SFyi feshetti.
Kaynak: Büyük Larousse
Serbest Cumhuriyet Fırkası
SERBEST CUMHURİYET PARTİSİ
(12 Ağustos 1930)
12 Ağustos 1930'da İstanbul'da kurulan siyasî parti. Kurucuları ve ilk yönetim kurulu üyeleri Ali Fethi (Okyar, başkan), Nuri (Conker, genel sekreter), Senih, Nakiyettin, Tahsin, Haydar, Ahmet (Ağaoğlu), İbrahim, Galip, Refik İsmail, Mehmet Emin (Yurdakul), Süreyya (İlmen) beylerdi. Kurucuların tümü milletvekiliydiler. O dönemde Türkiye'nin tek siyasî partisi olan Cumhuriyet Halk Fırkası, meclis içinde ve dışında birtakım eleştirilere hedef olmaya başlamıştı. Bu eleştiriler özellikle liberal görüşte olanlardan geliyor ve partinin devletçilik politikasına karşı çıkılıyordu. Atatürk, eleştirilerin TBMM'de açıkça tartışılmasına olanak sağlamak amacıyla, o sırada Türkiye'nin Paris büyükelçisi olan, eski başbakanlardan Fethi Bey'i yeni bir parti kurmakla görevlendirdi.
Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kuruluşu kamuoyunda umulanın üstünde bir ilgi uyandırdı. Bazı gazeteler de yeni partiyi desteklediler. Partinin çalışmaya başlamasından kısa bir süre sonra Fethi Bey'in İzmir'e yaptığı gezi büyük olaylara yol açtı. Atatürk devrimlerine karşı çıkanlar Serbest Cumhuriyet Fırkası'ndan yararlanmaya başladılar. Beklenmeyen bu gelişmeler, çokpartili siyasî hayata geçişte ilk deneme olan bu partinin ömrünü kısalttı. Atatürk'ün de karşı çıkması üzerine Fethi Bey, mecliste yaptığı bir konuşmayla partinin kapatıldığını bildirdi (17 Kasım 1930).
— Türkiye'nin 3. partisi olan Serbest Cumhuriyet Partisi Atatürk tarafından Fethi Okyar'a kurduruldu.
— Partinin kurulma amacı
—Ancak partinin içine dini sızıntılar olunca, 17 Aralık 1930'da da parti kendi kendini fesetti.
.Org Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
TCF - Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
Hürriyet ve İtilaf Fırkası
Ahali Cumhuriyet Fırkası
YORUMLAR