Sokrates ve Sokrates’in Son Sözleri

Antik Yunanistan’ın en mühim filozoflarından olan Sokrates’in yaşamı ve Sokratesin ölmeden ilkin yaşadıkları ve son sözleri ile ilgili bilgi...

Antik Yunanistan’ın en mühim filozoflarından olan Sokrates’in yaşamı ve Sokratesin ölmeden ilkin yaşadıkları ve son sözleri ile ilgili bilgiler.

SOKRATES (M. Ö. 469 – 399), Eski Yunanistan’ın en meşhur filozoflarından biridir. Eserlerini yazılı olarak bırakmayan pek ender bir filozoftur. Onun düşüncelerini öğrencilerinin eserlerinde buluyoruz. «Anabasis» yazarı Ksenofon’la felsefe üstüne diyaloglar yazmış olan Platon’un kitaplarında, Sokrates’in düşünceleri aynen aktarılmıştır. Bununla beraber, birçok yorumcular, gerek Ksenofon’un, gerek Platon’un aktardıkları sözlerini azca çok kuşkuyla karşılarlar: Ksenofon askerdi, Sokrates değildi. Çekememezlikten dolayı, Ksenofon, Sokrates’ten almış olduğu sözleri budamış olabilirdi. Platon’da ise bunun tam tersi akla geliyor: Platon, Sokrates’in hayranı bir öğrencisiydi, kendi fikirlerini de ona mal edebilirdi.

Sokrates, Atina’da hayata merhaba dedi. Babası heykelci, anası ebeydi. Rahat bir yaşam sürdüğü için o dönemin temel bilgilerini genç yaşta öğrendi. Geometri, müzik, astronomi üstüne derin bilgi edindi. Gövde eğitimine de çok ehemmiyet verdiğinden, askerliğinde zorluğa dayanıklılığı ile ün kazanmıştır. Cesareti de eşsizdi. Giyim-kuşama ehemmiyet vermezdi.

Sokrates, ömrü süresince, öğrendiklerini yaymaya çalışmıştır: İnsanlara düşünmeyi öğretmekten başka tasası yoktu. Öğretim usulü ise, sonradan öğrencilerinin de benimsedikleri «diyalogos» (karşılıklı konuşma) usulüydü. Bahçede, gezinerek ders anlatır, öğrencilerini düşünmeye, sormaya sürüklerdi. Öğrenmek istediği bir fikri kendisi söylemez, öğrencisine buldururdu.

Sokrates’in Son Sözü

Sokrates, insanların koyduğu kanunlara, tanrıların kanunlarından çok kıymet verdiği için, kanunları kullananlar hayatına kastettikleri vakit asla sesini çıkarmadı. Atinalılar onu eski tanrıların yerine yenilerini koymaya kalkmak, gençlerin ahlakını bozmak benzer biçimde çeşitli suçlardan yargıladılar. Sokrates, savunmasını yapmış oldu. Sonunda, baldıran zehri içmeye mahkum edildi. Felsefeci, bu kararın değiştirilmesi için hiçbir teşebbüse girişmedi. Değil mi ki kanunlar bu şekilde istiyordu, kanunların üstünlüğünü kabul ettiğini göstermenin tam sırasıydı. Öğrencileri kaçmasını teklif ettiler, razı olmadı.

Zehri içme saati gelmeden, öğrencilerinden birinin elinde bir saz görmüş oldu. Sazın iyi mi çalınacağını öğrenmek istedi. Talebesi: «Üstadım, azca sonrasında zehri içeceksiniz. Çalmaya vaktiniz olmıyacak. Bir zevk duymayacaksanız.» diyince Sokrates, son dersini verdi:

— «Aslolan zevk, çalmakta değil, çalmayı öğrenmektedir!»