SOYA a. (mançu dilinde soya). 1. Fasulyeye benzeyen tohumları için yetiştirilen ve yağı insan beslenmesinde, unu hayvan beslenmesin...
SOYA a. (mançu dilinde soya).
1. Fasulyeye benzeyen tohumları için yetiştirilen ve yağı insan beslenmesinde, unu hayvan beslenmesinde kullanılan Çin ve Japonya kökenli ziraat bitkisi ve bu bitkinin tohumu. Soya fasulyesi de denir (Bil. a. Soya Glycina] hispida; kelebekçiçekligiller familyası.)
2. Soya sosu, mayalanmış soya tohumlarından elde edilmiş sıvı sos. (Asya mutfağı.)
3. Soya sütü, soya tohumundan elde edilmiş ve bileşimi inek sütüne benzeyen besleyici içit. (Soya sütü margarin yapımında da kullanılır.) || Yeşil soya, çin mutfağında, taze sürgünleri püre ve çorba yapımında kullanılan ve tohumları yağsız olan bir börülce türüne (Vigna radiata) verilen ad. (Bunun unu Çin'de erişte yapımında kullanılır.)
*ANSİKL. Soya, 1 ila 1,50 m uzunlukta dik duruşlu bir bitkidir. Yaprakları almaşık dizili ve bileşik üç yaprakçıklıdır; çiçekleri minik ve renkli olup yaprakların koltuğunda bulunur. Bitkinin tamamı tüylüdür. 3 ila 11 santimetre uzunluğundaki badıcı 2 ila 4 oval tohum verir. Şimal-doğu Çin kökenli olan soya, Uzakdoğu'da üç bin yıldan beri yiyecek ziraat bitkisi olarak üretilmektedir fakat günümüzde (1920'den bu yana, bilhassa 1941'den beri ABD'de ve 1970'ten beri Brezilya'da) ununun hayvan beslenmesinde kullanılmasından dolayı büyük ehemmiyet kazanmıştır.
Ekilen çeşitlerin bir çok ABD'de ıslah edilmiştir. Bu çeşitler verimlilik ve erkencilik bakımından birbirinden ayrılır. Akdeniz ikliminde, yetişme süresi çeşitlere bakılırsa, 90 ila 150 gün sürer; verim ise hektar başına 1,5 ila 3 ton içinde değişmiş olur. Soya, fotoperiyoda duyarlı bir kısa gün bitkisidir. Ulusal ya da killi-kumlu topraklan sever; ilkbaharda ekilir, yaz sonunda hasat edilir; hasat biçerdöverle yapılabilir.
Tanelerindeki yağ miktarı, kuru maddenin % 20'si dolayındadır. Soya yağında yüksek oranda linoleik asit (% 50'den fazla) ve linolenik asit (% 6-8) bulunur. Protein miktarı, yağı alınmış tohumlardaki kuru maddenin % 35-45'i kadardır. Şu demek oluyor ki soya unu protein bakımından çok zengindir (% 41-47). Ek olarak, canlılar için çok lüzumlu olan bazı aminoasitler, bilhassa lizin ihtiva eder. Bu protein zenginliği, hayvanlar için yoğun beside soya ununun ön sırada yer almasının nedenidir.
Soya unu (soya küspesi de denir), besleyici olmayan maddelerden arındırılmak için kaynatılmalıdır; badıçların kabukları gevişgetirenlerin beslenmesinde kullanılır. Badıçların çeperleri azca odunsu olduğundan kolay sindirilir.
Dünya soya üretimi yılda 80 Mt dolayındadır. ABD, soya üretiminde (20 milyon hektar, 36 Mt) ve ihracatında (13 Mt) birinci sırayı alır. Brezilya, ikinci ihracatçı ülkedir (1 Mt).
1991 rakamlarıyla Türkiye'de, başta Akdeniz bölgesi ve bir seviyede Orta Karadeniz bölgesinde olmak suretiyle, toplam 49 500 ha alana soya ekilmiş, 110 000 ton ürün alınmıştır.
1. Fasulyeye benzeyen tohumları için yetiştirilen ve yağı insan beslenmesinde, unu hayvan beslenmesinde kullanılan Çin ve Japonya kökenli ziraat bitkisi ve bu bitkinin tohumu. Soya fasulyesi de denir (Bil. a. Soya Glycina] hispida; kelebekçiçekligiller familyası.)
2. Soya sosu, mayalanmış soya tohumlarından elde edilmiş sıvı sos. (Asya mutfağı.)
3. Soya sütü, soya tohumundan elde edilmiş ve bileşimi inek sütüne benzeyen besleyici içit. (Soya sütü margarin yapımında da kullanılır.) || Yeşil soya, çin mutfağında, taze sürgünleri püre ve çorba yapımında kullanılan ve tohumları yağsız olan bir börülce türüne (Vigna radiata) verilen ad. (Bunun unu Çin'de erişte yapımında kullanılır.)
*ANSİKL. Soya, 1 ila 1,50 m uzunlukta dik duruşlu bir bitkidir. Yaprakları almaşık dizili ve bileşik üç yaprakçıklıdır; çiçekleri minik ve renkli olup yaprakların koltuğunda bulunur. Bitkinin tamamı tüylüdür. 3 ila 11 santimetre uzunluğundaki badıcı 2 ila 4 oval tohum verir. Şimal-doğu Çin kökenli olan soya, Uzakdoğu'da üç bin yıldan beri yiyecek ziraat bitkisi olarak üretilmektedir fakat günümüzde (1920'den bu yana, bilhassa 1941'den beri ABD'de ve 1970'ten beri Brezilya'da) ununun hayvan beslenmesinde kullanılmasından dolayı büyük ehemmiyet kazanmıştır.
Ekilen çeşitlerin bir çok ABD'de ıslah edilmiştir. Bu çeşitler verimlilik ve erkencilik bakımından birbirinden ayrılır. Akdeniz ikliminde, yetişme süresi çeşitlere bakılırsa, 90 ila 150 gün sürer; verim ise hektar başına 1,5 ila 3 ton içinde değişmiş olur. Soya, fotoperiyoda duyarlı bir kısa gün bitkisidir. Ulusal ya da killi-kumlu topraklan sever; ilkbaharda ekilir, yaz sonunda hasat edilir; hasat biçerdöverle yapılabilir.
Tanelerindeki yağ miktarı, kuru maddenin % 20'si dolayındadır. Soya yağında yüksek oranda linoleik asit (% 50'den fazla) ve linolenik asit (% 6-8) bulunur. Protein miktarı, yağı alınmış tohumlardaki kuru maddenin % 35-45'i kadardır. Şu demek oluyor ki soya unu protein bakımından çok zengindir (% 41-47). Ek olarak, canlılar için çok lüzumlu olan bazı aminoasitler, bilhassa lizin ihtiva eder. Bu protein zenginliği, hayvanlar için yoğun beside soya ununun ön sırada yer almasının nedenidir.
Soya unu (soya küspesi de denir), besleyici olmayan maddelerden arındırılmak için kaynatılmalıdır; badıçların kabukları gevişgetirenlerin beslenmesinde kullanılır. Badıçların çeperleri azca odunsu olduğundan kolay sindirilir.
Dünya soya üretimi yılda 80 Mt dolayındadır. ABD, soya üretiminde (20 milyon hektar, 36 Mt) ve ihracatında (13 Mt) birinci sırayı alır. Brezilya, ikinci ihracatçı ülkedir (1 Mt).
1991 rakamlarıyla Türkiye'de, başta Akdeniz bölgesi ve bir seviyede Orta Karadeniz bölgesinde olmak suretiyle, toplam 49 500 ha alana soya ekilmiş, 110 000 ton ürün alınmıştır.
Kaynak: Büyük Larousse
Soya Yetiştiriciliği
Soya ve Sıhhat için Yararları
Soya (Glycine max)
YORUMLAR