SU KEMERİ a Bir yerleşmeye su götürmek ya da ekinleri sulamak için meydana getirilen ve üstünde su yolu bulunan kemerli ya da kemers...
SU KEMERİ a Bir yerleşmeye su götürmek ya da ekinleri sulamak için meydana getirilen ve üstünde su yolu bulunan kemerli ya da kemersiz yapı.
*ANSİKL. İ.Ö. VII. yy.'da Asur kentleri Nemrud ve Ninova'ya su götürmek için üstü açık su yolları (Ninova su yolu 80 km uzunluğunda ve 22 m genişlığindeydi ve kemerli bir köprüyle bir vadiden geçiyordu) yapılmıştı. Yunanlılar mühim tüneller kazdılar (Sisam'da VI. yy.'da meydana getirilen, 835 m uzunluğundaki tünel) ve İ.Ö. III. yy.'da İzmir ve Bergama için ilk basınçlı sifonları gerçekleştirdiler.
Romalılar'ın yapmış olduğu geniş su şebekeleri XIX. yy.'a kadar rakipsiz kaldı. Roma'da, daha İ.Ö. III. yy. sonunda ve İ.Ö. II. yy. başlangıcında bir şebeke kuruldu ve bu şebeke Frontinus'un çabalarıyla, imparatorluğun I. yy.'ı sonunda 400 km'ye ulaştı. Hamamların gelişmesiyle bu şebekeye ekler yapılmış oldu. VI. yy.'a kadar kullanılan Roma su- kemerleri, VIII. ve XV. yy.'larda onarıldı. 1587'de Aqua Felice, 92 km'lik antik Aqua Marda'nın yalnız bir kısmı üstüne kuruldu; 1869'da Aqua Pia, Tivoli ile Roma arasına döşenen basınçlı borular yardımıyla, aynı şebekeyi 54 km'ye indirdi.
Roma imparatorluğu'nun zamanı süresince birçok sukemeri yapılmış oldu. Bunlardan 200 kadarının kalıntıları gün ışığına çıkarılmıştır Bazıları köprüleriyle ünlüdür: Şerşel (Cezayir), Segovia (ispanya), Türkiye' de meşhur Efes sukemeri ve Fransa'da, 50 km uzunluğundaki borusuyla Nîmes'e su taşıyan Gard köprüsü. Daha azca tanınan, 136 km uzunluğundaki Lyon su şebekesi, yüksek basınçlı kurşun sifonlarıyla, XIX, yy.'a kadar aşılamayan teknik bir üstünlüğe ulaşmıştır.
Roma geleneği, uzun süre bızans ve İslam dünyasında varlığını sürdürdü; buna karşılık, Ortaçağda, Batı'da sadece birkaç örnek gerçekleştirildi: XIII. yy.'da İtalya'da, XIV. yy.'da Fransa'da (Coutances).
Antikçağ örnekleriyle boy ölçüşebilecek ilk çağıl girişim, 1663-1685 içinde meydana gelen, 60 km uzunluğundaki sukemeri ve 40 km'lik dökme borularıyla Versaillessu yoludur. XVIII. yy.'da Fransa' da (Montpellier sukemeri), İtalya'da (Caserta, Lucca, Viterbo), Portekiz'de (Lizbon) birçok uygulama gerçekleştirilmiştir. Endüstri devrimi esnasında da, yerleşmelerin genişlemesi, her yerde, çok mühim su götürme ve işleme emekleri yapılmasını gerektirmiştir, Aspendos kentinin İ.S, II. yy.'dan kalma çokkatlı sukemerlerı, Anadolu'da Romalılardan günümüze ulaşan en etkisinde bırakan ve sağlam örneklerdir. 32 km uzaklıktan, Melas (Manavgat) çayının kaynağından Side'nin hamam ve çeşmelerine su getiren iki kattan oluşan kemerler on bölümden oluşur. İ.S. II. yy.'ın ikinci yarısında yaptırılan bu kemerler İ.S. III. yy.'ın ikinci yarısında varlıklı bir sideli yurttaş olan Bryonianus Lol- lianus'un katkılarıyla mühim seviyede onarılmıştır. Anadolu'da Roma İmparatorluğu döneminde kurulan ya da gelişen birçok antik kentin ören yerinde, sukemerleri kalıntıları görülebilir (Efes, Bergama, Alinda, Elaiussa Sebaste, iasos, Phaselis, Erythrai, Smyrna, Laodıkeıa e epi Lykoi, Bargylia, Alabanda). İstanbul'da Valens döneminde (364-378) yaptırılan Bozdoğan (Valens) kemeri Bizans ve OsmanlI dönemlerinde de onarılarak kullanılmıştır. Trakya'da Gümüşpınar ve Keçıgerme benzer biçimde yerlerde görülen kalıntılar da kente su elde eden düzenin parçalarıdır. Bunlardan kente en yakını Eyüp'teki Mazlum kemeri'dir. Bu kemerlerle getirilen sular açık ve kapalı sarnıçlarda toplanıyordu.
Süleyman I (Kanuni) döneminde İstanbul'un su düzeni elden geçirilirken Mimar Sinan kentin çeşitli kesimlerine sukemerleri (Bent kemeri, Uzun kemer, Mağlova kemeri, Güzelce kemer, Müderris köyü kemeri) yapmıştır. Kırk çeşme su düzenine bağlı olan, 275 m uzunluğunda, 35 m yüksekliğindeki Mağlova kemeri bu yapı türünün anıtsal örneklerindendir. Eğri kemer ya da Kovuk kemer vadinin konumuna uyan L biçimiyle dikkati çeker. 710 m uzunluğunda, 26 m yüksekliğindeki Uzun kemer (Sultansüleyman kemeri) iki sıra gözden oluşur. Alibey deresi üstündeki, 165 m uzunluğunda, 30 m yüksekliğindeki Güzelce kemer de iki sıra gözlüdür.
*ANSİKL. İ.Ö. VII. yy.'da Asur kentleri Nemrud ve Ninova'ya su götürmek için üstü açık su yolları (Ninova su yolu 80 km uzunluğunda ve 22 m genişlığindeydi ve kemerli bir köprüyle bir vadiden geçiyordu) yapılmıştı. Yunanlılar mühim tüneller kazdılar (Sisam'da VI. yy.'da meydana getirilen, 835 m uzunluğundaki tünel) ve İ.Ö. III. yy.'da İzmir ve Bergama için ilk basınçlı sifonları gerçekleştirdiler.
Romalılar'ın yapmış olduğu geniş su şebekeleri XIX. yy.'a kadar rakipsiz kaldı. Roma'da, daha İ.Ö. III. yy. sonunda ve İ.Ö. II. yy. başlangıcında bir şebeke kuruldu ve bu şebeke Frontinus'un çabalarıyla, imparatorluğun I. yy.'ı sonunda 400 km'ye ulaştı. Hamamların gelişmesiyle bu şebekeye ekler yapılmış oldu. VI. yy.'a kadar kullanılan Roma su- kemerleri, VIII. ve XV. yy.'larda onarıldı. 1587'de Aqua Felice, 92 km'lik antik Aqua Marda'nın yalnız bir kısmı üstüne kuruldu; 1869'da Aqua Pia, Tivoli ile Roma arasına döşenen basınçlı borular yardımıyla, aynı şebekeyi 54 km'ye indirdi.
Roma imparatorluğu'nun zamanı süresince birçok sukemeri yapılmış oldu. Bunlardan 200 kadarının kalıntıları gün ışığına çıkarılmıştır Bazıları köprüleriyle ünlüdür: Şerşel (Cezayir), Segovia (ispanya), Türkiye' de meşhur Efes sukemeri ve Fransa'da, 50 km uzunluğundaki borusuyla Nîmes'e su taşıyan Gard köprüsü. Daha azca tanınan, 136 km uzunluğundaki Lyon su şebekesi, yüksek basınçlı kurşun sifonlarıyla, XIX, yy.'a kadar aşılamayan teknik bir üstünlüğe ulaşmıştır.
Roma geleneği, uzun süre bızans ve İslam dünyasında varlığını sürdürdü; buna karşılık, Ortaçağda, Batı'da sadece birkaç örnek gerçekleştirildi: XIII. yy.'da İtalya'da, XIV. yy.'da Fransa'da (Coutances).
Antikçağ örnekleriyle boy ölçüşebilecek ilk çağıl girişim, 1663-1685 içinde meydana gelen, 60 km uzunluğundaki sukemeri ve 40 km'lik dökme borularıyla Versaillessu yoludur. XVIII. yy.'da Fransa' da (Montpellier sukemeri), İtalya'da (Caserta, Lucca, Viterbo), Portekiz'de (Lizbon) birçok uygulama gerçekleştirilmiştir. Endüstri devrimi esnasında da, yerleşmelerin genişlemesi, her yerde, çok mühim su götürme ve işleme emekleri yapılmasını gerektirmiştir, Aspendos kentinin İ.S, II. yy.'dan kalma çokkatlı sukemerlerı, Anadolu'da Romalılardan günümüze ulaşan en etkisinde bırakan ve sağlam örneklerdir. 32 km uzaklıktan, Melas (Manavgat) çayının kaynağından Side'nin hamam ve çeşmelerine su getiren iki kattan oluşan kemerler on bölümden oluşur. İ.S. II. yy.'ın ikinci yarısında yaptırılan bu kemerler İ.S. III. yy.'ın ikinci yarısında varlıklı bir sideli yurttaş olan Bryonianus Lol- lianus'un katkılarıyla mühim seviyede onarılmıştır. Anadolu'da Roma İmparatorluğu döneminde kurulan ya da gelişen birçok antik kentin ören yerinde, sukemerleri kalıntıları görülebilir (Efes, Bergama, Alinda, Elaiussa Sebaste, iasos, Phaselis, Erythrai, Smyrna, Laodıkeıa e epi Lykoi, Bargylia, Alabanda). İstanbul'da Valens döneminde (364-378) yaptırılan Bozdoğan (Valens) kemeri Bizans ve OsmanlI dönemlerinde de onarılarak kullanılmıştır. Trakya'da Gümüşpınar ve Keçıgerme benzer biçimde yerlerde görülen kalıntılar da kente su elde eden düzenin parçalarıdır. Bunlardan kente en yakını Eyüp'teki Mazlum kemeri'dir. Bu kemerlerle getirilen sular açık ve kapalı sarnıçlarda toplanıyordu.
Süleyman I (Kanuni) döneminde İstanbul'un su düzeni elden geçirilirken Mimar Sinan kentin çeşitli kesimlerine sukemerleri (Bent kemeri, Uzun kemer, Mağlova kemeri, Güzelce kemer, Müderris köyü kemeri) yapmıştır. Kırk çeşme su düzenine bağlı olan, 275 m uzunluğunda, 35 m yüksekliğindeki Mağlova kemeri bu yapı türünün anıtsal örneklerindendir. Eğri kemer ya da Kovuk kemer vadinin konumuna uyan L biçimiyle dikkati çeker. 710 m uzunluğunda, 26 m yüksekliğindeki Uzun kemer (Sultansüleyman kemeri) iki sıra gözden oluşur. Alibey deresi üstündeki, 165 m uzunluğunda, 30 m yüksekliğindeki Güzelce kemer de iki sıra gözlüdür.
Kaynak: Büyük Larousse
Güvenlik kemeri bağlanılmadığında yaşanabilecek durum ve tehlikeler nedir?
Zamanı Yapılar - Mağlova Kemeri (Türkiye)
Zamanı Yapılar - Valens Kemeri (Türkiye)
YORUMLAR