Su niçin ve iyi mi donar? Suların donma sebeplerinin en mühim etkenleri nedir? Su iyi mi donar? Suyun ya da su buharının donmasıy...
Su niçin ve iyi mi donar? Suların donma sebeplerinin en mühim etkenleri nedir?
Su iyi mi donar?
Suyun ya da su buharının donmasıyla oluşan katı madde buzdur. Isı 0 °C nin altına düştüğünde, yeryüzündeki su buharı kırağı biçiminde, bulutlardaki su buharı da kar taneleri biçiminde donar; her kar tanesi tek bir buz kristalinden oluşmuştur. Sıvı haldeki su ise, aynı sıcaklıkta donara, akarsu buzu, deniz buzu, dolu tanesi, ticari yada ev tipi soğutucularında üretilen buz benzer biçimde katı taneciklere dönüşür.
Buz, bir kristaller yığınından oluşmuştur; fakat suyun donmasıyla oluşan buz kristalleri, buğu buzundaki benzer biçimde kristal yüzeyleri olmadığından kolayca görülemez. Suyun donmasıyla ortaya çıkan buz kristallerinin boyutları çoğu zaman 1 - 20 mm arasındadır. Buna karşılık eski bir buzulda, uzun devam eden tekrardan yapılaşmış kristalleşme süreciyle, buz kristallerinin çapı ortalama 50 santimetre yi bulabilir.
Bir gram buzu eritmek için 79,8 kalori ısı enerjisi gereklidir (gizli saklı erime ısısı). Bu kıymet başka maddelerin gizli saklı ısılarıyla karşılaştırıldığında oldukça yüksektir. Buzun soğutucu yada ısı soğurucu olarak çok kullanılmasının temelinde bu özellik yatar. Erimekte olan buzun sıcaklığı 0 °C de durağan(durgun) kalır.
Suyun yoğunluğunun 0,9998 gr / cm3 olmasına karşılık buzun yoğunluğu 0,918 gr / cm3 dür. Bu yüzden, bir buz hacmi, 0 °C sıcaklıkta ve eşit kütledeki sudan % 9 daha çok yer kaplar. Donan su borularının patlaması ve buzun (hacminin ortalama 1 / 10 u su yüzeyinde kalmak suretiyle) suda yüzmesinin sebebi budur. Tazyik altındaki buzun erime noktası, donma sırasındadaki hacım artışı sebebiyle, atmosfer başına 0,0075 °C kadar düşer. Buz pateninde yada buzlu yolda otomobilin kaymasından da bilinmiş olduğu benzer biçimde buz yüzeyinin kayma sürtünmesi düşüktür. Bunun sebebi kayan cismin uyguladığı basınçla eriyen buzun, yüzeyler içinde devamlı bir bağlayıcı işlevi görmesidir.
Donarak katılaşan suya buz denir. Kışın çok soğuk günlerde havuz ve göllerdeki suyun donarak buz oluştuğunu görürüz. Saf su 0°C'de donarak kristal yapılı katı bir madde olan buza dönüşür. Bir kar tanesi büyüteçle incelendiğinde altı köşeli yıldıza benzeyen kristal yapısı görülebilir. Bir buz parçasında ise kristaller gözle görülemeyecek kadar sıkışıktır.
Bir çok sıvıdan değişik olarak su dondurulmuş olduğu vakit genleşir, doğrusu hacmi artar. Çok soğuk havalarda, içindeki su donunca su borularının patlamasının sebebi budur. Motorlu taşıtlara kışın antifriz konulmasının sebebi de motordaki soğutma suyunun donmasını önlemektir. Eğer motordaki su donarsa hacmi genişler ve motoru çatlatabilir. Çağlar süresince kayaların çatlaklarına dolan sular donarak kayaların parçalanmasına, ufalanmasına ve böylece toprağın oluşmasına destek olmuştur. Finlandiya'daki taşocaklarında granit bloklar çatlaklarına su doldurulup donma*ya bırakılarak parçalanır.
Su donunca genleştiği için, buzun yoğunluğu sudan azdır; 1 cm3 suyun ağırlığı 1 gr, 1 cm3 buzun ağırlığı ise 0,9 gramdır. Bu yüzden buz suyun üstünde yüzer. Donan bir göl ya da havuzda ilkin yüzeyde ince bir buz katmanı oluşur ve su dondukça yeni buzlar bu katmanın altına eklenmiş olur. üstte oluşan bu buz katmanı havuzun bütünüyle donmasını önler. Buz tabakasının derhal altındaki su tam donma noktasında, havuzun dibinde ise 4°C'dedir. Eğer buz sudan hafifçe olup su yüzeyinde kalmasaydı, kışın havuz ve göller, hatta bazı denizler dibe kadar donabilir, sudaki canlılar ölürdü. Fakat buz sudan hafifçe olduğundan sudaki balıklar ve diğeri canlılar yüzeyde oluşan buz katmanının altında yaşamlarını sürdürebilmektedir.
Suyun dondurulmuş olduğu vakit büyük seviyede gen-leştiğini buzdolabındaki buz kabında oluşan buzlara baktığımızda kolayca görebiliriz. Buz küplerinin ortaları kubbe biçiminde yüksektir. Kenarlardan başlayarak donan suyun hacmi genişlediği için kalıpların son olarak donan orta bölümleri yükselir. Dokuz ölçek su dondurulmuş olduğu vakit ortalama 10 ölçek buz oluşur.
Bu yüzden sudaki bir buz parçası hacminin onda dokuzu sualtında duracak şekilde yüzer. Eğer bir bardağı buz küpleriyle doldurup sonrasında da ağzına kadar dolu olmasını sağlayacak şekilde su eklersek, su yüzüne çıkan bazı buz parçalarının bardağın üst kenarını aştığını görürüz. Buzlar erimeye bırakılırsa, tüm buzlar eridikten sonrasında bardağın kenarından asla su taşmadığı görülür. Bundan dolayı eriyen buzun hacmi küçülür ve hacim fazlalığı ortadan kalkar. Büyük buzdağlarının gövdelerinin çok mühim bir bölümünün su yüzeyinin altında olmasının sebebi de aynıdır..
Bir havuz ya da göldeki durgun su donunca üstünde oluşan buz saydam olmaz, donuk görünür; bu sebeple her su damlası donarken, buz kristallerine tutunan küçük bir hava kabarcığı çıkarır. Çevresinde oluşan kristaller arttıkça kabarcık bunlar içinde sıkışır kalır. Buz hacminin içindeki bu hava kabarcıkları buza donuk bir görünüm verir. Hareketli sular üstünde buz oluştuğunda ise, hava kabarcıkları buzun içinde kalmadığından buz saydam olur.
Alkol ve benzer maddeler karışmasını sağlayarak suyun donma noktası düşürülebilir. Otomobil radyatörlerinde kışın antifriz olarak kullanılan etilen glikol de, aynı şekilde, donma noktasını düşürür ve soğutma sistemi dondurucu havalarda bile çalışır. Deniz suyundaki tuz da onun donma noktasını düşürür. Bunun için Şimal ve Cenup Kutup bölgeleri haricinde deniz suyunun donması nadir görülür. Gene aynı nedenle, soğuk havalarda karın buzlaşmasını önlemek için yollara tuz serpilir. İzlanda'da geniş alanlar tatlı suyun oluşturduğu buz tabakaları ve buzullarla kaplıdır, fakat kıyılarını çevreleyen denizde buz çok seyrek görülür.
Suyun donma noktası üstündeki basınçtan da etkilenir. Tazyik arttıkça suyun donması güçleşir. Basıncın suyun donma noktasını düşürdüğünü görmek için bir gözlem yapabiliriz. Bir buz blokunun üstüne konan bir telin iki ucuna ağırlıklar asalım. Telin buza gömüldüğünü, bir süre sonrasında gittikçe buz içinde aşağı doğru inip sonunda buzun altına geldiğini, fakat buzun bölünmediğini, tüm olarak kaldığını görürüz. Ağırlıkların aşağı doğru çekmiş olduğu telin basıncı altında buz erimiş, sadece tel geçtikten sonrasında tazyik kalktığı için tekrardan donmuştur. Böylece, tel içinden geçmiş olduğu halde buz tüm olarak kalır. Bu deneyin yapılabilmesi için sıcaklığın çok düşük olmaması gerekir. Eğer ısı buzun o tazyik altında bile erimeyeceği kadar düşük olursa telin buzdan geçmediği görülür. Buz pateninde, patencinin ağırlığının basıncı altında eriyen buz daha ıslak hale gelir ve patenci kolayca kayar. Çok soğuk havada buz pateni yapmak zor olsa gerek, bu sebeple buz tazyik altında erimediği için kaymak güçleşir.
1
2
PC oyun oynarken niçin donar, çözümü nedir?
Oyunlarda ekran niçin donar?
Oyunda siyah ekran ve donma problemi niçin lanıyor olabilir?
Bu ileti 'en iyi yanıt' seçilmiştir.
Suyun ya da su buharının donmasıyla oluşan katı madde buzdur. Isı 0 °C nin altına düştüğünde, yeryüzündeki su buharı kırağı biçiminde, bulutlardaki su buharı da kar taneleri biçiminde donar; her kar tanesi tek bir buz kristalinden oluşmuştur. Sıvı haldeki su ise, aynı sıcaklıkta donara, akarsu buzu, deniz buzu, dolu tanesi, ticari yada ev tipi soğutucularında üretilen buz benzer biçimde katı taneciklere dönüşür.
Buz, bir kristaller yığınından oluşmuştur; fakat suyun donmasıyla oluşan buz kristalleri, buğu buzundaki benzer biçimde kristal yüzeyleri olmadığından kolayca görülemez. Suyun donmasıyla ortaya çıkan buz kristallerinin boyutları çoğu zaman 1 - 20 mm arasındadır. Buna karşılık eski bir buzulda, uzun devam eden tekrardan yapılaşmış kristalleşme süreciyle, buz kristallerinin çapı ortalama 50 santimetre yi bulabilir.
Bir gram buzu eritmek için 79,8 kalori ısı enerjisi gereklidir (gizli saklı erime ısısı). Bu kıymet başka maddelerin gizli saklı ısılarıyla karşılaştırıldığında oldukça yüksektir. Buzun soğutucu yada ısı soğurucu olarak çok kullanılmasının temelinde bu özellik yatar. Erimekte olan buzun sıcaklığı 0 °C de durağan(durgun) kalır.
Suyun yoğunluğunun 0,9998 gr / cm3 olmasına karşılık buzun yoğunluğu 0,918 gr / cm3 dür. Bu yüzden, bir buz hacmi, 0 °C sıcaklıkta ve eşit kütledeki sudan % 9 daha çok yer kaplar. Donan su borularının patlaması ve buzun (hacminin ortalama 1 / 10 u su yüzeyinde kalmak suretiyle) suda yüzmesinin sebebi budur. Tazyik altındaki buzun erime noktası, donma sırasındadaki hacım artışı sebebiyle, atmosfer başına 0,0075 °C kadar düşer. Buz pateninde yada buzlu yolda otomobilin kaymasından da bilinmiş olduğu benzer biçimde buz yüzeyinin kayma sürtünmesi düşüktür. Bunun sebebi kayan cismin uyguladığı basınçla eriyen buzun, yüzeyler içinde devamlı bir bağlayıcı işlevi görmesidir.
Donarak katılaşan suya buz denir. Kışın çok soğuk günlerde havuz ve göllerdeki suyun donarak buz oluştuğunu görürüz. Saf su 0°C'de donarak kristal yapılı katı bir madde olan buza dönüşür. Bir kar tanesi büyüteçle incelendiğinde altı köşeli yıldıza benzeyen kristal yapısı görülebilir. Bir buz parçasında ise kristaller gözle görülemeyecek kadar sıkışıktır.
Bir çok sıvıdan değişik olarak su dondurulmuş olduğu vakit genleşir, doğrusu hacmi artar. Çok soğuk havalarda, içindeki su donunca su borularının patlamasının sebebi budur. Motorlu taşıtlara kışın antifriz konulmasının sebebi de motordaki soğutma suyunun donmasını önlemektir. Eğer motordaki su donarsa hacmi genişler ve motoru çatlatabilir. Çağlar süresince kayaların çatlaklarına dolan sular donarak kayaların parçalanmasına, ufalanmasına ve böylece toprağın oluşmasına destek olmuştur. Finlandiya'daki taşocaklarında granit bloklar çatlaklarına su doldurulup donma*ya bırakılarak parçalanır.
Su donunca genleştiği için, buzun yoğunluğu sudan azdır; 1 cm3 suyun ağırlığı 1 gr, 1 cm3 buzun ağırlığı ise 0,9 gramdır. Bu yüzden buz suyun üstünde yüzer. Donan bir göl ya da havuzda ilkin yüzeyde ince bir buz katmanı oluşur ve su dondukça yeni buzlar bu katmanın altına eklenmiş olur. üstte oluşan bu buz katmanı havuzun bütünüyle donmasını önler. Buz tabakasının derhal altındaki su tam donma noktasında, havuzun dibinde ise 4°C'dedir. Eğer buz sudan hafifçe olup su yüzeyinde kalmasaydı, kışın havuz ve göller, hatta bazı denizler dibe kadar donabilir, sudaki canlılar ölürdü. Fakat buz sudan hafifçe olduğundan sudaki balıklar ve diğeri canlılar yüzeyde oluşan buz katmanının altında yaşamlarını sürdürebilmektedir.
Suyun dondurulmuş olduğu vakit büyük seviyede gen-leştiğini buzdolabındaki buz kabında oluşan buzlara baktığımızda kolayca görebiliriz. Buz küplerinin ortaları kubbe biçiminde yüksektir. Kenarlardan başlayarak donan suyun hacmi genişlediği için kalıpların son olarak donan orta bölümleri yükselir. Dokuz ölçek su dondurulmuş olduğu vakit ortalama 10 ölçek buz oluşur.
Bu yüzden sudaki bir buz parçası hacminin onda dokuzu sualtında duracak şekilde yüzer. Eğer bir bardağı buz küpleriyle doldurup sonrasında da ağzına kadar dolu olmasını sağlayacak şekilde su eklersek, su yüzüne çıkan bazı buz parçalarının bardağın üst kenarını aştığını görürüz. Buzlar erimeye bırakılırsa, tüm buzlar eridikten sonrasında bardağın kenarından asla su taşmadığı görülür. Bundan dolayı eriyen buzun hacmi küçülür ve hacim fazlalığı ortadan kalkar. Büyük buzdağlarının gövdelerinin çok mühim bir bölümünün su yüzeyinin altında olmasının sebebi de aynıdır..
Bir havuz ya da göldeki durgun su donunca üstünde oluşan buz saydam olmaz, donuk görünür; bu sebeple her su damlası donarken, buz kristallerine tutunan küçük bir hava kabarcığı çıkarır. Çevresinde oluşan kristaller arttıkça kabarcık bunlar içinde sıkışır kalır. Buz hacminin içindeki bu hava kabarcıkları buza donuk bir görünüm verir. Hareketli sular üstünde buz oluştuğunda ise, hava kabarcıkları buzun içinde kalmadığından buz saydam olur.
Alkol ve benzer maddeler karışmasını sağlayarak suyun donma noktası düşürülebilir. Otomobil radyatörlerinde kışın antifriz olarak kullanılan etilen glikol de, aynı şekilde, donma noktasını düşürür ve soğutma sistemi dondurucu havalarda bile çalışır. Deniz suyundaki tuz da onun donma noktasını düşürür. Bunun için Şimal ve Cenup Kutup bölgeleri haricinde deniz suyunun donması nadir görülür. Gene aynı nedenle, soğuk havalarda karın buzlaşmasını önlemek için yollara tuz serpilir. İzlanda'da geniş alanlar tatlı suyun oluşturduğu buz tabakaları ve buzullarla kaplıdır, fakat kıyılarını çevreleyen denizde buz çok seyrek görülür.
Suyun donma noktası üstündeki basınçtan da etkilenir. Tazyik arttıkça suyun donması güçleşir. Basıncın suyun donma noktasını düşürdüğünü görmek için bir gözlem yapabiliriz. Bir buz blokunun üstüne konan bir telin iki ucuna ağırlıklar asalım. Telin buza gömüldüğünü, bir süre sonrasında gittikçe buz içinde aşağı doğru inip sonunda buzun altına geldiğini, fakat buzun bölünmediğini, tüm olarak kaldığını görürüz. Ağırlıkların aşağı doğru çekmiş olduğu telin basıncı altında buz erimiş, sadece tel geçtikten sonrasında tazyik kalktığı için tekrardan donmuştur. Böylece, tel içinden geçmiş olduğu halde buz tüm olarak kalır. Bu deneyin yapılabilmesi için sıcaklığın çok düşük olmaması gerekir. Eğer ısı buzun o tazyik altında bile erimeyeceği kadar düşük olursa telin buzdan geçmediği görülür. Buz pateninde, patencinin ağırlığının basıncı altında eriyen buz daha ıslak hale gelir ve patenci kolayca kayar. Çok soğuk havada buz pateni yapmak zor olsa gerek, bu sebeple buz tazyik altında erimediği için kaymak güçleşir.
1
2
YORUMLAR