SULAMA a. 1. Sulamak, su serpmek eylemi. 2. Yağış yetersizliğini ve / ya da toprağın su eksikliğini gidermek ve böylece bitkilerin y...
SULAMA a.
1. Sulamak, su serpmek eylemi.
2. Yağış yetersizliğini ve / ya da toprağın su eksikliğini gidermek ve böylece bitkilerin yetişmesini olanaklı kılmak amacıyla ekip biçilen bir alana ya da bir çayıra su verme, su götürme. (Bk. ansikl. böl.)
*Çiçekç. Çiçeklere su verme. (Bk. ansikl. böl.)
*Hayvc. Sulama araçları, hayvanın su gereteinimini gidermek için yapılmış kap ya da düzenek. (Bk. ansikl. böl.)
*Hidr. bağl. Hemen hemen kurumamış bir harcı ya da bir betonu ıslatma.
*Mad. oc. Maden ocaklarında, kazı ve yükleme işlemleri esnasında meydana gelen tozları gidermeye dayanan yöntem.
*Marangl Biçilmiş bir kerestenin keskin olmayan köşesi ya da kenarı.
*Ziraat mak. Sulama makinesi, otomatik ya da yarı otomatikman bitkileri sulamaya yarayan makine. (Bk. ansikl. böl.)
*Ted. Bedenin herhangi bir kısmına, örtü halinde ve alçaktan (sıcak ya da soğuk) su dökme biçiminde hidroterapi yöntemi.
*ANSİKL. Çöl ikliminde (senelik yağış 120 mm'nin altında) sulama olmadan ziraat yapılamaz. Akdeniz ikliminde, çok su gerektiren bitkileri (bahçe bitkileri) ve tüm yaz bitkilerini sulamak gerekir. Okyanus ikliminde (senelik yağış 600-700 mm) yıl süresince yağışlar düzensiz olduğundan, bitkilerin gelişme dönemlerinde sulama yapılmalıdır. Potansiyel buharter (PBT) kıymeti, belli bir bölgede, toprağın buharlaşma ve bitkilerin terleme yöntemiyle kaybetmiş olduğu su miktarı olup iklimin, bitkilerin su ihtiyacı üstündeki tesiri anlamına gelir, iklimden başka toprağın yapısı ve dokusu da bitkilerin alabileceği su miktarını belirlemekte rol oynar; şu sebeple topraktaki su rezervleri toprağın yapısına ve dokusuna bağlıdır. Bundan dolayı, kullanılabilir su rezervi çok azca olan kumlu topraklar, killi ya da ulusal topraklara gore daha sık ve daha çok sulanmak ister. Sulamanın gerekip gerekmediğini belirleyen üçüncü bir etmen de bitkinin kendisidir: bitkisine gore, 1 kilo kuru madde üretmek için 350 ila 800 litre su gereklidir. Bitkilerinin su tüketimi potansiyel buhartere (PBT) gore hesaplanır; bunu belirlemek için de bitkilere ve bitkinin gelişme evresine gore değişik bir K katsayısı uygulanır. Belli bir dönem, mesela 1 ay için bir ziraat bitkisinin sulama suyu ihtiyacı, bu değişik öğelerden hareketle aşağıdaki formüle gore hesaplanır: gerekseme=tüketim (KxPBT)-(yağış miktarı mm+topraktaki kullanılabilir su rezervi.)
Su ihtiyacının tam karşılanması haricinde, sulama, verimi artırıcı öğelerin toprağa verilmesine ve / ya da tuz (sodyum klorür) benzer biçimde bitkilere zararı olan öğelerin derinlere inmesine yarar.
Sulama, suyun toplanma biçimine, taşıma şebekesinin yapısına, arazinin topografisipe, ekili ürünün cinsine, ekim tekniklerine ve sulama tesisatının maliyetine bağlı olarak değişik biçimlerde yapılabilir.
* Yüzeyden sulama. Suyun, öncesinden hazırlanmış toprağın üstünde serbestçe akmasını öngören bu teknik, en eski tekniktir; başlıca üç şekilde uygulanır:
1. gülleme ya da şişirme, ince bentlerle çevrili düz arazide uygulanır; su bir süre göllendıği tavalarda kalır (pirinç tarlaları);
2. salma, suyun yerçekimine gore akabileceği arklarla bölünmüş hafifçe eğimli (ziraat bitkileri için en fazla % 2) tarlalarda uygulanır;
3. sızdırma, bilhassa sebze tarlalarında (yol yol sulama) ve meyve bahçelerinde (çanaklı sulama) uygulanır. Tarla ya da bahçeye balıksırtı ya da tahtavarı işlenir. Tahta ya da yastıkların arasındaki arklarda (meyve behçesinde ağaçların etrafındaki çukurlarda) biriken su yavaş yavaş toprağa sızar.
* Yağmurlama. Birçok ülkede yaygın olan bu teknikte arazinin öncesinden hazırlanmasına gerek kalmamıştır; sudan da tutum edilir, fakat tesisatı pahalıdır. Su orta tazyik altında (3 ila 5 kilo/cm2), yerden yukarıda belli bir yükseklikte bulunan püskürtücülerle püskürtülür Bu sınırı olan ve tertipli sulama tekniği suların çok ince, hafifçe ve yumuşak püskürtülmesini gerektirir.
* Mahalli sulama, minik sulama ya da damla damla sulama. Aralıklı ekilmiş ürünlere, bilhassa meyve ağaçlarına uygulanabilen ve su açısından en ekonomik olan sistemdir Su, toprağın üstünden ya da birazcık yukarıdan geçirilen boruların üstündeki deliklerden, azca bir tazyik altında akar. Bu sulama yöntemi, kolaylıkla otomatik hale getirilebilir; azca el alın terine gerekseme gösterir, fakat sulayıcının çok usta ve yetkin olmasını gerektirir.
* Yeraltından sızdırma. Bu istisnai sistem, yeraltına gömülen borularla bir sulama ağı yapılmasını gerektirir.
* Su örtüsünün denetlenmesiyle sulama. Suyun, kılcallıkla yükselerek bitkiyi besleyebilmesi için topraktaki su örtüsünün hep belli bir düzeyde tutulmasını gerektirir Bu sisteme çok nadir rastlanır (Hollanda, ABD).
Çağdaş teknikler (yağmurlama, mahalli sulama) sudan tutum sağlar, fakat pahalıdır. Ana para azlığı ve maliyetin pahalı oluşu bu yöntemlerin yaygınlaşmasını engellemektedir. Ek olarak sulamanın yaygınlaşmasına çok gereksinim duyulan gelişmekte olan ülkelerde, bu sistemlerin uygulanması güçtür. Sulama başarısızlıkla sonuçlanabilir (geniş alanlarda tuz birikmesi, sulama şebekelerinin fena emek vermesi, çiftçilerin katılmamaları yüzünden toprakların iyi değerlendirilememesi vb.). Fakat iyi uygulanmış olduğu takdirde sulama, yılda 2 ya da 3 ürün alınmasını, verimin iki ya da üç kat artırılmasını sağlayabilir. Hızla artmakta olan dünya nüfusunu 2000 senesinde beslemek için, genetik ilerlemelerden daha çok, tarımın yoğunlaştırılmasına olanak veren sulamaya güvenmek gerekir.
*Çiçekç. Bitkilerin en mühim bileşeni olan su, besleyici maddeleri çözelti haline getirip özümlenmelerini sağladığından bitkilerin büyümesi için onsuz olmaz bir etmendir Sulama çiçekçilikte, bitkilerin büyümesini hızlandırmak için, naturel su larından ayrı olarak bitkiye su verme amacı güden bir tekniktir. Su hortum ya da süzgeç kullanılarak elle ya da otomatikman yağmurlama aletleriyle verilir. Sulama çevre sıcaklığındaki suyla ilkbaharda sabah ya da gündüz, yazın akşamüstü yapılır.
*Hayvc. Sulama araçları çok çeşitlidir: toplu sulama araçları (havuz, yalak vb.); bireysel sulama araçları (çanak, emzik); otomatik sulama araçları, bir boru sistemine bağlı olan ve su gelişini düzenleme mekanizması bulunan araçlar (bunlar içinde, bir şamandıra ya da bileşik kaplar sistemi yardımıyla suyun hep dolu kalmış olduğu değişmez düzeyli sulama araçları ve hayvanın direkt dokunduğu süre su veren paletli, klapeli, bilyalı sulama araçları yer alır); donmayan sulama araçları, borularının otomatik boşalması ya da naturel ısının tekrardan sağlanması yardımıyla soğuğa dayanabilen araçlar; ısıtıcı sulama araçları, dıştan suni bir ısı kaynağıyla ısıtılan ve sıcaklığını 8 ile 10 °C içinde tutabilen araçlar.
*Ziraat mak. Sulama makineleri kapasitelerine gore birkaç tipe ayrılır:
1. düşük basınçla (2 ila 4 bar) çalışan minik döner sulama makineleri;
2. yağmurlama başlıklarıyla donatılmış birbirine karşı iki sulama rampasından oluşan dev sulama makineleri (püskürtme genişliği 50 ile 80 m);
3. arazide otomatikman yer değiştiren ve yüksek basınçta (6 ila 10 bar) çalışan özdevinimli sulama makineleri.
1. Sulamak, su serpmek eylemi.
2. Yağış yetersizliğini ve / ya da toprağın su eksikliğini gidermek ve böylece bitkilerin yetişmesini olanaklı kılmak amacıyla ekip biçilen bir alana ya da bir çayıra su verme, su götürme. (Bk. ansikl. böl.)
*Çiçekç. Çiçeklere su verme. (Bk. ansikl. böl.)
*Hayvc. Sulama araçları, hayvanın su gereteinimini gidermek için yapılmış kap ya da düzenek. (Bk. ansikl. böl.)
*Hidr. bağl. Hemen hemen kurumamış bir harcı ya da bir betonu ıslatma.
*Mad. oc. Maden ocaklarında, kazı ve yükleme işlemleri esnasında meydana gelen tozları gidermeye dayanan yöntem.
*Marangl Biçilmiş bir kerestenin keskin olmayan köşesi ya da kenarı.
*Ziraat mak. Sulama makinesi, otomatik ya da yarı otomatikman bitkileri sulamaya yarayan makine. (Bk. ansikl. böl.)
*Ted. Bedenin herhangi bir kısmına, örtü halinde ve alçaktan (sıcak ya da soğuk) su dökme biçiminde hidroterapi yöntemi.
*ANSİKL. Çöl ikliminde (senelik yağış 120 mm'nin altında) sulama olmadan ziraat yapılamaz. Akdeniz ikliminde, çok su gerektiren bitkileri (bahçe bitkileri) ve tüm yaz bitkilerini sulamak gerekir. Okyanus ikliminde (senelik yağış 600-700 mm) yıl süresince yağışlar düzensiz olduğundan, bitkilerin gelişme dönemlerinde sulama yapılmalıdır. Potansiyel buharter (PBT) kıymeti, belli bir bölgede, toprağın buharlaşma ve bitkilerin terleme yöntemiyle kaybetmiş olduğu su miktarı olup iklimin, bitkilerin su ihtiyacı üstündeki tesiri anlamına gelir, iklimden başka toprağın yapısı ve dokusu da bitkilerin alabileceği su miktarını belirlemekte rol oynar; şu sebeple topraktaki su rezervleri toprağın yapısına ve dokusuna bağlıdır. Bundan dolayı, kullanılabilir su rezervi çok azca olan kumlu topraklar, killi ya da ulusal topraklara gore daha sık ve daha çok sulanmak ister. Sulamanın gerekip gerekmediğini belirleyen üçüncü bir etmen de bitkinin kendisidir: bitkisine gore, 1 kilo kuru madde üretmek için 350 ila 800 litre su gereklidir. Bitkilerinin su tüketimi potansiyel buhartere (PBT) gore hesaplanır; bunu belirlemek için de bitkilere ve bitkinin gelişme evresine gore değişik bir K katsayısı uygulanır. Belli bir dönem, mesela 1 ay için bir ziraat bitkisinin sulama suyu ihtiyacı, bu değişik öğelerden hareketle aşağıdaki formüle gore hesaplanır: gerekseme=tüketim (KxPBT)-(yağış miktarı mm+topraktaki kullanılabilir su rezervi.)
Su ihtiyacının tam karşılanması haricinde, sulama, verimi artırıcı öğelerin toprağa verilmesine ve / ya da tuz (sodyum klorür) benzer biçimde bitkilere zararı olan öğelerin derinlere inmesine yarar.
sulama teknikleri
Bir tarlanın sulanması, ona dağıtılan suyun, öncesinden harekete geçirilip bir yerden getirilmiş olduğu anlamına gelir. Getirme, suların akarsulardan kanalizasyon ya da pompa ile alınmasını, bunlarla yüzeysel rezervlerin yapılmasını (büyük barajlar, bentler) ya da yeraltı sularının yüzeye çıkarılmasını (kuyu, artezyen, tünel) gerektirebilir. Sular toplandıktan sonrasında, toplama yeri (baraj) sulanacak bölgeden uzak olduğu süre kimi zaman büyük boyutlara varan bir sulama şebekesiyle tarlalara ulaştırılır. Sulama şebekesi üstü açık kanal biçiminde olabileceği benzer biçimde basınçlı borulardan da oluşabilir. Suyun kullanıcılar içinde dağıtımına erişince, bunun için iki büyük yöntem vardır: sırayla sulama ve isteğe bağlı sulama. Sırayla sulamada, her sulayıcıya öncesinden belirlenen bir kullanma zamanı tanınır; isteğe bağlı sulamada ise, sulayıcı uygun bulmuş olduğu süre, kendisine ayrılan suyu kullanır.Sulama, suyun toplanma biçimine, taşıma şebekesinin yapısına, arazinin topografisipe, ekili ürünün cinsine, ekim tekniklerine ve sulama tesisatının maliyetine bağlı olarak değişik biçimlerde yapılabilir.
* Yüzeyden sulama. Suyun, öncesinden hazırlanmış toprağın üstünde serbestçe akmasını öngören bu teknik, en eski tekniktir; başlıca üç şekilde uygulanır:
1. gülleme ya da şişirme, ince bentlerle çevrili düz arazide uygulanır; su bir süre göllendıği tavalarda kalır (pirinç tarlaları);
2. salma, suyun yerçekimine gore akabileceği arklarla bölünmüş hafifçe eğimli (ziraat bitkileri için en fazla % 2) tarlalarda uygulanır;
3. sızdırma, bilhassa sebze tarlalarında (yol yol sulama) ve meyve bahçelerinde (çanaklı sulama) uygulanır. Tarla ya da bahçeye balıksırtı ya da tahtavarı işlenir. Tahta ya da yastıkların arasındaki arklarda (meyve behçesinde ağaçların etrafındaki çukurlarda) biriken su yavaş yavaş toprağa sızar.
* Yağmurlama. Birçok ülkede yaygın olan bu teknikte arazinin öncesinden hazırlanmasına gerek kalmamıştır; sudan da tutum edilir, fakat tesisatı pahalıdır. Su orta tazyik altında (3 ila 5 kilo/cm2), yerden yukarıda belli bir yükseklikte bulunan püskürtücülerle püskürtülür Bu sınırı olan ve tertipli sulama tekniği suların çok ince, hafifçe ve yumuşak püskürtülmesini gerektirir.
* Mahalli sulama, minik sulama ya da damla damla sulama. Aralıklı ekilmiş ürünlere, bilhassa meyve ağaçlarına uygulanabilen ve su açısından en ekonomik olan sistemdir Su, toprağın üstünden ya da birazcık yukarıdan geçirilen boruların üstündeki deliklerden, azca bir tazyik altında akar. Bu sulama yöntemi, kolaylıkla otomatik hale getirilebilir; azca el alın terine gerekseme gösterir, fakat sulayıcının çok usta ve yetkin olmasını gerektirir.
* Yeraltından sızdırma. Bu istisnai sistem, yeraltına gömülen borularla bir sulama ağı yapılmasını gerektirir.
* Su örtüsünün denetlenmesiyle sulama. Suyun, kılcallıkla yükselerek bitkiyi besleyebilmesi için topraktaki su örtüsünün hep belli bir düzeyde tutulmasını gerektirir Bu sisteme çok nadir rastlanır (Hollanda, ABD).
sulamanın yaygınlaşması
Sulama, günümüzde dünyadaki ekili alanların % 15'inde (230 Mha) uygulanmaktadır. Sulanan alanların % 60'ı Asya' nın muson bölgelerindedir. (Çin'de, dünyadaki toplam alanın % 30'u [74 Mha]). Bu oran, Akdeniz devletlerinde ve Rusya'da % 7, ABD'de % 7,5, Kara Afrika'da % 1,1'dir. Türkiye'de ekili alanların 2,5 Mha'ı sulanmaktadır. Sulanan bitkilerin çeşidi pek çoktur fakat pirinç ilk sırayı alır.Çağdaş teknikler (yağmurlama, mahalli sulama) sudan tutum sağlar, fakat pahalıdır. Ana para azlığı ve maliyetin pahalı oluşu bu yöntemlerin yaygınlaşmasını engellemektedir. Ek olarak sulamanın yaygınlaşmasına çok gereksinim duyulan gelişmekte olan ülkelerde, bu sistemlerin uygulanması güçtür. Sulama başarısızlıkla sonuçlanabilir (geniş alanlarda tuz birikmesi, sulama şebekelerinin fena emek vermesi, çiftçilerin katılmamaları yüzünden toprakların iyi değerlendirilememesi vb.). Fakat iyi uygulanmış olduğu takdirde sulama, yılda 2 ya da 3 ürün alınmasını, verimin iki ya da üç kat artırılmasını sağlayabilir. Hızla artmakta olan dünya nüfusunu 2000 senesinde beslemek için, genetik ilerlemelerden daha çok, tarımın yoğunlaştırılmasına olanak veren sulamaya güvenmek gerekir.
*Çiçekç. Bitkilerin en mühim bileşeni olan su, besleyici maddeleri çözelti haline getirip özümlenmelerini sağladığından bitkilerin büyümesi için onsuz olmaz bir etmendir Sulama çiçekçilikte, bitkilerin büyümesini hızlandırmak için, naturel su larından ayrı olarak bitkiye su verme amacı güden bir tekniktir. Su hortum ya da süzgeç kullanılarak elle ya da otomatikman yağmurlama aletleriyle verilir. Sulama çevre sıcaklığındaki suyla ilkbaharda sabah ya da gündüz, yazın akşamüstü yapılır.
*Hayvc. Sulama araçları çok çeşitlidir: toplu sulama araçları (havuz, yalak vb.); bireysel sulama araçları (çanak, emzik); otomatik sulama araçları, bir boru sistemine bağlı olan ve su gelişini düzenleme mekanizması bulunan araçlar (bunlar içinde, bir şamandıra ya da bileşik kaplar sistemi yardımıyla suyun hep dolu kalmış olduğu değişmez düzeyli sulama araçları ve hayvanın direkt dokunduğu süre su veren paletli, klapeli, bilyalı sulama araçları yer alır); donmayan sulama araçları, borularının otomatik boşalması ya da naturel ısının tekrardan sağlanması yardımıyla soğuğa dayanabilen araçlar; ısıtıcı sulama araçları, dıştan suni bir ısı kaynağıyla ısıtılan ve sıcaklığını 8 ile 10 °C içinde tutabilen araçlar.
*Ziraat mak. Sulama makineleri kapasitelerine gore birkaç tipe ayrılır:
1. düşük basınçla (2 ila 4 bar) çalışan minik döner sulama makineleri;
2. yağmurlama başlıklarıyla donatılmış birbirine karşı iki sulama rampasından oluşan dev sulama makineleri (püskürtme genişliği 50 ile 80 m);
3. arazide otomatikman yer değiştiren ve yüksek basınçta (6 ila 10 bar) çalışan özdevinimli sulama makineleri.
Kaynak: Büyük Larousse
Sulama Nedir? Sulamanın Önemi ve Yararları Hakkında
Sulama Şekilleri
Sulama şekilleri nedir?
YORUMLAR