supap -bı isim, teknik Fransızca soupape 1 . Bir yay yardımıyla gerilmiş tutulan ve yatağın düzlemine dik olarak yapmış olduğu ...
supap -bı
isim, teknik Fransızca soupape
"Bu devasa kürenin ortasında bir musluk, sağında ve solunda ise iki supap vardı."- İ. O. Anar.
2 . fizik Bir devreye yerleştirildiğinde belirli şartlar altında, akımın yalnız bir yönde geçmesini elde eden ve böylece dalgalı akımları doğrultmaya yarayan sistem, sibop.
Birleşik Sözler
güvenlik supabı
Değişken Zamanlamalı Supap Denetim Sistemi (VTEC)
Supap
Supap, yay yardımıyla gerilmiş tutulup yatağın düzlemine dik olarak gidip gelme hareketi yaparak bir akışkanın geçişini ayarlamaya yarayan kapağa denir.Supap, boru sistemlerinde gaz ya da sıvı, motorlarda ise gaz geçişini denetim etmeye yarar.
Motorlu taşıtların içten yanmalı motorlarında supaplar yakıt-hava karışımının ya da bir tek havanın motor içine girişini ve yanmış egzoz gazının çıkışını denetim etmeye yararlar.
Motorlardaki supap uygulama çeşitleri
üstten eksantrikliKam mili silindirin üstüne yerleştirilmiştir ve kamdan direkt tahrik alan supaplar görevlerini yaparlar. Günümüzdeki motorların neredeyse tamamı üstten eksantriklidir. Bloktan eksantrikliNispeten eski olan bu teknolojide kam mili silindir gövdesinin içine yerleştirilmiştir ve kamdan tahrik alan çubuklar piyano tuşuna benzeyen çelik parmakları iterek supapları denetim ederler. Harley-Davidson motosikletlerinin motorlarında bu mekanizmanın motor dışından geçen çubuk yatakları görülebilir. Bu sistemde fazla parça olması ve sürtünmenin artması dolayısiyle artık rağbet görmemektedir. KamsızHiç kam mili olmayan bu sistemde tahrik mıknatıslı bobinler aracılığı ile olur.
Silindir içindeki supapların ve pistonun hareketi
Supap, yay yardımıyla gerilmiş tutulup yatağın düzlemine dik olarak gidip gelme hareketi yaparak bir akışkanın geçişini ayarlamaya yarayan kapağa denir.Supap, boru sistemlerinde gaz ya da sıvı, motorlarda ise gaz geçişini denetim etmeye yarar.
Motorlu taşıtların içten yanmalı motorlarında supaplar yakıt-hava karışımının ya da bir tek havanın motor içine girişini ve yanmış egzoz gazının çıkışını denetim etmeye yararlar.
Motorlardaki supap uygulama çeşitleri
üstten eksantrikliKam mili silindirin üstüne yerleştirilmiştir ve kamdan direkt tahrik alan supaplar görevlerini yaparlar. Günümüzdeki motorların neredeyse tamamı üstten eksantriklidir. Bloktan eksantrikliNispeten eski olan bu teknolojide kam mili silindir gövdesinin içine yerleştirilmiştir ve kamdan tahrik alan çubuklar piyano tuşuna benzeyen çelik parmakları iterek supapları denetim ederler. Harley-Davidson motosikletlerinin motorlarında bu mekanizmanın motor dışından geçen çubuk yatakları görülebilir. Bu sistemde fazla parça olması ve sürtünmenin artması dolayısiyle artık rağbet görmemektedir. KamsızHiç kam mili olmayan bu sistemde tahrik mıknatıslı bobinler aracılığı ile olur.
Silindir içindeki supapların ve pistonun hareketi
SUPAP a. (fr. soupape). Bir gösterim tesiri altında bulunan ve oturma yüzeyine dik yöndekkhareketi bir akışkanın akışını düzenlemek için kullanılan kapama elemanı. (Bk. ansikl. böl.)
*Elektron. Tekyönlü bir iletkenlik gösteren ve bundan dolayı algılayıcı ya da doğ- rultucu olarak kullanılabilen termoiyonık ya da yarıiletken düzenek.
*Elektrotekn. Elektriksel supap, tekyönlü bir ya da birçok iletken yol içeren statik düzenek. (1950'den ilkin, çeviricilerin temel öğesi olan elektriksel supaplar, vakum ya da gazlı tüplerden ve cıva buharlı düzeneklerden oluşurken, günümüzde yerlerini diyot, tranzistor, tristor ve triyak benzer biçimde yarıiletken bileşenlere bırakmışlardır.)
*Hidr. pnöm. Tazyik düşürme supabı, çalışmadığı vakit düzgüsel olarak açık bulunan ve giriş tarafındaki tazyik kıymetini, geliş tarafındaki tazyik artışı bu değe rin ne kadar üstünde olursa olsun, durağan(durgun) »tutmaya yarayan supap. || Güvenlik supabı, bir akışkanın basıncını evvelde belirlenmiş bir değerin üstüne çıkmasını önleyen ve bu değere erişildiğinde bir tıkayıcının açılmasıyla çalışan muslukçu aygıtı. || Sıralama supabı, çalışmadığı vakit düzgüsel olarak kapalı bulunan ve bir devrede tazyik belirli bir değere ulaştığında ikinci bir devreyi tazyik altına almaya olanak veren supap.
*Kuyuc. Güvenlik supabı, fışkırmaları önlemek için sondaj çubuklarının içine yerleştirilen hususi supap.
*Müz. Org somyesinin hareketli parçası. (Her notaya bir supap denk düşer. Tuşun basılı ya da kalkık olmasına nazaran, bir yayı bulunan supap yarığı kapatır ya da açık bırakır, böylece de somyedeki basınçlı havanın boruyu titretmesini sağlar.)
*Oto. Supap iğnesi, bir lastiğin deliğini tıkayan iğne. || Termostat supabı, dönme hareketi, soğutma suyu devresinin üstünde yer edinen termostat zarının yer değiştirmesiyle sağlanan, düşey ya da yatay bir tür hareketli pancur. (Soğutma suyu soğuksa termostat supapları kapalı, sıcaksa açık olur.)
*Teknol. Bir iç lastikte şişirme için kullanılan deliği lastiğin içinde bulunan hava basıncı etkisiyle kapatan ve şişirme esnasında pompanın sağlamış olduğu hava basıncı etkisiyle açarak havanın geçmesini elde eden klapeli ufak düzenek.
*ANSİKL. Mak. san. ilke olarak bir supap, çapı kendi dış çapından birazcık ufak bir supap yuvasına oturan ya da bastınlan ve böylece kapanmasını elde eden silindirsel bir parçadır. Oturma yüzeyine dik yönde yer değiştirerek kendisine paralel olarak kalkan bu parça, akışkanın geçmesine olanak verir. Başlangıçta otomobil motorlarında olduğu benzer biçimde, (emme supabı) bu kalkma vakası, akışkanın dayanma yüzeyi üstündeki basıncının artması sonucunda gerçekleşiyorsa supap otomatik supap adını alır. Açılma bir mekanizma yardımıyla gerçekleştiriliyorsa kumandalı supap' tan söz edilir. Günümüzün motorlarında bu sonuncu biçim kullanılmaktadır. Bununla birlikte, hem açılışı hem de kapanışı kumandalı olan supaplarla donatılmış kimi hususi motorlar da vardır (devinimbağ- lı). Bir supabın kalkması daima bir mekanizma ile kumanda edilerek gerçekleştirilir. (dağitim.) Kapanma esnasında supap yuvasına dönüş çoğu zaman eşmerkezli silindirsel yayların bastırmasıyla sağlanır. Önceleri supaplar başları yukarıya doğru olmak suretiyle silindirin yanına yerleştiriliyorlardı. Bunlara taraftan supaplı motor adı verilir. Günümüzde ise supaplar, baş aşağı olarak silindir kafasına yerleştirilmektedir. Bunlara kafadan supaplı ya da üstten supaplı motor adı verilir. Bu düzenleme çağıl yapılı motorların silindirlerinin yüksek devirlerde doldurulmasını iyileştirir.
Kimi motorlar, kumanda kamı kalkış esnasında çubuğa ufak bir dönme hareketi veren supaplarla donatılmıştır. Böylece her kalkışta supap başının bir başka kısmı silindir kafasındaki sıcak gazlarla temas eder. Öteki taraftan supabın dayanma yüzeyi supap yuvasına hafifçe sürterek bunun üstüne ufak parçacıklar halinde oturan ve sızdırmazlığı önleyerek supabın kavrulmasına yol açan karbon artıklarını temizler. Çok lüks otomobillerde yüksek devirli motorlar, hidrolik iticilerle kumanda edilen supaplarla donatılmıştır. Bunlar, kumanda kamı ile temasta bulunan ve baş kısmı arada boşluk bulunmaksızın supabın kuyruğuna dayanan bir itici taşıyan tablalı bir kovandan oluşur, itici ile supabın çubuğu içinde boşluk bulunmaması sebebiyle bu iki organ içinde herhangi bir halde çarpışma oluşmaz, supap yuvası ile iticiden oluşan sistemin ömrü uzar ve dağıtım duyarlı ve sessiz bir halde gerçekleştirilir.
Egzos supabının tablası 600 °C'ın üstüne çıkabilen ve korozyona karşı mukavemetini azaltan ısıl gerilmelerin etkisindedir. Bu sakıncanın giderilmesi için çeşitli yöntemler uygulanır. Mesela çiftmetallı supaplarda, supap kafası korozyona çok dayanıklı bir metalden yapılırken mekanik zorlanmalara maruz kalan supap çubuğu ve supap yuvası bu zorlanmalara dayanmak suretiyle hususi olarak geliştirilen bir metalden yapılır. Aynı şekilde supabın kaplanması, mesela supap başının ve kuyruğunun stellitlenme'sı tekniği uygulanarak korozyona karşı çok iyi bir halde dayanması sağlanır. Oyuk supaplarda çubuk boşaltılarak içine hamur harcı halinde sodyum doldurulur. 100 °C dolaylarında eriyen sodyum, supabın tümünün etkili bir halde ısısının düşmesini ve supap başından kuyruğuna kadar ısı dağılımının iyileşmesini sağlar. Bu teknik yarış otomobillerine ve tayyare motorlarına uygulanmıştır.
*Elektron. Tekyönlü bir iletkenlik gösteren ve bundan dolayı algılayıcı ya da doğ- rultucu olarak kullanılabilen termoiyonık ya da yarıiletken düzenek.
*Elektrotekn. Elektriksel supap, tekyönlü bir ya da birçok iletken yol içeren statik düzenek. (1950'den ilkin, çeviricilerin temel öğesi olan elektriksel supaplar, vakum ya da gazlı tüplerden ve cıva buharlı düzeneklerden oluşurken, günümüzde yerlerini diyot, tranzistor, tristor ve triyak benzer biçimde yarıiletken bileşenlere bırakmışlardır.)
*Hidr. pnöm. Tazyik düşürme supabı, çalışmadığı vakit düzgüsel olarak açık bulunan ve giriş tarafındaki tazyik kıymetini, geliş tarafındaki tazyik artışı bu değe rin ne kadar üstünde olursa olsun, durağan(durgun) »tutmaya yarayan supap. || Güvenlik supabı, bir akışkanın basıncını evvelde belirlenmiş bir değerin üstüne çıkmasını önleyen ve bu değere erişildiğinde bir tıkayıcının açılmasıyla çalışan muslukçu aygıtı. || Sıralama supabı, çalışmadığı vakit düzgüsel olarak kapalı bulunan ve bir devrede tazyik belirli bir değere ulaştığında ikinci bir devreyi tazyik altına almaya olanak veren supap.
*Kuyuc. Güvenlik supabı, fışkırmaları önlemek için sondaj çubuklarının içine yerleştirilen hususi supap.
*Müz. Org somyesinin hareketli parçası. (Her notaya bir supap denk düşer. Tuşun basılı ya da kalkık olmasına nazaran, bir yayı bulunan supap yarığı kapatır ya da açık bırakır, böylece de somyedeki basınçlı havanın boruyu titretmesini sağlar.)
*Oto. Supap iğnesi, bir lastiğin deliğini tıkayan iğne. || Termostat supabı, dönme hareketi, soğutma suyu devresinin üstünde yer edinen termostat zarının yer değiştirmesiyle sağlanan, düşey ya da yatay bir tür hareketli pancur. (Soğutma suyu soğuksa termostat supapları kapalı, sıcaksa açık olur.)
*Teknol. Bir iç lastikte şişirme için kullanılan deliği lastiğin içinde bulunan hava basıncı etkisiyle kapatan ve şişirme esnasında pompanın sağlamış olduğu hava basıncı etkisiyle açarak havanın geçmesini elde eden klapeli ufak düzenek.
*ANSİKL. Mak. san. ilke olarak bir supap, çapı kendi dış çapından birazcık ufak bir supap yuvasına oturan ya da bastınlan ve böylece kapanmasını elde eden silindirsel bir parçadır. Oturma yüzeyine dik yönde yer değiştirerek kendisine paralel olarak kalkan bu parça, akışkanın geçmesine olanak verir. Başlangıçta otomobil motorlarında olduğu benzer biçimde, (emme supabı) bu kalkma vakası, akışkanın dayanma yüzeyi üstündeki basıncının artması sonucunda gerçekleşiyorsa supap otomatik supap adını alır. Açılma bir mekanizma yardımıyla gerçekleştiriliyorsa kumandalı supap' tan söz edilir. Günümüzün motorlarında bu sonuncu biçim kullanılmaktadır. Bununla birlikte, hem açılışı hem de kapanışı kumandalı olan supaplarla donatılmış kimi hususi motorlar da vardır (devinimbağ- lı). Bir supabın kalkması daima bir mekanizma ile kumanda edilerek gerçekleştirilir. (dağitim.) Kapanma esnasında supap yuvasına dönüş çoğu zaman eşmerkezli silindirsel yayların bastırmasıyla sağlanır. Önceleri supaplar başları yukarıya doğru olmak suretiyle silindirin yanına yerleştiriliyorlardı. Bunlara taraftan supaplı motor adı verilir. Günümüzde ise supaplar, baş aşağı olarak silindir kafasına yerleştirilmektedir. Bunlara kafadan supaplı ya da üstten supaplı motor adı verilir. Bu düzenleme çağıl yapılı motorların silindirlerinin yüksek devirlerde doldurulmasını iyileştirir.
Kimi motorlar, kumanda kamı kalkış esnasında çubuğa ufak bir dönme hareketi veren supaplarla donatılmıştır. Böylece her kalkışta supap başının bir başka kısmı silindir kafasındaki sıcak gazlarla temas eder. Öteki taraftan supabın dayanma yüzeyi supap yuvasına hafifçe sürterek bunun üstüne ufak parçacıklar halinde oturan ve sızdırmazlığı önleyerek supabın kavrulmasına yol açan karbon artıklarını temizler. Çok lüks otomobillerde yüksek devirli motorlar, hidrolik iticilerle kumanda edilen supaplarla donatılmıştır. Bunlar, kumanda kamı ile temasta bulunan ve baş kısmı arada boşluk bulunmaksızın supabın kuyruğuna dayanan bir itici taşıyan tablalı bir kovandan oluşur, itici ile supabın çubuğu içinde boşluk bulunmaması sebebiyle bu iki organ içinde herhangi bir halde çarpışma oluşmaz, supap yuvası ile iticiden oluşan sistemin ömrü uzar ve dağıtım duyarlı ve sessiz bir halde gerçekleştirilir.
Egzos supabının tablası 600 °C'ın üstüne çıkabilen ve korozyona karşı mukavemetini azaltan ısıl gerilmelerin etkisindedir. Bu sakıncanın giderilmesi için çeşitli yöntemler uygulanır. Mesela çiftmetallı supaplarda, supap kafası korozyona çok dayanıklı bir metalden yapılırken mekanik zorlanmalara maruz kalan supap çubuğu ve supap yuvası bu zorlanmalara dayanmak suretiyle hususi olarak geliştirilen bir metalden yapılır. Aynı şekilde supabın kaplanması, mesela supap başının ve kuyruğunun stellitlenme'sı tekniği uygulanarak korozyona karşı çok iyi bir halde dayanması sağlanır. Oyuk supaplarda çubuk boşaltılarak içine hamur harcı halinde sodyum doldurulur. 100 °C dolaylarında eriyen sodyum, supabın tümünün etkili bir halde ısısının düşmesini ve supap başından kuyruğuna kadar ısı dağılımının iyileşmesini sağlar. Bu teknik yarış otomobillerine ve tayyare motorlarına uygulanmıştır.
Kaynak: Büyük Larousse
Değişken Zamanlamalı Supap Denetim Sistemi (VTEC)
YORUMLAR