TAKMA a. Takmak eylemi. *Denize. Dümen takma, dümen yelpazesini dümen iğneciklerine geçirerek, dümeni yerine oturtma. *Foto, ve Sine...
TAKMA a. Takmak eylemi.
*Denize. Dümen takma, dümen yelpazesini dümen iğneciklerine geçirerek, dümeni yerine oturtma.
*Foto, ve Sine. Film takma, bir fotoğraf makinesine, bir feımeraya, bir projektöre film yerleştirme. (Kimi durumlarda, özellikle amatör fotoğrafçılıkta ya da sinemacılıkta, makineye bir kaset takmak yeterlidir. Buna karşılık, profesyonel bir sinema projektörüne film takılması dakikalar alabilir.)
*Metalürj. Maça takma, bir döküm kalıbının belli bir yerine, örneğin bir cıvatayla bir maçayı tutturma.
* sıt.
1. Gerçeğinin taklidi olan yapay bir nesne için kullanılır: Takma sakal. Takma saç. Takma bacak.
2. Ed. Takma ad, bir yazarın kimliğini gizlemek, okur üzerinde etki yaratmak gibi nedenlerle yazılarında kullandığı ikinci ad: Namı mûstear (müstear ad), mahlas. (Bk. ansikl. böl.)
*Denize, içten takma motor, teknelerin içine yerleştirilen sabit motor. || Kıçtan takma motor, küçük teknelerin ve kimi yarış teknelerinin kıç aynalıklarının dış tarafına yerleştirilen sökülüp takılabilir motor. || Kıçtan takma motorlu tekne, bu tür bir motorla itilen hafif tekne (Kıçtan takma motorlu teknelerin gövdesi ya V biçimindedir ya da katamaran tipindedir; bu da, bu teknelerin saatte 200 km'nin üstünde hızlara ulaşmasını sağlar Kıçtan takma yarış motorları, motorun 175 cm3 ile 2 000 cm3 arasında değişen silindir hacmine göre on kategoriye ayrılır.)
*Dilbıl. Takma simge, üretici dilbilgisinde, tabanın ürettiği son dizilerde, bir söz lüksel birimin (biçımbırim, sentagma ya da cümle) katılması gereken yeri belirten simge (A ile gösterilir). Bu yer kendisine egemen olan sınıfsal simgenin özelliklerini taşır. (Örneğin, A ya A egemense, katılması gereken öğenin bir ad olması zorunludur.)
*Dişç. Takma diş, istendiğinde çıkarılıp takılabilen tam ya da parça halinde diş protezi.
*ANSİKL. Ed. Divan şairleri kimlik, kişilik ve sanat anlayışlarına uygun birer ad (mahlas") seçer, yapıtlarında bu adı kullanırdı. Aynı gelenek halk şiirinde de sürdü; âşıklar şiirlerinde mahlas ya da tapşırma dedikleri ikinci adlarını andılar. Tanzimat'tan sonraki türk edebiyatında ve basında ise bu gelenekten daha farklı nedenlerle takma adlar kullanıldı. Kimi yazarlar devlet memuru oldukları için edebiyat yapıtlarını takma adlarla imzaladı: A. Nadir (Ali Ekrem Bolayır), İbrahim Cehdi (Süleyman Nazif), H. Nâzım (Ahmet Reşit Rey) vd. Türkçülük akımının etkisiyle kimi yazarlar öztürkçe takma adlar aldı: Gökalp (Ziya Gökalp), Aka Gündüz (Enis Avni), Atsız (Nihal Atsız) vd. Siyasal nedenle kimliklerini gizlemek için takma ad kullanan yazarlar oldu: Haşan Tahsin (Osman Nevres), Orhan Selim (Nâzım Hikmet Ran) vd. Edebiyat alanı dışında siyasal polemiklerini takma adla yayımlayanlar görüldü: Kavafoğlu (Nurullah Ataç), Gazete ve dergilerde yazarların tutumunu belirleyecek, gülmecelı takma adlara yer verildi: Kirpi (Refik Halıt Karay), Topluiğne (Nurettin Artam), Çamdeviren (Faruk Nafiz Çamlıbel), Fitne Fücur (Adalet Cimcoz) vd. Askerlik görevini yapmakta olan ya da cezaevinde bulunan gazeteciler bu süre içinde yazılarını takma adlarla yayımladı: Ali Hikmet (Hilmi Yavuz), S. Lütfü (Ali Sirmen) vd. Kimi yazarlar sanat kaygısı gütmedikleri yazılarını takma adlar altında sundu: Server Bedi (Peyami Safa), Ali Kaptanoğlu (Attila ilhan) vd. Kimi yazarlar kişiliklerini, yansıttıkları dünyayı dile getirecek takma adları benimsedi: Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı) vd.
*Rom. tar. Takma ad. Romalılar ad ve soyadlarına, çoğu zaman kazanılmış bir başarıdan ya da kişisel bir seçkinlikten lanan bir ya da birkaç takma ad (cognomina) eklerlerdi (Scipio'nun aldığı Africanus, Manlius'un aldığı Torquatus adi gibi). Eskiden takma ad, bazı bedensel ya da ahlaki özellikler dolayısıyla verilen bir lakaptı: Pulcher (Güzel), Mazimus (Çok Büyük), Brutus (Ahmak), Dentatius (iri Dişli) vb. Takma ad, adın ardından gelir ve onun gibi tam olarak yazılırdı. Cumhuriyet dönemiyle birlikte, büyük zaferler kazanmış kişileri onurlandırmak için onlara genellikle ikinci bir takma ad daha verilmeye başlandı: Africanus, Asiaticus, Numidicus gibi. İ.S. II. yy.'da, belirsiz sayıda takma ad alma âdeti çıktı.
*Denize. Dümen takma, dümen yelpazesini dümen iğneciklerine geçirerek, dümeni yerine oturtma.
*Foto, ve Sine. Film takma, bir fotoğraf makinesine, bir feımeraya, bir projektöre film yerleştirme. (Kimi durumlarda, özellikle amatör fotoğrafçılıkta ya da sinemacılıkta, makineye bir kaset takmak yeterlidir. Buna karşılık, profesyonel bir sinema projektörüne film takılması dakikalar alabilir.)
*Metalürj. Maça takma, bir döküm kalıbının belli bir yerine, örneğin bir cıvatayla bir maçayı tutturma.
* sıt.
1. Gerçeğinin taklidi olan yapay bir nesne için kullanılır: Takma sakal. Takma saç. Takma bacak.
2. Ed. Takma ad, bir yazarın kimliğini gizlemek, okur üzerinde etki yaratmak gibi nedenlerle yazılarında kullandığı ikinci ad: Namı mûstear (müstear ad), mahlas. (Bk. ansikl. böl.)
*Denize, içten takma motor, teknelerin içine yerleştirilen sabit motor. || Kıçtan takma motor, küçük teknelerin ve kimi yarış teknelerinin kıç aynalıklarının dış tarafına yerleştirilen sökülüp takılabilir motor. || Kıçtan takma motorlu tekne, bu tür bir motorla itilen hafif tekne (Kıçtan takma motorlu teknelerin gövdesi ya V biçimindedir ya da katamaran tipindedir; bu da, bu teknelerin saatte 200 km'nin üstünde hızlara ulaşmasını sağlar Kıçtan takma yarış motorları, motorun 175 cm3 ile 2 000 cm3 arasında değişen silindir hacmine göre on kategoriye ayrılır.)
*Dilbıl. Takma simge, üretici dilbilgisinde, tabanın ürettiği son dizilerde, bir söz lüksel birimin (biçımbırim, sentagma ya da cümle) katılması gereken yeri belirten simge (A ile gösterilir). Bu yer kendisine egemen olan sınıfsal simgenin özelliklerini taşır. (Örneğin, A ya A egemense, katılması gereken öğenin bir ad olması zorunludur.)
*Dişç. Takma diş, istendiğinde çıkarılıp takılabilen tam ya da parça halinde diş protezi.
*ANSİKL. Ed. Divan şairleri kimlik, kişilik ve sanat anlayışlarına uygun birer ad (mahlas") seçer, yapıtlarında bu adı kullanırdı. Aynı gelenek halk şiirinde de sürdü; âşıklar şiirlerinde mahlas ya da tapşırma dedikleri ikinci adlarını andılar. Tanzimat'tan sonraki türk edebiyatında ve basında ise bu gelenekten daha farklı nedenlerle takma adlar kullanıldı. Kimi yazarlar devlet memuru oldukları için edebiyat yapıtlarını takma adlarla imzaladı: A. Nadir (Ali Ekrem Bolayır), İbrahim Cehdi (Süleyman Nazif), H. Nâzım (Ahmet Reşit Rey) vd. Türkçülük akımının etkisiyle kimi yazarlar öztürkçe takma adlar aldı: Gökalp (Ziya Gökalp), Aka Gündüz (Enis Avni), Atsız (Nihal Atsız) vd. Siyasal nedenle kimliklerini gizlemek için takma ad kullanan yazarlar oldu: Haşan Tahsin (Osman Nevres), Orhan Selim (Nâzım Hikmet Ran) vd. Edebiyat alanı dışında siyasal polemiklerini takma adla yayımlayanlar görüldü: Kavafoğlu (Nurullah Ataç), Gazete ve dergilerde yazarların tutumunu belirleyecek, gülmecelı takma adlara yer verildi: Kirpi (Refik Halıt Karay), Topluiğne (Nurettin Artam), Çamdeviren (Faruk Nafiz Çamlıbel), Fitne Fücur (Adalet Cimcoz) vd. Askerlik görevini yapmakta olan ya da cezaevinde bulunan gazeteciler bu süre içinde yazılarını takma adlarla yayımladı: Ali Hikmet (Hilmi Yavuz), S. Lütfü (Ali Sirmen) vd. Kimi yazarlar sanat kaygısı gütmedikleri yazılarını takma adlar altında sundu: Server Bedi (Peyami Safa), Ali Kaptanoğlu (Attila ilhan) vd. Kimi yazarlar kişiliklerini, yansıttıkları dünyayı dile getirecek takma adları benimsedi: Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı) vd.
*Rom. tar. Takma ad. Romalılar ad ve soyadlarına, çoğu zaman kazanılmış bir başarıdan ya da kişisel bir seçkinlikten lanan bir ya da birkaç takma ad (cognomina) eklerlerdi (Scipio'nun aldığı Africanus, Manlius'un aldığı Torquatus adi gibi). Eskiden takma ad, bazı bedensel ya da ahlaki özellikler dolayısıyla verilen bir lakaptı: Pulcher (Güzel), Mazimus (Çok Büyük), Brutus (Ahmak), Dentatius (iri Dişli) vb. Takma ad, adın ardından gelir ve onun gibi tam olarak yazılırdı. Cumhuriyet dönemiyle birlikte, büyük zaferler kazanmış kişileri onurlandırmak için onlara genellikle ikinci bir takma ad daha verilmeye başlandı: Africanus, Asiaticus, Numidicus gibi. İ.S. II. yy.'da, belirsiz sayıda takma ad alma âdeti çıktı.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR