Tazmanya / Tasmanya Temel Britannica Tazmanya, 64.519 km²'lik alanı ile Avustralya'nın en büyük adasıdır. Ama Avustralya&#...
Tazmanya / Tasmanya
Temel Britannica
Tasmanya, Avustralya'nın en ufak eyaÂletidir. Anakaranın güneydoğu ucundan 240 km genişlikteki Bass Boğazı ile ayrılmış, yürek biçimli bir ada olan Tasmanya'nın yüzölçümü, çevresindeki ufak adalarla birÂlikte 68.401 km²'dir. Tasmanya'nın çevresinÂdeki adaların en mühimleri King ve Flinders adalarıdır.
Tasmanya, Buzul Çağı döneminde kıtaya bağlıydı ve Avustralya'nın şark kıyısı boyunÂca uzanan sıradağların bir parçasıydı. Bundan dolayı dağlık olan adanın büyük kısımı 600 metreden yüksektir. Adadaki en yüksek doÂruk, 1.617 metre yüksekliğindeki Ossa Dağı'dır. Tasmanya'nın büyük kısımı çok güzelÂdir. Bir takım bölgeleri çok engebeli olduğundan her yeri keşfedilmiş değildir.
Dağlar içinde çok sayıda büyük gölün yanı sıra süratli akışlı ırmakların ları
vardır. Bundan dolayı "Tasmanya Avustralya kıtasından daha sulaktır. Adanın başlıca ırmakları güneydeki Dervvent ve Huon ile kuzeydeki Tamar-Esk akarsu sistemidir. Bu ırmaklar düz ve verimli havzaları akaçlar. Rüzgârın çoğu zaman garptan esmesine bağlı olarak Tasmanya'nın garp kivisi çok yağış alır. Bundan dolayı ormanların çok sık ve gür olduğu bu bölge tarıma uygun değildir. Adanın doğuÂsunda da ormanlar vardır, ama açık alanlar daha fazladır.
Tasmanya'da iki garip hayvan türü yaşar. Ekranda görülen pencereden birisi, ufak bir ayıyı çağrıştıran ve tasmanyaşeytanı ismi verilen keseli bir memeli hayvandır (bak. ). Oburu ise çizgili postlu, etçil bir keseli olan tasmanya-kurdudur. Tasmanyakurdunun soyunun tüÂkendiği sanılmaktadır. Ama çok nadir ile olsu. hâlâ görüldüğü söylenmektedir (bak. ).
Tasmanya'nın ilk yerli halkı Avustralya'da yaşayanlardan oldukça farklıydı. Ama, AvruÂpalı göçmenler bu tarz şeyleri yavaş yavaş yok ettiÂler. 19. yüzyılın sonlarına doğru Tasmanya Yerlileri tümüyle ortadan kalktı Tasmanya da yaşayan Avrupalıların çoğunluğu ingiliz kökenlidir.
Tasmanya ormanlarından inşaatlarda, mobilÂya ve kâğıt üretiminde kullanılan kereste elde edilir. Güneyde, bilhassa Huon ve Derwent vadilerinde yetişen meyvelerin en önemÂlisi elmadır. Bu bölümde çilek, kiraz benzer biçimde meyveler de yetiştirilir. Verimli kuzeybatı kıyılarında üretilen başlıca ürünler sığır eti, süt ürünleri ve patatestir. Orta ve Şark Tasmanya'da koyun beslenir. Avustralya'nın yüksek nitelikli merinos koyunlarının başlıca membaı Tasmanya'dır.
Tasmanya'nın maden ları zengindir. Kuzeydoğudaki Aberfoyle'da kalay ve tungsÂten, garp kıyısı civarlarındaki Mount Lyell' de bakır ve daha kuzeydeki Mount Read'de çinko çıkarılır. Çok varlıklı demir cevheri yatakları bulunan Tasmanya'da en fazla çıkarıÂlan maden cevheri demirdir. Bu demir cevheÂrinin bir kısımı işlenmeden Japonya'ya satıÂlır. Mount Lyell ve Mount Read bölgelerinde mühim oranda altın da çıkarılır. Tasmanya' da çıkarılan kömürün niteliği düşüktür. ZenÂgin su larından elde edilmiş elektrik enerjisi karşısında kömürün ekonomideki önemi azalmaktadır.
Ucuz elektrik enerjisi Tasmanya'da sanayiÂnin gelişmesini hızlandırmıştır. Sanayideki çeşitlilik, ülke larının bolluğunu ve çeşitliliğini yansıtmaktadır. Endüstri kuruluşları Launceston civarlarında Bell Bay'deki alüminÂyum sanayisinden, kâğıt, gübre, sülfürik asit, yünlü dokuma, makine, tuğla, mobilya ve gıÂda sanayisine kadar bir sürü değişik dalı kapsar.
Tasmanya'da 6-16 yaşlarındaki evlatların okula gitmeleri zorunludur. 1960'ta da ortaöğretim ile üniversite içinde bir eğitim basamağı oluşturan yeni okullar açıldı. Avustralya'nın Melbourne ve Sydney limanlarıyla Tasmanya'nın Hobart, Burnie ve Devonport limanları içinde tertipli deniz ulaşımı varÂdır. Ada havayoluyla da Melbourne ve SydÂney'e bağlıdır.
Tarih
Tasmanya'yı 1642'de Hollandalı kâşif Abel Tasman keşfetti ve adaya Hollanda Şark Hint Adaları Valisi Van Diemen'in ismini verdi. Avrupalılar'ın adaya ilk yerleşimi 1803'te bir çok İngiliz subay ve bir grup tutuklunun Derwent halici kıyısında, bugün Hobart kentinin kurulu olduğu yerin karşısınÂdaki Risdon Koyu'na çıkmalarıyla gerçekleşÂti. 1820'lere gelindiğinde adadaki 5.000 kişiÂnin ortalama yarısı buraya evvelinde tutuklu olarak getirilmiş olanlardı. Önceleri Sydney' den yönetilen bu yerleşim 1825'te ayrı bir sömürge oldu.
Ada bir süre daha İngiltere'nin "imparatorÂluk tutukevi" olarak kullanıldı. Ne var ki, 1840'larda göçmenler adaya daha çok tutukÂlu gönderilmesine karşı çıktı. Tutukluları getiren son vapur adaya 1853'te geldi.
Sömürge 1855'te özerkliğe kavuştu ve ismi Tasmanya olarak değiştirildi. Ama ticaretin güçlüğü ve para sıkıntısı sebebiyle bir süre yoksulluk çekildi. Bir sürü Tasmanyalı, Yeni Cenup Galler ve Victoria'daki altın madenleÂrinde şanslarını tecrübe etmek amacıyla Avustralya'ya gitti. 1870'lerde Tasmanya'da kalay, gümüş, altın benzer biçimde madenlerin bulunmasıyla beraber ada zenginleşmeye başladı. MadenleÂrin yanı sıra yün ve meyve de dışarı satılan kıymetli ürünler arasına girdi. 1876'da tamamÂlanan Hobart-Launceston Demiryolu ticareÂtin gelişmesine destek oldu. (Bu demiryolu bundan sonra kullanılamamaktadır.)
1890'larda gelişmenin yavaşlamasıyla Tasmanyalılar yaşamlarını kazanmak için yeniÂden Avustralya'ya gitmeye başladı. Bu neÂdenle Tasmanya'nın dışarı sattığı en kıymetli şeyin insan olduğu söylenir. Ama II. Dünya Savaşı'ndan sonrasında kıtaya göç durdu ve Tasmanya'nın zenginliği meyve, yün ve sebze üretiminin yanı sıra sağlam bir endüstri temeliÂne oturtuldu.
Tasmanya'ya gelen turistler talibi genellikÂle çöllerle kaplı, uçsuz bucaksız Avustralya' dan çok değişik bulur. Daha diri ve daha yeşil olan adanın İngiltere'ye benzediği de söyleÂnir. Buna karşılık Tasmanya, Avustralya'nın gelişmesinin kıtaya getirmiş olduğu süratli değişimden bir seviyede kopuk kalmıştır.
Temel Britannica
Tazmanya, 64.519 km²'lik alanı ile Avustralya'nın en büyük adasıdır. Ama Avustralya'nın en ufak bölgesi olduğundan, nüfus yoğunluğu azdır. Kuzeyden güneye 296 km, doğudan batıya 315 km uzanır. Çevresindeki ufak adalarla birlikte 68.401 km²'lik bir alanı kapsar. Bass Kanalı ile Avustralya anakarasından ayrılır. Bununla birlikte şimal batısındaki King Adası ile kuzeydoğu ucundaki Flinders Adası'nın ortasında kalır. Adada , sıradağlar ile yüksekliği ortalama 1.600 m'yi bulan yaylalar ağırlıktadır. En büyük yükseltisi 1.617 m olan Ossa Dağı'dır.
Avustralya'nın güneyinde konuşlanmış Tazmanya cenup 40° - 44° paralelleri ile şark 144° - 149° meridyenleri içinde vardır. Büyüklüğü hemen hemen İrlanda kadar olup sayısı ortalama yüzü bulan arşipel tipli Bass Adaları'nın en büyüğüdür.Ada çok türlü ekoloji barındırdığından, ortalama dörtte birisi UNESCO tabiat mirası koruması altındadır. Adanın ortalama % 40'ı ulusal parklardan oluşur. En fazla etkisi altına alan olan tabii varlığı Cradle Dağı ve el değmemiş, ulaşımı dahi zorluk derecesi yüksek güneybatı kısmındadır.
Tasmanya, Avustralya'nın en ufak eyaÂletidir. Anakaranın güneydoğu ucundan 240 km genişlikteki Bass Boğazı ile ayrılmış, yürek biçimli bir ada olan Tasmanya'nın yüzölçümü, çevresindeki ufak adalarla birÂlikte 68.401 km²'dir. Tasmanya'nın çevresinÂdeki adaların en mühimleri King ve Flinders adalarıdır.
Tasmanya, Buzul Çağı döneminde kıtaya bağlıydı ve Avustralya'nın şark kıyısı boyunÂca uzanan sıradağların bir parçasıydı. Bundan dolayı dağlık olan adanın büyük kısımı 600 metreden yüksektir. Adadaki en yüksek doÂruk, 1.617 metre yüksekliğindeki Ossa Dağı'dır. Tasmanya'nın büyük kısımı çok güzelÂdir. Bir takım bölgeleri çok engebeli olduğundan her yeri keşfedilmiş değildir.
Dağlar içinde çok sayıda büyük gölün yanı sıra süratli akışlı ırmakların ları
vardır. Bundan dolayı "Tasmanya Avustralya kıtasından daha sulaktır. Adanın başlıca ırmakları güneydeki Dervvent ve Huon ile kuzeydeki Tamar-Esk akarsu sistemidir. Bu ırmaklar düz ve verimli havzaları akaçlar. Rüzgârın çoğu zaman garptan esmesine bağlı olarak Tasmanya'nın garp kivisi çok yağış alır. Bundan dolayı ormanların çok sık ve gür olduğu bu bölge tarıma uygun değildir. Adanın doğuÂsunda da ormanlar vardır, ama açık alanlar daha fazladır.
Tasmanya'da iki garip hayvan türü yaşar. Ekranda görülen pencereden birisi, ufak bir ayıyı çağrıştıran ve tasmanyaşeytanı ismi verilen keseli bir memeli hayvandır (bak. ). Oburu ise çizgili postlu, etçil bir keseli olan tasmanya-kurdudur. Tasmanyakurdunun soyunun tüÂkendiği sanılmaktadır. Ama çok nadir ile olsu. hâlâ görüldüğü söylenmektedir (bak. ).
Tasmanya'nın ilk yerli halkı Avustralya'da yaşayanlardan oldukça farklıydı. Ama, AvruÂpalı göçmenler bu tarz şeyleri yavaş yavaş yok ettiÂler. 19. yüzyılın sonlarına doğru Tasmanya Yerlileri tümüyle ortadan kalktı Tasmanya da yaşayan Avrupalıların çoğunluğu ingiliz kökenlidir.
Tasmanya'nın başkenti Hobart'tır. Kuzeydoğudaki Launceston adanın ikinci büyük kentidir. Şimal kıyısındaki Burnie ve Devon-port Tasmanya'nın diğer kentleridir.
IktisatTasmanya ormanlarından inşaatlarda, mobilÂya ve kâğıt üretiminde kullanılan kereste elde edilir. Güneyde, bilhassa Huon ve Derwent vadilerinde yetişen meyvelerin en önemÂlisi elmadır. Bu bölümde çilek, kiraz benzer biçimde meyveler de yetiştirilir. Verimli kuzeybatı kıyılarında üretilen başlıca ürünler sığır eti, süt ürünleri ve patatestir. Orta ve Şark Tasmanya'da koyun beslenir. Avustralya'nın yüksek nitelikli merinos koyunlarının başlıca membaı Tasmanya'dır.
Tasmanya'nın maden ları zengindir. Kuzeydoğudaki Aberfoyle'da kalay ve tungsÂten, garp kıyısı civarlarındaki Mount Lyell' de bakır ve daha kuzeydeki Mount Read'de çinko çıkarılır. Çok varlıklı demir cevheri yatakları bulunan Tasmanya'da en fazla çıkarıÂlan maden cevheri demirdir. Bu demir cevheÂrinin bir kısımı işlenmeden Japonya'ya satıÂlır. Mount Lyell ve Mount Read bölgelerinde mühim oranda altın da çıkarılır. Tasmanya' da çıkarılan kömürün niteliği düşüktür. ZenÂgin su larından elde edilmiş elektrik enerjisi karşısında kömürün ekonomideki önemi azalmaktadır.
Ucuz elektrik enerjisi Tasmanya'da sanayiÂnin gelişmesini hızlandırmıştır. Sanayideki çeşitlilik, ülke larının bolluğunu ve çeşitliliğini yansıtmaktadır. Endüstri kuruluşları Launceston civarlarında Bell Bay'deki alüminÂyum sanayisinden, kâğıt, gübre, sülfürik asit, yünlü dokuma, makine, tuğla, mobilya ve gıÂda sanayisine kadar bir sürü değişik dalı kapsar.
Tasmanya'da 6-16 yaşlarındaki evlatların okula gitmeleri zorunludur. 1960'ta da ortaöğretim ile üniversite içinde bir eğitim basamağı oluşturan yeni okullar açıldı. Avustralya'nın Melbourne ve Sydney limanlarıyla Tasmanya'nın Hobart, Burnie ve Devonport limanları içinde tertipli deniz ulaşımı varÂdır. Ada havayoluyla da Melbourne ve SydÂney'e bağlıdır.
Hobart
Tarih
Tasmanya'yı 1642'de Hollandalı kâşif Abel Tasman keşfetti ve adaya Hollanda Şark Hint Adaları Valisi Van Diemen'in ismini verdi. Avrupalılar'ın adaya ilk yerleşimi 1803'te bir çok İngiliz subay ve bir grup tutuklunun Derwent halici kıyısında, bugün Hobart kentinin kurulu olduğu yerin karşısınÂdaki Risdon Koyu'na çıkmalarıyla gerçekleşÂti. 1820'lere gelindiğinde adadaki 5.000 kişiÂnin ortalama yarısı buraya evvelinde tutuklu olarak getirilmiş olanlardı. Önceleri Sydney' den yönetilen bu yerleşim 1825'te ayrı bir sömürge oldu.
Ada bir süre daha İngiltere'nin "imparatorÂluk tutukevi" olarak kullanıldı. Ne var ki, 1840'larda göçmenler adaya daha çok tutukÂlu gönderilmesine karşı çıktı. Tutukluları getiren son vapur adaya 1853'te geldi.
Sömürge 1855'te özerkliğe kavuştu ve ismi Tasmanya olarak değiştirildi. Ama ticaretin güçlüğü ve para sıkıntısı sebebiyle bir süre yoksulluk çekildi. Bir sürü Tasmanyalı, Yeni Cenup Galler ve Victoria'daki altın madenleÂrinde şanslarını tecrübe etmek amacıyla Avustralya'ya gitti. 1870'lerde Tasmanya'da kalay, gümüş, altın benzer biçimde madenlerin bulunmasıyla beraber ada zenginleşmeye başladı. MadenleÂrin yanı sıra yün ve meyve de dışarı satılan kıymetli ürünler arasına girdi. 1876'da tamamÂlanan Hobart-Launceston Demiryolu ticareÂtin gelişmesine destek oldu. (Bu demiryolu bundan sonra kullanılamamaktadır.)
1890'larda gelişmenin yavaşlamasıyla Tasmanyalılar yaşamlarını kazanmak için yeniÂden Avustralya'ya gitmeye başladı. Bu neÂdenle Tasmanya'nın dışarı sattığı en kıymetli şeyin insan olduğu söylenir. Ama II. Dünya Savaşı'ndan sonrasında kıtaya göç durdu ve Tasmanya'nın zenginliği meyve, yün ve sebze üretiminin yanı sıra sağlam bir endüstri temeliÂne oturtuldu.
Tasmanya'ya gelen turistler talibi genellikÂle çöllerle kaplı, uçsuz bucaksız Avustralya' dan çok değişik bulur. Daha diri ve daha yeşil olan adanın İngiltere'ye benzediği de söyleÂnir. Buna karşılık Tasmanya, Avustralya'nın gelişmesinin kıtaya getirmiş olduğu süratli değişimden bir seviyede kopuk kalmıştır.
Moa, mamut, dinozor, kelaynak ve tazmanya canavarı hakkında bilgi verir misiniz?
Tazmanya Kaplanı (Thylacinus cynocephalus)
Tazmanya Can alıcıları (Sarcophilus harrisii)
TASMANYA (İng.: Tasmania),
Cenup Pasifik'te ada.
Avustralya'yı oluşturan eyaletlerden biridir. Victoria eyaletinin 150 mil güneyinde yer edinen Tasmanya'nın yüzölçümü 68.332 km2, nüfusu 448.600, merkezi Hobart'tır. İç kesimi dağlıktır. En kalabalık kesimi, kuzeyindeki bitek ova ve vadilerdir. Başlıca gelir ları, orman, ziraat (bilhassa meyvecilik) ve hayvancılıktır. Bakır, çinko ve kurşun çıkarılır. Tasmanya bununla beraber Avustralya'nın en büyük hidroelektrik potansiyeline haizdir.
Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Cenup Pasifik'te ada.
Avustralya'yı oluşturan eyaletlerden biridir. Victoria eyaletinin 150 mil güneyinde yer edinen Tasmanya'nın yüzölçümü 68.332 km2, nüfusu 448.600, merkezi Hobart'tır. İç kesimi dağlıktır. En kalabalık kesimi, kuzeyindeki bitek ova ve vadilerdir. Başlıca gelir ları, orman, ziraat (bilhassa meyvecilik) ve hayvancılıktır. Bakır, çinko ve kurşun çıkarılır. Tasmanya bununla beraber Avustralya'nın en büyük hidroelektrik potansiyeline haizdir.
Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR