tazminat isim, hukuk (tazmi:na:tı) Arapça taøm³nÂ¥t Zarar karşılığı ödenen para, ödence: "Benim bir raporum üzerine sonra...
tazminat
isim, hukuk (tazmi:na:tı) Arapça taøm³nÂ¥t
"Benim bir raporum üzerine sonradan adamcağıza bileği için üç beş lira tazminat verdiler."- R. N. Güntekin.
Birleşik Sözler
- tazminat davası
- manevi tazminat
- ihbar tazminatı
- kıdem tazminatı
- makam tazminatı
- ölüm tazminatı
Boşandığım eşime tazminat davası nasıl açabilirim?
Konu ile ilgili ne kadarlık maddi ve manevi tazminat davası açabilirim?
Tüketim tarihi geçmiş damacana su için maddi manevi tazminat davası açabilir miyim?
TAZMİNAT, -tı a. (ar. tazmin in çoğl. tazminat). Hukuka aykırı bir eylem ya da işlem sonucu meydana gelen zarar ve ziyanı ödeme; zarar ve ziyan karşılığı ödenen para. (Bk. ansikl. böl.)
*Ask. tar. Tazminatlar sorunu, 1919'da Versailles antlaşması ile Almanya'ya kabul ettirilen savaş zararlarının ödenmesinden doğan sorunların tümü. (Bk. ansikl. böl.)
*Huk. Tazminat davası, hukuka aykırı bir eylem ya da işlem sonucu meydana gelen maddi veya manevi zarar ve ziyanın ödenmesi için açılan dava. (Bk. ansikl. böl.) || Ayni tazminat, meydana gelen zarar ve ziyanın aynen giderilmesi. (Bu tür tazminatın konusu zarar ve ziyanın parasal karşılığı değil, bozulan durumun eski hale getirilmesidir. Zarar ve ziyanın aynen giderilmesi olanaksız olursa, yargıç nakdi tazminata karar verebilir.) || Maddi tazminat, maddi zarar ve ziyanın giderilmesi. || Manevi tazminat, kişilik haklarına verilen zararın giderilmesi. (Bk. ansikl. böl.) || Nakdi tazminat, zarar ve ziyanın parasal karşılığının ödenmesi. (Hukuka aykırı eylem ya da işlem sonucu meydana gelen zararlar, çoğu kez para olarak ödenir. Zarar ve ziyanın aynen giderilmesi daha az rastlanan bir durumdur.)
*iş huk. Kıdem tazminatı - KIDEM.
*Uluslarar. huk. Bir devletin üstlendiği uluslararası sorumluluğun dolaysız ve temel sonucu; bu, bir uluslarararası hukuk kuralına uymamak yüzünden zarara yol açan ve ilke olarak şeylerin eski durumuna getirilmesi ya da, bunun mümkün olmaması durumunda ve çoğunlukla, maddi zararlar için bir ödeme yapılması. (Manevi zararlar için ise özür dileme ya da pişmanlık bildirme hatta sembolik bir davranış [örneğin bayrağın selamlanması] biçiminde olur.) || Savaş tazminatı.
*ANSİKL Ask. tar. Tazminatlar sorunu. Bırakışmadan başlayarak Müttefikler, Almanya'yı maluliyet ödenekleriyle birlikte savaşın yol açtığı tüm zararları ödemek zorunda bırakmak ilkesi üzerinde anlaşmaya vardılar. Ancak miktarların saptanması, Müttefiklerden her birine düşecek pay ve somut ödeme biçimleri konusunda anlaşmazlığa düştüler. Özellikle savaştan en çok zarar gören ve parasal güçlükler karşısında bazı siyasal çevreler tarafından ucuz "Almanya ödeyecek" mitinin körüklendiği Fransa'da, 500 milyon altın marka kadar çıkan, gerçekçilikten uzak miktarlar ve 40 yılı aşkın ödeme süreleri tasarlandı. Buna karşılık ingilizler arasında, iktisatçı Keynes'in etkisiyle çok geçmeden, Almanya ile normal ticari ilişkilerden daha iyi bir kazanç sağlama ve dolayısıyla bu ülkeyi yıkıma uğratmama gerçekçiliği benimsendi. Versailles antlaşması'nın 231. maddesinde, yalnızca miktarları değerlendirmek ve ödeme biçimlerini saptamakla görevli bir "tazminatlar komisyonu" ilkesi dile getirildi: "Müttefik hükümetler beyan eder ve Almanya kabul eder kı, müttefik hükümetler ve yurttaşlarının uğradıkları bütün kayıplar ve bütün zararlardan, dolayısıyla kabul etmek zorunda kaldıkları savaştan, bunlara neden oldukları için Almanya ve müttefikleri sorumludur" Maddenin belirsiz olmakla birlikte “ahlaki bir suçluluk†değil, "hukuki bir sorumluluk" ereği güden yazılışı, Almanya'da büyük bir hoşnutsuzluk uyandırdı; 231. madde ancak bir ültimatom tehdidiyle imzalanabildi ve Almanya' da "Dıktat" formülüne de bu durum yol açtı. 1920-1932 arasındaki uluslararası ilişkileri, bağlı bulundukları mütteflklerarası savaş borçlarıyla birlikte, bu tazminatlar sorunu bozdu. Fransa toplam olarak, başlangıçta kendisine düşen 69 milyar altın markın ancak 8 milyarını alabildi.
Spa konferansı'nda (temmuz 1920) yüzdeler, Fransa için % 52, Büyük Britanya için % 22, İtalya için % 10 vb. olarak belirlendi. 27 nisan 1921'de Tazminatlar komisyonu, tüm alman borçlarını 132 milyar altın mark olarak saptadı. Ekimden başlayarak Almanya, markın çöküntüye uğraması nedeniyle, altı aylık bir borç ertelemesi istedi. Cannes konferansı (ocak 1922), mart ayında borç ertelemesi konusunda Poincarö antlaşması ile sonuçlandı. Temmuzda Almanya ikinci bir borç ertelemesi istedi, ancak İngiltere'nin yaptırımlar uygulamasını kabul etmemesi karşısında Poincarö, Ruhr'un işgali ve Ruhr' daki taşkömürü ocaklarının doğrudan doğruya işletilmesiyle tepki gösterdi (11 ocak 1923). Almanya'nın grev ve sivil itaatsizlikle karşılık vermesi uzun sürmedi ve 12 ağustos 1923'te Stresemann, boyun eğmek zorunda kaldı. 1924'te Fransa'da Almanya'ya karşı yatıştırma siyasetiyle Cartel'in ve Briand'ın iktidara gelmesi, sorunun yeniden masaya konmasına yol açtı. Dawes' planıyla (1924-1930) alman ödemeleri, sınırlandırılmakla birlikte güvenceye bağlandı. Young planıyla (1930 -1932) tazminatlar tutarı daha da azaltılmakla birlikte, Fransa'nın müttefiklerine olan borçları aynı kaldı. Almanya'yı sert bir biçimde etkileyen dünya iktisadi bunalımı, ABD Başkanı Hoover'ın genel ve kesin bir borç ertelemesi önermesine yol açtı. İngiltere'nin hemen kabul ettiği bu öneriyi, Fransa ilkin kabul etmedi. Lozan konferansı'nda (haziran-temmuz 1932) Herriot, sonunda 3 milyar altın marklık son bir ödeme koşuluyla tazminatların geçersizleştirilmesini kabul etti. Ancak Fransa da ABD'ye olan borç kalıntısını bundan böyle ödemeyi reddetti (aralık 1932). Hitler'in iktidara gelmesi (ocak 1933), tazminatlar sorununa son verdi ve Almanya, Lozan' da öngörülen kalıntıyı bile ödemedi.
*Huk. Tazminat, haksız fulden, sözleşme ya da bir yasa hükmüne aykırılıktan lanabilir. Bu durumlarda, doğan zararın giderilmesi, hukuk düzeninin öngördüğü bir gerekliliktir. Kural olarak, döğan zararın aynen giderilmesi ve zarar,‘6ncesi durumun yaratılmasıdır Ancak tJu olanaksız olabilir. O zaman da zararın parg.olarak giderilmesi gerekir. Zararın tazmin edilmesinin biçimi (aynen ya da para olarak) konusunda yargıcın takdir hakkı vardır. Tazminatın zarar miktarını aşmaması temel kuraldır. Tazminat borcu doğuran hukuksal olayların başında haksız fiiller (hukuka aykırı eylemler) gelir Haksız fiillerden doğan borçlar, Borçlar k.'nda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Yasaya göre bir kimseye haksız olarak zarar veren kişi, o zararı tazmin etmekle yükümlüdür (md. 41). Doğan zararı kanıtlama yükümlülüğü, davacıya düşer. Yargıç, tazminatın biçimim ve tutarını saptar. Zarar gören kişi, bu zararın doğmasına ya da artmasına neden olmuşsa yargıç tazminat tutarını indirebilir. Haksız fiil, kişinin mal varlığına zarar verebileceği gibi fiziksel varlığına da zarar verebilir. Bedensel zarar ölüm ya da yaralanma biçiminde olabilir. Ölüm sonucunda, başka kimseler ölenin yardımından yoksun kalmışlarsa onların bu zararının da tazmin edilmesi gerekir. Bedensel zarara uğrayan kimse, çalışma gücünü kaybetmekten doğan zararlarını ve bu yüzden yaptığı masrafları isteyebilir Yargıç özel durumları göz önüne alarak bedensel zarara uğrayan kimseye, ölüm halinde ise ailesine manevi tazminat olarak adalete uygun bir tazminatın verilmesine karar verebilir.
Haksız fiilden zarar gördüğünü söyleyerek tazminat isteyen kişi, açacağı tazminat davasıyla haksız fiili, doğan zararı ve bu eylemle zarar arasındaki ilişkiyi kanıtlamak zorundadır. Bu dava, zarar gören kişinin zararı ve onu yapanı öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her halde zararı doğuran eylemden başlayarak on yıl geçmekle zamanaşımına uğrar (Borçlar k. md. 60).
*Ask. tar. Tazminatlar sorunu, 1919'da Versailles antlaşması ile Almanya'ya kabul ettirilen savaş zararlarının ödenmesinden doğan sorunların tümü. (Bk. ansikl. böl.)
*Huk. Tazminat davası, hukuka aykırı bir eylem ya da işlem sonucu meydana gelen maddi veya manevi zarar ve ziyanın ödenmesi için açılan dava. (Bk. ansikl. böl.) || Ayni tazminat, meydana gelen zarar ve ziyanın aynen giderilmesi. (Bu tür tazminatın konusu zarar ve ziyanın parasal karşılığı değil, bozulan durumun eski hale getirilmesidir. Zarar ve ziyanın aynen giderilmesi olanaksız olursa, yargıç nakdi tazminata karar verebilir.) || Maddi tazminat, maddi zarar ve ziyanın giderilmesi. || Manevi tazminat, kişilik haklarına verilen zararın giderilmesi. (Bk. ansikl. böl.) || Nakdi tazminat, zarar ve ziyanın parasal karşılığının ödenmesi. (Hukuka aykırı eylem ya da işlem sonucu meydana gelen zararlar, çoğu kez para olarak ödenir. Zarar ve ziyanın aynen giderilmesi daha az rastlanan bir durumdur.)
*iş huk. Kıdem tazminatı - KIDEM.
*Uluslarar. huk. Bir devletin üstlendiği uluslararası sorumluluğun dolaysız ve temel sonucu; bu, bir uluslarararası hukuk kuralına uymamak yüzünden zarara yol açan ve ilke olarak şeylerin eski durumuna getirilmesi ya da, bunun mümkün olmaması durumunda ve çoğunlukla, maddi zararlar için bir ödeme yapılması. (Manevi zararlar için ise özür dileme ya da pişmanlık bildirme hatta sembolik bir davranış [örneğin bayrağın selamlanması] biçiminde olur.) || Savaş tazminatı.
*ANSİKL Ask. tar. Tazminatlar sorunu. Bırakışmadan başlayarak Müttefikler, Almanya'yı maluliyet ödenekleriyle birlikte savaşın yol açtığı tüm zararları ödemek zorunda bırakmak ilkesi üzerinde anlaşmaya vardılar. Ancak miktarların saptanması, Müttefiklerden her birine düşecek pay ve somut ödeme biçimleri konusunda anlaşmazlığa düştüler. Özellikle savaştan en çok zarar gören ve parasal güçlükler karşısında bazı siyasal çevreler tarafından ucuz "Almanya ödeyecek" mitinin körüklendiği Fransa'da, 500 milyon altın marka kadar çıkan, gerçekçilikten uzak miktarlar ve 40 yılı aşkın ödeme süreleri tasarlandı. Buna karşılık ingilizler arasında, iktisatçı Keynes'in etkisiyle çok geçmeden, Almanya ile normal ticari ilişkilerden daha iyi bir kazanç sağlama ve dolayısıyla bu ülkeyi yıkıma uğratmama gerçekçiliği benimsendi. Versailles antlaşması'nın 231. maddesinde, yalnızca miktarları değerlendirmek ve ödeme biçimlerini saptamakla görevli bir "tazminatlar komisyonu" ilkesi dile getirildi: "Müttefik hükümetler beyan eder ve Almanya kabul eder kı, müttefik hükümetler ve yurttaşlarının uğradıkları bütün kayıplar ve bütün zararlardan, dolayısıyla kabul etmek zorunda kaldıkları savaştan, bunlara neden oldukları için Almanya ve müttefikleri sorumludur" Maddenin belirsiz olmakla birlikte “ahlaki bir suçluluk†değil, "hukuki bir sorumluluk" ereği güden yazılışı, Almanya'da büyük bir hoşnutsuzluk uyandırdı; 231. madde ancak bir ültimatom tehdidiyle imzalanabildi ve Almanya' da "Dıktat" formülüne de bu durum yol açtı. 1920-1932 arasındaki uluslararası ilişkileri, bağlı bulundukları mütteflklerarası savaş borçlarıyla birlikte, bu tazminatlar sorunu bozdu. Fransa toplam olarak, başlangıçta kendisine düşen 69 milyar altın markın ancak 8 milyarını alabildi.
Spa konferansı'nda (temmuz 1920) yüzdeler, Fransa için % 52, Büyük Britanya için % 22, İtalya için % 10 vb. olarak belirlendi. 27 nisan 1921'de Tazminatlar komisyonu, tüm alman borçlarını 132 milyar altın mark olarak saptadı. Ekimden başlayarak Almanya, markın çöküntüye uğraması nedeniyle, altı aylık bir borç ertelemesi istedi. Cannes konferansı (ocak 1922), mart ayında borç ertelemesi konusunda Poincarö antlaşması ile sonuçlandı. Temmuzda Almanya ikinci bir borç ertelemesi istedi, ancak İngiltere'nin yaptırımlar uygulamasını kabul etmemesi karşısında Poincarö, Ruhr'un işgali ve Ruhr' daki taşkömürü ocaklarının doğrudan doğruya işletilmesiyle tepki gösterdi (11 ocak 1923). Almanya'nın grev ve sivil itaatsizlikle karşılık vermesi uzun sürmedi ve 12 ağustos 1923'te Stresemann, boyun eğmek zorunda kaldı. 1924'te Fransa'da Almanya'ya karşı yatıştırma siyasetiyle Cartel'in ve Briand'ın iktidara gelmesi, sorunun yeniden masaya konmasına yol açtı. Dawes' planıyla (1924-1930) alman ödemeleri, sınırlandırılmakla birlikte güvenceye bağlandı. Young planıyla (1930 -1932) tazminatlar tutarı daha da azaltılmakla birlikte, Fransa'nın müttefiklerine olan borçları aynı kaldı. Almanya'yı sert bir biçimde etkileyen dünya iktisadi bunalımı, ABD Başkanı Hoover'ın genel ve kesin bir borç ertelemesi önermesine yol açtı. İngiltere'nin hemen kabul ettiği bu öneriyi, Fransa ilkin kabul etmedi. Lozan konferansı'nda (haziran-temmuz 1932) Herriot, sonunda 3 milyar altın marklık son bir ödeme koşuluyla tazminatların geçersizleştirilmesini kabul etti. Ancak Fransa da ABD'ye olan borç kalıntısını bundan böyle ödemeyi reddetti (aralık 1932). Hitler'in iktidara gelmesi (ocak 1933), tazminatlar sorununa son verdi ve Almanya, Lozan' da öngörülen kalıntıyı bile ödemedi.
*Huk. Tazminat, haksız fulden, sözleşme ya da bir yasa hükmüne aykırılıktan lanabilir. Bu durumlarda, doğan zararın giderilmesi, hukuk düzeninin öngördüğü bir gerekliliktir. Kural olarak, döğan zararın aynen giderilmesi ve zarar,‘6ncesi durumun yaratılmasıdır Ancak tJu olanaksız olabilir. O zaman da zararın parg.olarak giderilmesi gerekir. Zararın tazmin edilmesinin biçimi (aynen ya da para olarak) konusunda yargıcın takdir hakkı vardır. Tazminatın zarar miktarını aşmaması temel kuraldır. Tazminat borcu doğuran hukuksal olayların başında haksız fiiller (hukuka aykırı eylemler) gelir Haksız fiillerden doğan borçlar, Borçlar k.'nda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Yasaya göre bir kimseye haksız olarak zarar veren kişi, o zararı tazmin etmekle yükümlüdür (md. 41). Doğan zararı kanıtlama yükümlülüğü, davacıya düşer. Yargıç, tazminatın biçimim ve tutarını saptar. Zarar gören kişi, bu zararın doğmasına ya da artmasına neden olmuşsa yargıç tazminat tutarını indirebilir. Haksız fiil, kişinin mal varlığına zarar verebileceği gibi fiziksel varlığına da zarar verebilir. Bedensel zarar ölüm ya da yaralanma biçiminde olabilir. Ölüm sonucunda, başka kimseler ölenin yardımından yoksun kalmışlarsa onların bu zararının da tazmin edilmesi gerekir. Bedensel zarara uğrayan kimse, çalışma gücünü kaybetmekten doğan zararlarını ve bu yüzden yaptığı masrafları isteyebilir Yargıç özel durumları göz önüne alarak bedensel zarara uğrayan kimseye, ölüm halinde ise ailesine manevi tazminat olarak adalete uygun bir tazminatın verilmesine karar verebilir.
Haksız fiilden zarar gördüğünü söyleyerek tazminat isteyen kişi, açacağı tazminat davasıyla haksız fiili, doğan zararı ve bu eylemle zarar arasındaki ilişkiyi kanıtlamak zorundadır. Bu dava, zarar gören kişinin zararı ve onu yapanı öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her halde zararı doğuran eylemden başlayarak on yıl geçmekle zamanaşımına uğrar (Borçlar k. md. 60).
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR