TEKBENCİLİK a. Fels. 1. Duyumları ve duygulanyla birlikte ben'i varlığından emin olunabilecek tek gerçek sayan öğreti. (Aslında ...
TEKBENCİLİK a. Fels.
1. Duyumları ve duygulanyla birlikte ben'i varlığından emin olunabilecek tek gerçek sayan öğreti. (Aslında tekbencilik, sonuna kadar sürdürülen bir idealizm biçiminin ulaşabileceği son noktadır.) (Bk. ansikl. böl.)
2. Aşkın tekbencilik, Husseri'e göre "benim için bir varlık değeri taşıyan her şeyin benim benliğimde oluştuğunu ve var olan her şeyin benim aşkın varlığımın basit bir uğrağı olarak belirdiği" savunmaktır (Formale und transzendentale Logik [Biçimsel ve transsendental mantık], 96).
*ANSİKL. idealist felsefe çoğu kez tekbenciliğe varmakla birlikte, filozoflardan hiçbiri bu terime başvurmamıştır Kant "tekbencilikâ€!, “bencillik''e yakın, küçültücü bir anlamda kullanır: her birlikte bir sistem de oluşturabilen ve bir doyum sağladıklarında kişisel mutluluk diye adlandırılan tüm eğilimler bencilliği, Selbstsucht'u (solipsismus) meydana getirirler. Bencillik ya özsevgisidir (Selbsttiebe), kendini her şeyden çok gözetmedir (philautia), ya da kendini beğenmedir (arrogantıa)†(Pratik aklın eleştirisi [Kritik der praktischen Yfernunft], 1,1, 3).
Bilimsel felsefe, Avenarius, Jacobi, Russell, Husserl, Carnap gibi düşünürlerle birlikte, tekbenciliği, bireysel deneyimin verilerini göz önünde tutmayı sağlayan bir "otopsikolojik temel'le özdeşleştirir. Çağdaş düşünürlerden J. F. Malherbe, kendi bakış açısını yöntembilimsel tekbencilik olarak niteler ve bilimin nesnelerin kendisiyle değil, her şeyden önce nesneler arasındaki biçimsel ilişkilerle ilgilendiğini belirterek; idealist tekbenciliğe yöneltilen klasik eleştiriyi yadsır (la Philosophie de K. Popper et le positivisme logıgue [K. Popper'ın felsefesi ve mantıksal olguculuk], 1, 4). Sartre'a göre "iedalizm ve tekbencilik diye bilinen kuramı [...], adına uygun olarak, formülünü varlıkbilimsel yalnızlığımın dile getirilişinde bulur; bu kuram doğrulanmış olmaktan uzak ve keyfi, salt metafizik bir varsayımdır, çünkü sonuç olarak, .benin dışında hiçbir şeyin varolmadığını öne sürer dolayısıyla deneyimin sınırlı alanını aşar. Ama bu kuram daha gösterişsiz bir yol tutarak deneyimin sağlam zemininden uzaklaşmayı kabul etmeyip, olgucu bir anlayışı benimsediğinde büyük bir tutarlılık göstermiş olur; tekbenci kuram bu durumda eleştirel olguculuğun dışına çıkmaz [...] ve idealist bir bakış açısından ele alınan Başkaları kavramının çelişkile'ri de onun haklılığını kanıtlar".
1. Duyumları ve duygulanyla birlikte ben'i varlığından emin olunabilecek tek gerçek sayan öğreti. (Aslında tekbencilik, sonuna kadar sürdürülen bir idealizm biçiminin ulaşabileceği son noktadır.) (Bk. ansikl. böl.)
2. Aşkın tekbencilik, Husseri'e göre "benim için bir varlık değeri taşıyan her şeyin benim benliğimde oluştuğunu ve var olan her şeyin benim aşkın varlığımın basit bir uğrağı olarak belirdiği" savunmaktır (Formale und transzendentale Logik [Biçimsel ve transsendental mantık], 96).
*ANSİKL. idealist felsefe çoğu kez tekbenciliğe varmakla birlikte, filozoflardan hiçbiri bu terime başvurmamıştır Kant "tekbencilikâ€!, “bencillik''e yakın, küçültücü bir anlamda kullanır: her birlikte bir sistem de oluşturabilen ve bir doyum sağladıklarında kişisel mutluluk diye adlandırılan tüm eğilimler bencilliği, Selbstsucht'u (solipsismus) meydana getirirler. Bencillik ya özsevgisidir (Selbsttiebe), kendini her şeyden çok gözetmedir (philautia), ya da kendini beğenmedir (arrogantıa)†(Pratik aklın eleştirisi [Kritik der praktischen Yfernunft], 1,1, 3).
Bilimsel felsefe, Avenarius, Jacobi, Russell, Husserl, Carnap gibi düşünürlerle birlikte, tekbenciliği, bireysel deneyimin verilerini göz önünde tutmayı sağlayan bir "otopsikolojik temel'le özdeşleştirir. Çağdaş düşünürlerden J. F. Malherbe, kendi bakış açısını yöntembilimsel tekbencilik olarak niteler ve bilimin nesnelerin kendisiyle değil, her şeyden önce nesneler arasındaki biçimsel ilişkilerle ilgilendiğini belirterek; idealist tekbenciliğe yöneltilen klasik eleştiriyi yadsır (la Philosophie de K. Popper et le positivisme logıgue [K. Popper'ın felsefesi ve mantıksal olguculuk], 1, 4). Sartre'a göre "iedalizm ve tekbencilik diye bilinen kuramı [...], adına uygun olarak, formülünü varlıkbilimsel yalnızlığımın dile getirilişinde bulur; bu kuram doğrulanmış olmaktan uzak ve keyfi, salt metafizik bir varsayımdır, çünkü sonuç olarak, .benin dışında hiçbir şeyin varolmadığını öne sürer dolayısıyla deneyimin sınırlı alanını aşar. Ama bu kuram daha gösterişsiz bir yol tutarak deneyimin sağlam zemininden uzaklaşmayı kabul etmeyip, olgucu bir anlayışı benimsediğinde büyük bir tutarlılık göstermiş olur; tekbenci kuram bu durumda eleştirel olguculuğun dışına çıkmaz [...] ve idealist bir bakış açısından ele alınan Başkaları kavramının çelişkile'ri de onun haklılığını kanıtlar".
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR