Teşbih doğrusu benzetme sanatı nedir? Teşbih sanatı açıklaması ve teşbih sanatı örneklerinin yer almış olduğu yazımız. BENZETME (Teşbih) B...
Teşbih doğrusu benzetme sanatı nedir? Teşbih sanatı açıklaması ve teşbih sanatı örneklerinin yer almış olduğu yazımız.
BENZETME (Teşbih)
Bir sözün anlatımını güçlendirmek için çoğunluğu mecaza dayalı benzetmeler yaparız. Kurulan bu ilgiye benzetme denir. Benzetmeyi mecazla karıştırmamak gerekir. Çünkü benzetmede sözcük, gerçek anlamından başka bir mana ve kavramda kullanılmaz. Özetlemek gerekirse aralarında bir yönü ile ilgi ve yakınlık bulunan iki nesnenin izah etme, güçlendirme ve süsleme amacıyla karşılaştırılmasıdır. Ama kalite bakımından zayıf kuvvetli olana benzetil-melidir.
“Yaşlı adam bir çocuk benzer biçimde, hıçkıra hıçkıra ağlıyordu.” Bu tümcede bir benzetme vardır. Insanın ağlaması çocuğun ağlamasına benzetilmiştir. Ağlama yönü kuvvetli olan çocuktur. Yaşlılar genel anlamda ağlamaz. Bu şekilde benzetme yönü zayıf olan “yaşlı adam” ağlama yönü ile kuvvetli olan çocuğa benzetilmiştir. Bununla birlikte dikkat edilirse bu örnekte tüm sözcükler gerçek anlamlarında kullanılmıştır. Hemen hemen sözcüklerde mecaz mana doğmamıştır.
Tam bir benzetmede dört temel unsur bulunmaktadır.
a. Temel Öğeler
1) Çok benzeyen: Örnekteki yaşlı adam, zayıf öİe
2) Kendisine benzetilen: Örnekteki çocuk, kuvvetli unsur
b. Destek öğeler
1) Benzetme edatı: benzer biçimde, kadar…
2) Benzetme yönü: örnekteki ağlıyordu
NOT: Bir benzetmede daima bu dört temel unsur bulunmayabilir.
“Zavallı çocuk, deli gibiydi.” Örneğinde çocuğun hangi yönden deliye benzediği söylenmemiştir. Kısaca benzetme yönü yoktur.
Güzel Benzetme (Teşbih-i Beliğ)
En güzel şekilde söylenmiş benzetme çeşididir. Bir şeyin niçin benzetildiği yorumu okuyucuya bırakılır. Söz konusu benzetmede benzetmenin ilk iki temel öğesi kullanılır. Kısaca güzel benzetmede “benzetme yönü” ve “benzetme edatı” düşer. Bu vaziyet, benzetmeyi daha çekici kılar.
“Selviler içinde bir alev Emirsultan.” – Ömer Bedrettin Uşaklı
Bu mısradan şunu anlıyoruz: Selviler içinde yükselen Emirsultan Camii, güneşin son ışıklarıyle bir alev benzer biçimde parlamaktadır.
“Ülkem cennettir.”
Örneğinde de benzetme edatı ve yönü söylenmediği için güzel benzetme vardır.
“Nedendir de kömür gözlüm nedendir?”
mısrasında de çok benzeyen “göz” benzetilen “kömür” söylenmiş güzel benzetme yapılmıştır.
“Bana kefendir yatak, sana tabuttur havuz.” – N.Fazıl KISAKÜREK
Bu dizede de “yatak” kefene, “havuz” da tabuta benzetilmiştir. Güzel benzetmenin en güzel örneği olmuştur.
Zeytin gözlüm,
Keman kaşlım,
Selvi boylum
örneklerinde de güzel benzetme (Teşbih-i beliğ) sanatı yapılmıştır.
YORUMLAR