TüP a. (fr. tube; lat. tubus'tan). 1. Akışkan maddeler için metalden, camdan vb. yapılmış, genellikle silindir biçiminde bir uc...
TüP a. (fr. tube; lat. tubus'tan).
1. Akışkan maddeler için metalden, camdan vb. yapılmış, genellikle silindir biçiminde bir ucu kapalı boru.
2. içine toz halinde ya da kştı maddeler konulan, metal ya da büküâpez plastikten yapılmış dar, uzun silindir biçimindeki kap: ilaç tüpü.
3. Bükülgen bir maddeden ya da plastikten yapılmış, bir ucu yassı, diğeriyse burgu kapaklı olan ve sıkılarak boşaltılan sıvı, yarı sıvı ya da hamurumsu bir madde ile doldurulmuş uzunca kap: Diş macunu tüpü. Boya tüpü. Krem tüpü.
4. içine akışkan maddeler konulan genellikle silindir biçiminde ağzında özel bir kapağı olan metal kap; bu kabın içeriği: Gaz tüpü. Oksijen tüpü. Tüp bitti, yenisini alalım.
*Akışkan, mekan. Pitot ya da Darcy tüpü, bir sıvının akış hızını ölçmeye yarayan alet. (Bk. ansikl. böl.)
*Ambal. Aerosol tüpü, üzerinde bir kumanda düğmesi bulunan ve "itici" adı verilen kimyasal bir madde yardımıyla bir sıvıyı çok ince tanecikler halinde püskürtmeye ya da krem, saç ilacı, köpük, şurup vb. ürünleri fışkırtmaya yarayan basınçlı özel ambalaj. (Bu tür ambalajlar 1947'de ABD'de, 60'lı yıllardan itibaren de Türkiye'de piyasaya sürüldü.) || Gaz tüpü, evlerde ya da sanayide kullanılan sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış ya da çözünmüş gazları (bütan, propan, oksijen, asetilen vb.) depolamaya ve taşımaya yarayan taşınabilir metal kap.
*Atom fiz. X ışınları tüpü, X ışınları üreten aygıt. (Bk. ansikl. böl.)
*Elektron. Elektrotları arasında elektrik yükleri dolaşan ve elektrik işaretleri üretmeye, bunları yükseltmeye, kiplemeye ya da kiplemelerini çözmeye yarayan, içinde ileri boşluk oluşturulmuş ya da düşük basınç altında bir gaz içeren cam, seramik ya da çelik kap. (Eşanl. lamba.) [Bk. ansikl. böl ] || Gazlı tüp, birçok elektrotu olan ve temel olarak alternatif akımları doğrultmaya yarayan, neon ya da cıva buharı gibi düşük basınçlı bir gazla dolu ampul. (Özellikle tiratronlar, ignitronlar vb.'ler bu kategoriye aittir.) || Vakum tüpü, aralarında, kimi koşullarda bir elektron akımı oluşturulan en az iki elektrotu bulunan, havası boşaltılmış ampul.
*Kilitç. Bir kapı kilidinde, emniyet blokunun silindir biçimindeki parçası.
*Kim. Kimyada soğurma, damıtma, kurutma, yıkama, merkezkaçlama vb. gibi çeşitli işlemlerden geçirelecek akışkanların konduğu ya da çevrime sokulduğu uzun silindir görünümünde, değişik biçimlerde camdan yapılmış çeşitli aletlere verilen ad. || Emniyet tüpü, basıncın değişmesi durumunda bir sıvının bir yerden bir başka yere geçmesini engellemek üzere bir aygıta takılan tüp. || Taksimatlı tüp, üzerinde taksimatı olan, nicelik belirleme ve ölçme işlemlerinde kullanılan yuvarlak tabanlı dik tüp. (Buna ölçekli ya da dereceli tüp de denir.)
*Ölçbil. Temelde termoelektrik bir çifti koruyan bir kılıf ya da borudan oluşan düzenek (pirometre tüpü, daldırma tüpü).
*TV. Çözümleyici tüp, bir objektifin, üzerine bir görüntü düşürdüğü ışığa duyarlı bir hedef içeren ve bu görüntünün taranmasıyla, bunun çeşitli noktalarının ışık karakteristiklerini bir elektrik işaretiyle gösteren vakum tüpü. (Bk. ansikl. böl.) |] Görüntü tüpü ya da bireştirici tüp, televizyon alıcısında, bir görüntünün bireşimini gerçekleştirmeye yarayan tüp. || Katot tüpü, ince bir elektron demetinin, görünür bir görüntü oluşturmak amacıyla, ışıldar bir katmanın çeşitli noktalarına yöneltilebildiğı vakum tüpü. (Bk. ansikl. böl.) || Maskeli tüp, renkli bir görüntüyü bireştirmeye olanak veren görüntü tüpü. (Bk. ansikl. böl.)
* sıf.
1. Tüp biçiminde olan.
2. Tüp gaz - TüPGAZ.
*Giy. Tüp kapüşon, başı ve boynu saran triko başlık.
*Tıp. Tüp bebek, bir spermatozoitle in vit- ro döllendirildikten sonra dölyatağına yerleştirilen yumurtadan doğan bebek. (1980'li yıllarda batılı ülkelerde uygulamaya konan tüpbebek yöntemiyle çocuk edinme yöntemi Türkiye'de ilk kez 1989 yılında gerçekleşti.)
*ANSİKL. Akışkan, mekan. Pitot tüpü. Bu tüpte, bir sıvı akımı içinde, biri geliş, öbürü gidiş yönünde yönlenmiş hareketsiz iki delik arasındaki Ap basınç farkından yararlanılır. Sıvının v hızı, v= fa/Âp bağıntısıyla verilir; burada k yalnızca alete ve söz- konusu sıvının yoğunluğuna bağlı bir değişmezdir. Basınç farkı “U" biçiminde bir tüpten oluşmuş bir manometre yardımıyla ölçülür; bu tüp içinde aynı sıvı vardır ve bu da yoğunluğun etkisini ortadan kaldırır Ûte yandan, bir gazın akış hızını ya da bir uçağın, çevresindeki havaya göre hızını ölçmek için aynı ilkeden yararlanan düzeneğe de Pitot tüpü adı verilir.
*Atom tiz. X ışınları tüpü. Bu tüp elektron yayımlayan bir katot (negatif bir potansiyele getirilmiş elektrot) ve uygun bir elektrik alanıyla hızlandırılmış elektronların üzerine çarpmasıyla, X ışınları yayımlayan metal bir antikatottan oluşur. Antikatot, elektronların çarpmasıyla oluşacak ısınmadan etkilenmemesi için, dönmesine olanak veren bir sistemle donatılmıştır (döner antikatot). Bu tüplerin, tıpta ve sanayide yaygın bir kullanımı olsa da, temel fizik araştırmalarının X ışıması kaynağı olarak, yerlerini giderek senkrotron ışınmasına bırakmaktadırlar.
*Elektron. 1869'da J. W. Hittorf, kızıl dereceye dek ısıtılmış metaller yakınındaki havanın iletkenliğim incelerken, elektriğin seyreltilmiş gazlar üzerindeki Edison olayını saptadı: havası boşaltılmış bir kap içinde, akkor dereceye dek ısıtılmış at nalı biçiminde bir filamanın kolları arasına bir metal levha gömülürse, levhadan filamana doğru bir akım geçişi saptanır; bu, fi- lamandan levhaya doğru yükselen elektronlardan lanır.
* Diyot. En basit tüp olan diyodun yalnızca iki elektrotu vardır: katot ve anot. En temel halde katot yüksek bir sıcaklığa getirilmiş bir tungsten filamanından oluşur. Atomların ısıl çalkalanması, çevre uzaya elektron yayımını belirler ve katota göre pozitif bir potansiyele getirilmiş anot, bu elektronları çekerek anot akımını doğurur. Akımın yalnızca anottan katota doğru akabildiği diyot, dolayısıyla bir doğrultucu gibi davranır.
* Triyot. 1906'da Lee De Forest, katotla anot arasına, ızgara biçiminde bir elektrot yerleştirerek, anot akımı yeğinliği kumanda edilebilen triyotu geliştirdi. Çok çeşitli uygulama alanları olabilen bu tüp, özellikle radyoelektriksel işaretleri yükseltmede kullanılır.
* Çok ızgaralı tüpler. Izgarayla katot arasında, yüksek frekanslarda rahatsız edici düzeye ulaşan parazit sığa etkilerine karşı koymak için, araya, “ızgara-ekran†adı verilen, sıkı gözlü bir ikinci ızgara yerleştirilmiştir. Bu şekilde elde edilen tetrot'da, elektron geçişini engellememek için, ızgara-ekran anotunkine erişebilen yüksek pozitif bir potansiyele getirilmelidir. Ama bu durumda elektronlar anota öylesine artmış bir enerjiyle çarparlar ki, anot elektronlarından oluşmuş ışın demetleri ortaya çıkar. Bu ikincil yayım, lambanın çalışmasını bozar. Bunu gidermek için, ızgara-ekranla anot arasına, katot potansiyeline getirilmiş üçüncü bir ızgara (“bastırıcf denen) yerleştirilir. Beş elek- trotlu bu tüpe "pentot" adı verilir.
*TV.
*Çözümleyici tüp. Havası boşaltılmış kapalı bir hacim içinde yer alan, ışığa duyarlı bir hedeften oluşur; bu hedef, ışığın elektrik yükleri açığa çıkardığı ışılyayıcı bir madde ya da ışığın elektriksel dirençte bir değişim oluşturduğu ışıldi- rençli bir maddenin taneleriyle kaplıdır. Bir elektron tabanca'sının ürettiği çok ince bir elektron demeti, bobinlerin ürettiği bir elektromanyetik alan etkisiyle hedefi tarar; taramanın satır satır olabilmesi için, bobinlere testere dişi biçiminde işaretler uygulanır. Hedefin ışığa duyarlı katmanının önünde, çok ince ve saydam, iletken bir katman vardır. Demetin aydınlanmış noktalara geçişi, elektronları tümüyle bu katmana doğru açığa çıkarır ve bu katmana bağlı bir kaçak direncinin uçlarında, görüntünün çeşitli noktalarının ışık karakteristiklerini gösteren bir işaret oluşur.
* Katot tüpü. Havası boşaltılmış kapalı bir hacim içinde, iç yüzeyi ışılparçacıklarla kaplı saydam bir ekrana doğru bir elektron demeti üreten bir elektron tabancasından oluşur; ışılparçacıklar, demetin çarptığı noktayı, ışıklı bir noktaya dönüştürür. Elektron demeti, ekranın noktalarını taramak için, tüp içinde bulunan iletken iki levha çiftiyle ya da tüp dışında yer alan iki bobin çiftiyle saptırılabilir. Oluşan sapma, birinci durumda "elektriksel'' ikinci durumda ise "manyetik"tir. Katot tüplerinin çok sayıda uygulama alanı vardır: osi- loskoplar, salınımçizerler ve öbür ölçü aygıtları, tıbbi inceleme aygıtları, bilişim çevre birimlerinin görüntüleme ekranları, radarlar, televizyon alıcılar.
*Maskeli tüp. iç yüzeyinde, çok düzenli olarak dağılmış, genellikle uzun biçimli ışılparçacıklar bulunan cam bir ekrandan oluşur; ışılparçacıklar, kırmızı, yeşil ve maviden oluşan bir renk üçlüsü oluşturur. Bu yüzeyin yaklaşık 1 cm gerisinde maske bulunur; bu, 63 ekran bir görüntü tüpü için, çeyrek milimetre çapında yaklaşık 400 000 delik taşıyan bir sac levhasıdır. Ûte yandan tüp, demetleri maskenin delikleri üzerine odaklanmış ve her demetin, deliklerden geçerek, düz bir çizgi halinde yalnız tek bir renge ilişkin ışılparça- cıklara erişebileceği şekilde yerleştirilmiş üç elektron tabancası içerir. Her demet, üç ana renk bileşeninden biriyle kiplenir ve yatay ve düşey taramaların etkisiyle, üçü birden yşr değiştirir.
Kaynak: Büyük Larousse
1. Akışkan maddeler için metalden, camdan vb. yapılmış, genellikle silindir biçiminde bir ucu kapalı boru.
2. içine toz halinde ya da kştı maddeler konulan, metal ya da büküâpez plastikten yapılmış dar, uzun silindir biçimindeki kap: ilaç tüpü.
3. Bükülgen bir maddeden ya da plastikten yapılmış, bir ucu yassı, diğeriyse burgu kapaklı olan ve sıkılarak boşaltılan sıvı, yarı sıvı ya da hamurumsu bir madde ile doldurulmuş uzunca kap: Diş macunu tüpü. Boya tüpü. Krem tüpü.
4. içine akışkan maddeler konulan genellikle silindir biçiminde ağzında özel bir kapağı olan metal kap; bu kabın içeriği: Gaz tüpü. Oksijen tüpü. Tüp bitti, yenisini alalım.
*Akışkan, mekan. Pitot ya da Darcy tüpü, bir sıvının akış hızını ölçmeye yarayan alet. (Bk. ansikl. böl.)
*Ambal. Aerosol tüpü, üzerinde bir kumanda düğmesi bulunan ve "itici" adı verilen kimyasal bir madde yardımıyla bir sıvıyı çok ince tanecikler halinde püskürtmeye ya da krem, saç ilacı, köpük, şurup vb. ürünleri fışkırtmaya yarayan basınçlı özel ambalaj. (Bu tür ambalajlar 1947'de ABD'de, 60'lı yıllardan itibaren de Türkiye'de piyasaya sürüldü.) || Gaz tüpü, evlerde ya da sanayide kullanılan sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış ya da çözünmüş gazları (bütan, propan, oksijen, asetilen vb.) depolamaya ve taşımaya yarayan taşınabilir metal kap.
*Atom fiz. X ışınları tüpü, X ışınları üreten aygıt. (Bk. ansikl. böl.)
*Elektron. Elektrotları arasında elektrik yükleri dolaşan ve elektrik işaretleri üretmeye, bunları yükseltmeye, kiplemeye ya da kiplemelerini çözmeye yarayan, içinde ileri boşluk oluşturulmuş ya da düşük basınç altında bir gaz içeren cam, seramik ya da çelik kap. (Eşanl. lamba.) [Bk. ansikl. böl ] || Gazlı tüp, birçok elektrotu olan ve temel olarak alternatif akımları doğrultmaya yarayan, neon ya da cıva buharı gibi düşük basınçlı bir gazla dolu ampul. (Özellikle tiratronlar, ignitronlar vb.'ler bu kategoriye aittir.) || Vakum tüpü, aralarında, kimi koşullarda bir elektron akımı oluşturulan en az iki elektrotu bulunan, havası boşaltılmış ampul.
*Kilitç. Bir kapı kilidinde, emniyet blokunun silindir biçimindeki parçası.
*Kim. Kimyada soğurma, damıtma, kurutma, yıkama, merkezkaçlama vb. gibi çeşitli işlemlerden geçirelecek akışkanların konduğu ya da çevrime sokulduğu uzun silindir görünümünde, değişik biçimlerde camdan yapılmış çeşitli aletlere verilen ad. || Emniyet tüpü, basıncın değişmesi durumunda bir sıvının bir yerden bir başka yere geçmesini engellemek üzere bir aygıta takılan tüp. || Taksimatlı tüp, üzerinde taksimatı olan, nicelik belirleme ve ölçme işlemlerinde kullanılan yuvarlak tabanlı dik tüp. (Buna ölçekli ya da dereceli tüp de denir.)
*Ölçbil. Temelde termoelektrik bir çifti koruyan bir kılıf ya da borudan oluşan düzenek (pirometre tüpü, daldırma tüpü).
*TV. Çözümleyici tüp, bir objektifin, üzerine bir görüntü düşürdüğü ışığa duyarlı bir hedef içeren ve bu görüntünün taranmasıyla, bunun çeşitli noktalarının ışık karakteristiklerini bir elektrik işaretiyle gösteren vakum tüpü. (Bk. ansikl. böl.) |] Görüntü tüpü ya da bireştirici tüp, televizyon alıcısında, bir görüntünün bireşimini gerçekleştirmeye yarayan tüp. || Katot tüpü, ince bir elektron demetinin, görünür bir görüntü oluşturmak amacıyla, ışıldar bir katmanın çeşitli noktalarına yöneltilebildiğı vakum tüpü. (Bk. ansikl. böl.) || Maskeli tüp, renkli bir görüntüyü bireştirmeye olanak veren görüntü tüpü. (Bk. ansikl. böl.)
* sıf.
1. Tüp biçiminde olan.
2. Tüp gaz - TüPGAZ.
*Giy. Tüp kapüşon, başı ve boynu saran triko başlık.
*Tıp. Tüp bebek, bir spermatozoitle in vit- ro döllendirildikten sonra dölyatağına yerleştirilen yumurtadan doğan bebek. (1980'li yıllarda batılı ülkelerde uygulamaya konan tüpbebek yöntemiyle çocuk edinme yöntemi Türkiye'de ilk kez 1989 yılında gerçekleşti.)
*ANSİKL. Akışkan, mekan. Pitot tüpü. Bu tüpte, bir sıvı akımı içinde, biri geliş, öbürü gidiş yönünde yönlenmiş hareketsiz iki delik arasındaki Ap basınç farkından yararlanılır. Sıvının v hızı, v= fa/Âp bağıntısıyla verilir; burada k yalnızca alete ve söz- konusu sıvının yoğunluğuna bağlı bir değişmezdir. Basınç farkı “U" biçiminde bir tüpten oluşmuş bir manometre yardımıyla ölçülür; bu tüp içinde aynı sıvı vardır ve bu da yoğunluğun etkisini ortadan kaldırır Ûte yandan, bir gazın akış hızını ya da bir uçağın, çevresindeki havaya göre hızını ölçmek için aynı ilkeden yararlanan düzeneğe de Pitot tüpü adı verilir.
*Atom tiz. X ışınları tüpü. Bu tüp elektron yayımlayan bir katot (negatif bir potansiyele getirilmiş elektrot) ve uygun bir elektrik alanıyla hızlandırılmış elektronların üzerine çarpmasıyla, X ışınları yayımlayan metal bir antikatottan oluşur. Antikatot, elektronların çarpmasıyla oluşacak ısınmadan etkilenmemesi için, dönmesine olanak veren bir sistemle donatılmıştır (döner antikatot). Bu tüplerin, tıpta ve sanayide yaygın bir kullanımı olsa da, temel fizik araştırmalarının X ışıması kaynağı olarak, yerlerini giderek senkrotron ışınmasına bırakmaktadırlar.
*Elektron. 1869'da J. W. Hittorf, kızıl dereceye dek ısıtılmış metaller yakınındaki havanın iletkenliğim incelerken, elektriğin seyreltilmiş gazlar üzerindeki Edison olayını saptadı: havası boşaltılmış bir kap içinde, akkor dereceye dek ısıtılmış at nalı biçiminde bir filamanın kolları arasına bir metal levha gömülürse, levhadan filamana doğru bir akım geçişi saptanır; bu, fi- lamandan levhaya doğru yükselen elektronlardan lanır.
* Diyot. En basit tüp olan diyodun yalnızca iki elektrotu vardır: katot ve anot. En temel halde katot yüksek bir sıcaklığa getirilmiş bir tungsten filamanından oluşur. Atomların ısıl çalkalanması, çevre uzaya elektron yayımını belirler ve katota göre pozitif bir potansiyele getirilmiş anot, bu elektronları çekerek anot akımını doğurur. Akımın yalnızca anottan katota doğru akabildiği diyot, dolayısıyla bir doğrultucu gibi davranır.
* Triyot. 1906'da Lee De Forest, katotla anot arasına, ızgara biçiminde bir elektrot yerleştirerek, anot akımı yeğinliği kumanda edilebilen triyotu geliştirdi. Çok çeşitli uygulama alanları olabilen bu tüp, özellikle radyoelektriksel işaretleri yükseltmede kullanılır.
* Çok ızgaralı tüpler. Izgarayla katot arasında, yüksek frekanslarda rahatsız edici düzeye ulaşan parazit sığa etkilerine karşı koymak için, araya, “ızgara-ekran†adı verilen, sıkı gözlü bir ikinci ızgara yerleştirilmiştir. Bu şekilde elde edilen tetrot'da, elektron geçişini engellememek için, ızgara-ekran anotunkine erişebilen yüksek pozitif bir potansiyele getirilmelidir. Ama bu durumda elektronlar anota öylesine artmış bir enerjiyle çarparlar ki, anot elektronlarından oluşmuş ışın demetleri ortaya çıkar. Bu ikincil yayım, lambanın çalışmasını bozar. Bunu gidermek için, ızgara-ekranla anot arasına, katot potansiyeline getirilmiş üçüncü bir ızgara (“bastırıcf denen) yerleştirilir. Beş elek- trotlu bu tüpe "pentot" adı verilir.
*TV.
*Çözümleyici tüp. Havası boşaltılmış kapalı bir hacim içinde yer alan, ışığa duyarlı bir hedeften oluşur; bu hedef, ışığın elektrik yükleri açığa çıkardığı ışılyayıcı bir madde ya da ışığın elektriksel dirençte bir değişim oluşturduğu ışıldi- rençli bir maddenin taneleriyle kaplıdır. Bir elektron tabanca'sının ürettiği çok ince bir elektron demeti, bobinlerin ürettiği bir elektromanyetik alan etkisiyle hedefi tarar; taramanın satır satır olabilmesi için, bobinlere testere dişi biçiminde işaretler uygulanır. Hedefin ışığa duyarlı katmanının önünde, çok ince ve saydam, iletken bir katman vardır. Demetin aydınlanmış noktalara geçişi, elektronları tümüyle bu katmana doğru açığa çıkarır ve bu katmana bağlı bir kaçak direncinin uçlarında, görüntünün çeşitli noktalarının ışık karakteristiklerini gösteren bir işaret oluşur.
* Katot tüpü. Havası boşaltılmış kapalı bir hacim içinde, iç yüzeyi ışılparçacıklarla kaplı saydam bir ekrana doğru bir elektron demeti üreten bir elektron tabancasından oluşur; ışılparçacıklar, demetin çarptığı noktayı, ışıklı bir noktaya dönüştürür. Elektron demeti, ekranın noktalarını taramak için, tüp içinde bulunan iletken iki levha çiftiyle ya da tüp dışında yer alan iki bobin çiftiyle saptırılabilir. Oluşan sapma, birinci durumda "elektriksel'' ikinci durumda ise "manyetik"tir. Katot tüplerinin çok sayıda uygulama alanı vardır: osi- loskoplar, salınımçizerler ve öbür ölçü aygıtları, tıbbi inceleme aygıtları, bilişim çevre birimlerinin görüntüleme ekranları, radarlar, televizyon alıcılar.
*Maskeli tüp. iç yüzeyinde, çok düzenli olarak dağılmış, genellikle uzun biçimli ışılparçacıklar bulunan cam bir ekrandan oluşur; ışılparçacıklar, kırmızı, yeşil ve maviden oluşan bir renk üçlüsü oluşturur. Bu yüzeyin yaklaşık 1 cm gerisinde maske bulunur; bu, 63 ekran bir görüntü tüpü için, çeyrek milimetre çapında yaklaşık 400 000 delik taşıyan bir sac levhasıdır. Ûte yandan tüp, demetleri maskenin delikleri üzerine odaklanmış ve her demetin, deliklerden geçerek, düz bir çizgi halinde yalnız tek bir renge ilişkin ışılparça- cıklara erişebileceği şekilde yerleştirilmiş üç elektron tabancası içerir. Her demet, üç ana renk bileşeninden biriyle kiplenir ve yatay ve düşey taramaların etkisiyle, üçü birden yşr değiştirir.
Kaynak: Büyük Larousse
Tıp Nedir? Tıp Bilimi Hakkında
Adli Tıp Nedir?
Tıp nedir, hangi dalları kapsar?
YORUMLAR