Volkanik yer şekilleri ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı yazımız. Volkanik yer şekillerinin isimleri ve özellikleri 1. Patlama...
Volkanik yer şekilleri ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı yazımız. Volkanik yer şekillerinin isimleri ve özellikleri
1. Patlama Çukurları
Volkanik etkinlik, yalnızca gaz patlamasından ibaretse bunun sonucunda patlama çukurları oluşur. Iç Anadolu’da Karapınar ve Nevşehir dolaylarında bu tür patlama çukurları pek çoktur. Bu tür patlama çukurlarına maar denir. Maarların çapları birkaç yüz metre ile birkaç kilometre arasında değişebilir.
2. Tüf Tabakaları
Yanardağ küllerinin, bazı kırıntılarla birlikte çimentolaşması ya da yığılıp kalması sonucu tüf tabakaları oluşur. Nevşehir ve Ürgüp dolaylarında tüf platoları ve tüf konileri ile Kula çevresinde volkanik tepeler böyle ortaya çıkmıştır.
3. Volkan Konileri
Eğer volkan, bol miktarda lav çıkarıyorsa bu lâvların soğuyup yığılmasıyla volkan konileri meydana gelir. Magmanın akıcılık derecesine göre volkan konisinin yüksekliği ve biçimi değişiklik gösterir.
Volkan konilerinin üstlerinde ya da yanlarında, bacanın son bulduğu çember biçimindeki çukurluğa krater denir.
Kraterlerin patlamalar ya da çökmelerle çok genişlemiş şekillerine kaldera denir. Kalderaların diplerinde göller oluşabilmektedir.
Volkan konilerinin oluşmasına yol açar. Bu biçimlerin oluşmasında, lavların akıcılık dereceleri birinci planda rol oynar. Söz gelimi; çok akıcı lavlar, geniş bir alana yayıldıklarından, volkan konisi yayvan (tabla şeklinde) olur. Güneydoğu Anadolu’daki Karacadag Volkanı böyledir. Lavların art arda püskürmesi sonucu koni biçiminde volkanlar oluşur. Dünyadaki ve yurdumuzdaki (Ağrı, Erciyes, Hasandağı, Nemrut gibi.) pek çok yanardağ bu gruba girer. Kül, kum, çakıl vb. maddelerin püskürmesiyle de tüf konileri oluşur (Kula ve Karapınar çevresindeki koniler gibi).
Az akıcı lavların dar bir yerden çıkarak yeryüzünde birikmesiyle de kubbemsi, kalkan biçimli volkanlar oluşur.
Yeryüzünde 500’e yakın etkin volkan vardır. Bu etkin volkanların üçte ikisi Büyük Okyanus çevresinde, genç kıvrımlı dağların bulunduğu yerlerde sıralanmıştır. Bu özelliğinden dolayı Büyük Okyanus kıyılarına “ateş çemberi” denilmektedir. Geri kalan etkin volkanlar Atlas Okyanusu’nda, Akdeniz ülkelerinde, Endonezya’da ve Dogu Afrika’dadır.
YORUMLAR