yiv isim 1 . Bir yüzeyin üzerinde çizgi biçiminde olan, sarmal girinti veya çıkıntı. 2 . Bir dişli çarkta veya bir vidada iki ...
yiv
isim
1 . Bir yüzeyin üzerinde çizgi biçiminde olan, sarmal girinti veya çıkıntı.
2 . Bir dişli çarkta veya bir vidada iki diş arasında kalan çukur bölüm.
3 . Bir sütun gövdesinin veya bir vazo karnının çevresine eşit aralıklarla paralel veya sarmal olarak uzunlamasına açılan oyuk.
4 . Ek çizgisi:
"Kafatasının yivleri."- .
5 . Saçta ayırma yeri.
ateşli silahlarda namlu içindeki girintilere yiv denir
YİV a
1. Bir şeyin yüzeyindeki ince çizgi ya da eşit aralıklarla koşut ya da sarmal olarak uzunlamasına açılan oyuk Avuç içindeki yivleı Civata, vida yivleri Sütundaki yivler
2. Ek çizgisi Kafatası yivi.
3. Saçı ayırma yeri.
*Aktar Makara yivi, ipin, kablonun ya da zincirin geçmesi İçin bir makaranın çevresine açılan yerıçembersel oyuk.
*Ev aşy. Bir kapağın kenarında bulunan ve kapağın tencereye tam oturmasını sağlayan dairesel oyuntu.
*İşlem Yiv açma, silindirsel bir yüzey bo yunca, helisel bir kanal oymaya dayanan işlem. || Yiv düzeni, bir vida ya da bir somunu oluşturan yivlerin tümü. (Bk. anslkl. böl.)
*Mak. san Bir cıvatanın, bir vidanın, bir somunun helisel kanalı. || Bu kanalın yap tığı her bir devir.
*Mim Bir sütunun gövdesini, bir vazo nun karnını, bir gömme ayak yüzeyini vb süslemek için düzenli aralıklarla yinelenerek kullanılan, çoğu kaz eğrise! profilli, düşey ya da sarmal olarak yontulmuş uzun içbükey silme. (Bk. anslkl böl.) || Yiv çubuğu, sütun ya da gömme ayak yivlerini üçte bir yüksekliğe kadar dolduran, halat ya da kamış gibi yontulmuş ya da düz çubuk biçiminde bezeme, || Burma yivler, bir sütunun gövdesi ya da bir vazo çevresinde sarmal olarak dönen yivler. || Çubuklu yivler, iç bölümleri, yuvarlak ya da yassı, süslü ya da yalın bir çubukla doldurulmuş yivler. || Kaburgah yivler, birbirlerinden düz silmelerle ayrılmış yivler, || Keskin ayntlı yivler, kaburga ya da düz silmelerle birbirlerinden ayrılmayan yivler || Konsol yivleri, alt bölümleri üst bölümlerinden daha dar olan yivler.
*Parac. Madeni paraların kenarı üstüne oyulan paralel çiziklerden oluşan süsleme (Yivler paranın iki yüzüne de dikey olup az çok birbirlerine yakındırlar. İçi, elde edilecek yivin profilinin negatifim gösterecek şekilde işlenmiş "yivli" denilen bir kalıp kullanılarak meydana getirilir)
*Sil. Ateşli bir silahın namlusunun içine açılmış, vuruş duyarlılığı artırmak amacıyla mermiye bir dönme hareketi veren helisel yuva (Bk. ansikl böl.) || Yiv açma, ateşli bir silahın namlusunun içinde yivler oluşturma. || YİV adımı, yivli namluların iç yüzeyindeki helisin ardışık iki sarmalı arasındaki uzaklık.|| Yiv eğikliği, yiv yuvasını oluşturan helise teğet olan çizgi ile namlu ekseninin yaptığı açı.
*Teknol. Dönel bir makine parçası üzerinde çevre boyunca düzgün olarak dağılmış kanalların her biri; bunlar, benzer kanallar taşıyan bir başka parçayla kavrama oluşturmaya olanak verir (Bu tahrik biçimi, parçaların serbestçe birbirleri içinde kaymasına olanak sağlar)
*ANSİKL işlem Bir yiv düzeni helisel bir hareketle silindirsel bir yüzey boyunca yer değiştiren geometrik (üçgen kare, yamuk, yarıdaire vh) bir profilden oluşur Bu yüzeyin iç ya da dış oluşuna göre, erkek ya da dişi yiv düzeninden söz edilir ve bu şekilde elde edilen parçaya vida ya da somun denir.
Bir yiv düzeninin ayırtedicı niteliği, nominal çapı; doğurucunun, aynı yivin bu doğurucu üzerinden iki geçişi arasındaki uzunluğu olan adım'ı; çapsal bir düzlem üzerinde görülen çevre olan profil biçimi; yiv açma yönü (uzlaşma gereği erkek parça düşey bir durumda tutulup incelendiğinde, yiv sağa doğru yükseliyor gibiyse "sağ", sola doğru yükseliyor gibiyse "sol" yiv düzeninden söz edilir); ve son olarak doğurucunun bir adım uzunluğu üzerinde karşılaştığı yiv sayısıdır.
En yaygın biçimde kullanılan yiv düzeni sistemi, kenar uzunluğu adım uzunluğuna eşit bir eşkenar üçgenden oluşan, metrik ISO profilidir: Buna göre yiv, dış bölümünde üçgenin yüksekliğinin 1/8'i, iç bölümünde ise üçgenin yüksekliğinin 1/4'ü kadar bir mesafeden kesilmiş durumdadır. Bu kesikler, yiv açılmış iki parçanın birleşmelerini kolaylaştırmaya ve kırılmalara neden olabilecek keskin iç ayrıtları önlemeye yarar. Nominal çap, böylece kesilmiş erkek yiv düzeninin dış çapıdır. İSO sistemi, standartlaştırılmış her çapa denk düşen adımı ve böylece profilin tam biçimini saptar. Whitworth ve sızdırmazlık adımı sistemlerinde doğurucu üçgenin tepe açısı 55° dir ve kesik bölümleri yuvarlaklaştırılmıştır; bu sistemlerde amerikan Sellers sisteminde olduğu gibi, her çapa, parmak başına belirli sayıda yiv denk düşer ve bu da adımı belirler.
Yamuk yiv ve kare yiv. hareketin vida ve somunla iletildiği kimi mekanizmalarda ya da yiv düzeninin radyal etkisinin azaltılmak ya da yok edilmek istendiği sistemlerde benimsenmiştir. Yuvarlak yiv ise örneğin, vagonlar arasındaki germe dişlileri gibi, darbeye dayanıklı birleştirmelerde kullanılır.
Yiv açılmış bir birleştirmenin erkek ve dişi öğeleri, aynı nominal çapa, aynı adım uzunluğuna ve aynı profile sahip olmalıdır. Genellikle sağ yiv düzeni benimsenmiştir Bu arada, güvenlik nedenleriyle, birleştirmeye etkiyen kuvvetler, sağ yiv düzenine sahip bir somunun gevşemesine yol açacaksa, bir sol yiv düzeni de benim- senebilir.
Çalışma koşulları, standartlaştırılmış olandan daha büyük bir adım gerektirdiğinde, vida çekirdeğinde yeterli bir kesit sağlamak için, birçok yivli bir yiv düzeni seçilir
*Yiv açılmış birleştirmeler, kimi kez gevşemelerini önlemek amacıyla, bir güvenlik mekanizmasıyla donatılır: erkek parçaya, hareketine uyacak biçimde bir kertikle bağlanmış ve bir kenarı somunun bir yüzüne kapatılarak onu vidaya göre hareketsiz duruma getiren bir karşı somun ya da bir frenleme pulu.
* Yiv düzenlerinin yapımı. Dış yiv düzenleri ya pafta“ar yardımıyla, ya yuvarlama* haddeleme'yle ya da yiv açma torna tezgâhında gerçekleştirilir; bu durumda takım, yiv açılacak parçanınkine oranı, elde edilecek adım uzunluğuna bağlı olarak seçilen bir hızla dönen ana mil tarafından tahrik edilir. Öte yandan iç yiv düzenleri de, özellikle ince işlem gerektiğinde ya da büyük boyutlu parçalar sözkonusu olduğunda, yiv açma torna tezgâhında gerçekleştirilebilir Çoğu kez, bir somunun yiv düzeni, elle ya da makinede gerçekleştirilen kılavuz çekme işlemiyle yapılır.
Yiv düzenlerinin kontrolü, daha kesin yöntemlerle (örneğin optik yöntemler) kontrol edilmiş dişli bağalar ve dişli tampon mastarlarla yapılır.
Yiv düzeninin hassas olması gerektiğinde, elde edilecek yivin profiline sahip bir taş kullanılır, taşlama'yla bitirme yapılır.
Teknik resimde, yivlerin tepesine denk düşen silindir kalın bir çizgiyle (bir kesit sözkonusuysa bu kalın çizgi tarama çizgileriyle kesilir), yivlerin dibine denk düşen silindir ise ince bir çizgiyle gösterilir; eksene göre görünüş ise 270°'lik bir yaydır. Yiv açılmış bir birleştirme sözkonusu olduğunda, vidanın gösterimi, somununkıne oranla daha önemlidir.
*Mim Düz bir sütun gövdesi ışığı hiç tutmaz ve kabartısı iyi algılanamaz. Mısır'da, daha III. bınyıl'dan başlayarak dilimli demet sütunlar yapılmış, XX. ve XIII. yy.'lar arasında, gerçek anlamda yivler ortaya çıkmıştır. Bunlar, ya sekizgen kesitli bir gövdenin kabaca yontulmasıyla elde edilmiş yassı yivler, ya da uçlarında daire biçimini koruyan bir gövdenin ayrıtlarını belirginleştirmek için 16, 20 ya da ?4 tane olacak biçimde yontulmuş yivlerdir. Yunanlılar da dor üslubu için keskin ayrıttı yivlerden yararlanmış, ancak gövde kesitini tabana kadar sürdürmüşlerdir. Buna karşılık, ion ve korinthos düzenlerinde, gövdenin dairesel kesiti korunmuş, yarım daire biçimindeki düzenli yivler arasına kaburgalar getirilmiştir. Bu yivlerin uçları da geçiş öğeleriyle alt ve üst bölümlere uyarlanmıştır. İran, roma-bizans sütunlarının ve modern düzenlerin yivleri bu iki türden, özellikle de İkincisinden türemiştir: gömme ayaklarda ve mobilyalarda bu tür yivler uygulanmıştır. Ortaçağda ise yiv kullanımı gömme ayaklar ve kemerlerle sınırlı kalmıştır.
Yalın ve doğrusal yivlerin yanı sıra pek çok tür denenmiştir: bezeme amacıyla yapılan çubuklu yivler, burma yivler, bir sütunun gövdesi çevresinde sarmal olarak dönen yivler ya da düzlemsel bir yüzey üzerinde dalgalanan yivler bunlardan başhcalarıdır.
*Sil. Namlulara yiv açma düşüncesi, XVI. yy.'da doğmuş, ama av tüfeği olarşk kullanılan yivli karabinalar XVII. yy.'da yapılmıştır; piyade silahlarında ve toplarda yiv kullanılması ise çok dghş sonralara rastlar.
Yivlerin amacı, mermiye kendi ekseni çevresinde hızlı bir dönüş vşrerek, merminin, mermi yolu üzerinde kararlı olmasını sağlamak ve isabeti artırmaktır. Sonuç, merminin, namlu için sevk' çemberi top mermisinin de gömlek sayesinde iyice oturtulmasıyla elde edilmiştir. Yivler genellikle değişmez adımlı ya da kimi kez gitgide genişleyen adımlıdır.
1. Bir şeyin yüzeyindeki ince çizgi ya da eşit aralıklarla koşut ya da sarmal olarak uzunlamasına açılan oyuk Avuç içindeki yivleı Civata, vida yivleri Sütundaki yivler
2. Ek çizgisi Kafatası yivi.
3. Saçı ayırma yeri.
*Aktar Makara yivi, ipin, kablonun ya da zincirin geçmesi İçin bir makaranın çevresine açılan yerıçembersel oyuk.
*Ev aşy. Bir kapağın kenarında bulunan ve kapağın tencereye tam oturmasını sağlayan dairesel oyuntu.
*İşlem Yiv açma, silindirsel bir yüzey bo yunca, helisel bir kanal oymaya dayanan işlem. || Yiv düzeni, bir vida ya da bir somunu oluşturan yivlerin tümü. (Bk. anslkl. böl.)
*Mak. san Bir cıvatanın, bir vidanın, bir somunun helisel kanalı. || Bu kanalın yap tığı her bir devir.
*Mim Bir sütunun gövdesini, bir vazo nun karnını, bir gömme ayak yüzeyini vb süslemek için düzenli aralıklarla yinelenerek kullanılan, çoğu kaz eğrise! profilli, düşey ya da sarmal olarak yontulmuş uzun içbükey silme. (Bk. anslkl böl.) || Yiv çubuğu, sütun ya da gömme ayak yivlerini üçte bir yüksekliğe kadar dolduran, halat ya da kamış gibi yontulmuş ya da düz çubuk biçiminde bezeme, || Burma yivler, bir sütunun gövdesi ya da bir vazo çevresinde sarmal olarak dönen yivler. || Çubuklu yivler, iç bölümleri, yuvarlak ya da yassı, süslü ya da yalın bir çubukla doldurulmuş yivler. || Kaburgah yivler, birbirlerinden düz silmelerle ayrılmış yivler, || Keskin ayntlı yivler, kaburga ya da düz silmelerle birbirlerinden ayrılmayan yivler || Konsol yivleri, alt bölümleri üst bölümlerinden daha dar olan yivler.
*Parac. Madeni paraların kenarı üstüne oyulan paralel çiziklerden oluşan süsleme (Yivler paranın iki yüzüne de dikey olup az çok birbirlerine yakındırlar. İçi, elde edilecek yivin profilinin negatifim gösterecek şekilde işlenmiş "yivli" denilen bir kalıp kullanılarak meydana getirilir)
*Sil. Ateşli bir silahın namlusunun içine açılmış, vuruş duyarlılığı artırmak amacıyla mermiye bir dönme hareketi veren helisel yuva (Bk. ansikl böl.) || Yiv açma, ateşli bir silahın namlusunun içinde yivler oluşturma. || YİV adımı, yivli namluların iç yüzeyindeki helisin ardışık iki sarmalı arasındaki uzaklık.|| Yiv eğikliği, yiv yuvasını oluşturan helise teğet olan çizgi ile namlu ekseninin yaptığı açı.
*Teknol. Dönel bir makine parçası üzerinde çevre boyunca düzgün olarak dağılmış kanalların her biri; bunlar, benzer kanallar taşıyan bir başka parçayla kavrama oluşturmaya olanak verir (Bu tahrik biçimi, parçaların serbestçe birbirleri içinde kaymasına olanak sağlar)
*ANSİKL işlem Bir yiv düzeni helisel bir hareketle silindirsel bir yüzey boyunca yer değiştiren geometrik (üçgen kare, yamuk, yarıdaire vh) bir profilden oluşur Bu yüzeyin iç ya da dış oluşuna göre, erkek ya da dişi yiv düzeninden söz edilir ve bu şekilde elde edilen parçaya vida ya da somun denir.
Bir yiv düzeninin ayırtedicı niteliği, nominal çapı; doğurucunun, aynı yivin bu doğurucu üzerinden iki geçişi arasındaki uzunluğu olan adım'ı; çapsal bir düzlem üzerinde görülen çevre olan profil biçimi; yiv açma yönü (uzlaşma gereği erkek parça düşey bir durumda tutulup incelendiğinde, yiv sağa doğru yükseliyor gibiyse "sağ", sola doğru yükseliyor gibiyse "sol" yiv düzeninden söz edilir); ve son olarak doğurucunun bir adım uzunluğu üzerinde karşılaştığı yiv sayısıdır.
En yaygın biçimde kullanılan yiv düzeni sistemi, kenar uzunluğu adım uzunluğuna eşit bir eşkenar üçgenden oluşan, metrik ISO profilidir: Buna göre yiv, dış bölümünde üçgenin yüksekliğinin 1/8'i, iç bölümünde ise üçgenin yüksekliğinin 1/4'ü kadar bir mesafeden kesilmiş durumdadır. Bu kesikler, yiv açılmış iki parçanın birleşmelerini kolaylaştırmaya ve kırılmalara neden olabilecek keskin iç ayrıtları önlemeye yarar. Nominal çap, böylece kesilmiş erkek yiv düzeninin dış çapıdır. İSO sistemi, standartlaştırılmış her çapa denk düşen adımı ve böylece profilin tam biçimini saptar. Whitworth ve sızdırmazlık adımı sistemlerinde doğurucu üçgenin tepe açısı 55° dir ve kesik bölümleri yuvarlaklaştırılmıştır; bu sistemlerde amerikan Sellers sisteminde olduğu gibi, her çapa, parmak başına belirli sayıda yiv denk düşer ve bu da adımı belirler.
Yamuk yiv ve kare yiv. hareketin vida ve somunla iletildiği kimi mekanizmalarda ya da yiv düzeninin radyal etkisinin azaltılmak ya da yok edilmek istendiği sistemlerde benimsenmiştir. Yuvarlak yiv ise örneğin, vagonlar arasındaki germe dişlileri gibi, darbeye dayanıklı birleştirmelerde kullanılır.
Yiv açılmış bir birleştirmenin erkek ve dişi öğeleri, aynı nominal çapa, aynı adım uzunluğuna ve aynı profile sahip olmalıdır. Genellikle sağ yiv düzeni benimsenmiştir Bu arada, güvenlik nedenleriyle, birleştirmeye etkiyen kuvvetler, sağ yiv düzenine sahip bir somunun gevşemesine yol açacaksa, bir sol yiv düzeni de benim- senebilir.
Çalışma koşulları, standartlaştırılmış olandan daha büyük bir adım gerektirdiğinde, vida çekirdeğinde yeterli bir kesit sağlamak için, birçok yivli bir yiv düzeni seçilir
*Yiv açılmış birleştirmeler, kimi kez gevşemelerini önlemek amacıyla, bir güvenlik mekanizmasıyla donatılır: erkek parçaya, hareketine uyacak biçimde bir kertikle bağlanmış ve bir kenarı somunun bir yüzüne kapatılarak onu vidaya göre hareketsiz duruma getiren bir karşı somun ya da bir frenleme pulu.
* Yiv düzenlerinin yapımı. Dış yiv düzenleri ya pafta“ar yardımıyla, ya yuvarlama* haddeleme'yle ya da yiv açma torna tezgâhında gerçekleştirilir; bu durumda takım, yiv açılacak parçanınkine oranı, elde edilecek adım uzunluğuna bağlı olarak seçilen bir hızla dönen ana mil tarafından tahrik edilir. Öte yandan iç yiv düzenleri de, özellikle ince işlem gerektiğinde ya da büyük boyutlu parçalar sözkonusu olduğunda, yiv açma torna tezgâhında gerçekleştirilebilir Çoğu kez, bir somunun yiv düzeni, elle ya da makinede gerçekleştirilen kılavuz çekme işlemiyle yapılır.
Yiv düzenlerinin kontrolü, daha kesin yöntemlerle (örneğin optik yöntemler) kontrol edilmiş dişli bağalar ve dişli tampon mastarlarla yapılır.
Yiv düzeninin hassas olması gerektiğinde, elde edilecek yivin profiline sahip bir taş kullanılır, taşlama'yla bitirme yapılır.
Teknik resimde, yivlerin tepesine denk düşen silindir kalın bir çizgiyle (bir kesit sözkonusuysa bu kalın çizgi tarama çizgileriyle kesilir), yivlerin dibine denk düşen silindir ise ince bir çizgiyle gösterilir; eksene göre görünüş ise 270°'lik bir yaydır. Yiv açılmış bir birleştirme sözkonusu olduğunda, vidanın gösterimi, somununkıne oranla daha önemlidir.
*Mim Düz bir sütun gövdesi ışığı hiç tutmaz ve kabartısı iyi algılanamaz. Mısır'da, daha III. bınyıl'dan başlayarak dilimli demet sütunlar yapılmış, XX. ve XIII. yy.'lar arasında, gerçek anlamda yivler ortaya çıkmıştır. Bunlar, ya sekizgen kesitli bir gövdenin kabaca yontulmasıyla elde edilmiş yassı yivler, ya da uçlarında daire biçimini koruyan bir gövdenin ayrıtlarını belirginleştirmek için 16, 20 ya da ?4 tane olacak biçimde yontulmuş yivlerdir. Yunanlılar da dor üslubu için keskin ayrıttı yivlerden yararlanmış, ancak gövde kesitini tabana kadar sürdürmüşlerdir. Buna karşılık, ion ve korinthos düzenlerinde, gövdenin dairesel kesiti korunmuş, yarım daire biçimindeki düzenli yivler arasına kaburgalar getirilmiştir. Bu yivlerin uçları da geçiş öğeleriyle alt ve üst bölümlere uyarlanmıştır. İran, roma-bizans sütunlarının ve modern düzenlerin yivleri bu iki türden, özellikle de İkincisinden türemiştir: gömme ayaklarda ve mobilyalarda bu tür yivler uygulanmıştır. Ortaçağda ise yiv kullanımı gömme ayaklar ve kemerlerle sınırlı kalmıştır.
Yalın ve doğrusal yivlerin yanı sıra pek çok tür denenmiştir: bezeme amacıyla yapılan çubuklu yivler, burma yivler, bir sütunun gövdesi çevresinde sarmal olarak dönen yivler ya da düzlemsel bir yüzey üzerinde dalgalanan yivler bunlardan başhcalarıdır.
*Sil. Namlulara yiv açma düşüncesi, XVI. yy.'da doğmuş, ama av tüfeği olarşk kullanılan yivli karabinalar XVII. yy.'da yapılmıştır; piyade silahlarında ve toplarda yiv kullanılması ise çok dghş sonralara rastlar.
Yivlerin amacı, mermiye kendi ekseni çevresinde hızlı bir dönüş vşrerek, merminin, mermi yolu üzerinde kararlı olmasını sağlamak ve isabeti artırmaktır. Sonuç, merminin, namlu için sevk' çemberi top mermisinin de gömlek sayesinde iyice oturtulmasıyla elde edilmiştir. Yivler genellikle değişmez adımlı ya da kimi kez gitgide genişleyen adımlıdır.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR