YOĞUNLUK a. Yoğun olan bir şeyin özelliği: Sisin yoğunluğu. Fırtınanın yoğunluğu. Bir filmin dramatik yoğunluğu. *Akust. Akustik ene...
YOĞUNLUK a. Yoğun olan bir şeyin özelliği: Sisin yoğunluğu. Fırtınanın yoğunluğu. Bir filmin dramatik yoğunluğu.
*Akust. Akustik enerji yoğunluğu, bir akustik ortamda meydana gelen potansiyel ve kinetik enerjilerin toplamı. || Kinetik enerji yoğunluğu, akustik ortamın özgül kütlesinin bu ortamın bir parçacığının hızının karesiyle çarpımının yarısı. || Potansiyel enerji yoğunluğu, anlık akustik basıncın karesinin ortamın sıkıştırılabilme modülünün tersiyle çarpımının yarısı.
*Astrofiz. Yoğunluk dalgalar kuramı, gökadaların diskleri arasında oluşan çekim alanı tedirginliğinin yayılmasından yola çıkarak gökadaların sarmal yapısını açıklayan kuram.
*Bilş. Kayıt yoğunluğu, bir bilgi kayıt ortamı üzerinde, birim boyuta kaydedilmiş ikili öğe sayısı. (Manyetik bir şerit ya da disk üzerindeki kayıt yoğunluğu santimetre başına bit olarak ifade edilir [ing. bit per inch; inch başına bit, kısalt, bpi].)
*Denizbil. Yoğunluk akıntısı, bir deniz akıntısının, eşyoğunluklu yüzeyler eğimince oluşturulan kolu.
*Elekt. Yoğunluk özgül direnci, bir metalin özgül direncinin, yoğunluğuyla çarpımı. (Dolayısıyla yoğunluk özgül direnci 5, 6= pd bağıntısıyla, özgül direnç p ve yoğunluk d'ye bağlıdır.) || Hacimsel elektromanyetik enerji yoğunluğu, bir elektromanyetik alanın var olduğu bir uzay bölgesinde, birim hacimde depolanan enerji miktarı. (Alan vektörü E ve indükleme vektörü D ile nitelenen bir elektrik alanında, alan vektörü Fi ve indükleme vektörü 0 ile nitelenen bir manyetik alanda bağıntıları vardır.) || Hacimsel yük yoğunluğu, yükün, bunu içeren hacim öğesine oranının bir noktadaki limiti. || iletim akımı yoğunluğu, bir iletkende hacimsel yük yoğunluğu « ile elektrik yüklerinin ortalama hızı Ynin çarpımına eşit vektörel T büyüklüğü: f=Sv. || Yerdeğiştirme akımı yoğunluğu. elektriksel indükleme vektörünün, zamana göre türevine eşit vektörel büyüklük. || Yüzeysel yük yoğunluğu, bir cismin yüzeyine dağılmış yükün ilişkin yüzey öğesinin alanına oranının bir noktadaki limiti.
*Elektroradyol. Kemik yoğunluk ölçümü, kemiğin yoğunluğunun ve kalsiyum oranının ölçümü, (incelenen kemiğin arkasında yer değiştiren bir sayaçla ölçüm yapılabilir. Kullanılan lar ya radyoelementler, ya monokromatik yayınlar ya da radyojen tüplerdir. En çok incelenen bö- Iğmler el ve önkol kemikleridir. Bir radyografi filmi yoğunlukölçerle ölçülerek de ölçüm yapılabilir.)
*Elektrotekn. Doğrusal akım yoğunluğu, bir döner makine için, bir oyuktaki toplam akımın, diş adımına oranı.
*Fişekç. Doldurma yoğunluğu, patlayıcı madde kütlesinin, lağım deliğinin uzunluğuna oranı. || Fişek doldurma yoğunluğu, fişek içine konan patlayıcı madde kütlesinin bu fişeğin iç hacmine oranı. (Fişek doldurma yoğunluğunun, patlayıcının patlama yeteneğini koruyabilmesi için sınır yoğunluğun altında tutulması gerekir.) || Kütle yoğunluğu, sıkıştırılmamış toz ya da granül durumundaki bir patlayıcı madde kütlesinin (ağırlığının) doldurduğu hacme oranı. || Sıkıştırma yoğunluğu, toz ya da granül durumundaki bir madde kütlesinin, belirli koşullarda sıkıştırılmasından sonra işgal ettiği hacme oranı. || Sınır yoğunluğu, kimi patlayıcılarda fişek doldurma yoğunluğunun aşmaması gereken değer; bu değer aşıldığı takdirde patlayıcı madde ateş almayabilir.
*Fiz. Bir gazın yoğunluğu, bir gazın kütlesinin, aynı sıcaklık ve aynı basınçta aynı hacmi işgal eden hava kütlesine oranı. || Bir katının ya da sıvının yoğunluğu, bu cismin kütlesinin 4 °C'ta aynı hacmi işgal eden su kütlesine oranı. (Bk. ansikl. böl.) || Yoğunluk matrisi ya da operatörü, kuvantal kuramda hal kavramının genel matematiksel termalleştirilmesi. (Bir saf hal bir vektör ile tanımlanabiliyorsa bir karma halin ya da karışımın tanımı bir yoğunluk matrisi yardımıyla yapılır. Yoğunluk matrisi kavramı istatistiksel kuvantal mekanikte temel bir rol oynar.)
*Foto. Bir fototipin gri değeri. || Yoğunluk aralığı, bir fototipin maksimum ve minimum yoğunlukları arasındaki değer farkı. || Optik yoğunluk, bir fototipin ışıkge- çirmezliğinin onluk logaritması. (2'lik bir yoğunluk, 100'lük bir ışıkgeçirmezlik değerindedir.)
*Hematol. Alyuvarlann ortalama hemoglobin yoğunluğu, 100 mİ akyuvarda bulunan hemoglobin miktarı (g olarak). [Kanı, rengini (kromi) belirlemeye yarar. Erkekte 32'den aşağı olduğu zaman kan açık renkli (hipokrom), 32'den 38'e kadar normal renkli (normokrom), 38'in üstünde koyu renkli (hiperkrom) sayılır, ama bu sonuncusu hiç görülmemiştir.]
*Mad. oc. Tahkimat yoğunluğu, bir galeride birim uzunluğa (m başına bağ sayısı) ya da birim alana (1 m2'lik bir alandaki tavan cıvatası sayısı) düşen tahkimat öğesi sayısı. (Tahkimat yoğunluğu kayacın dayanımı ve çatlak durumu ile doğrudan bağıntılıdır.)
*Müz. Bir sesin, titreşimlerin şiddetine bağlı olarak uyandırdığı güçlülük duyumu. || Sesin ayırtıları ve niteliğiyle ilgili icra terimi.
*Nefrol. idrar yoğunluğu, böbrek salgısının normalde 1,011 ile 1,012 arasında olan yoğunluğu. (Bunu belirlemek için toplam idrar hacmi ile karşılaştırma yapılmak üzere osmolarlığın ölçülmesi tercih edilir.)
*Nüfbil. ve Coğ. Nüfus yoğunluğu, yüzey birim (genellikle kilometre kare) başına kişi sayısı. (Bk. ansikl. böl.)
*Opt. Optik yoğunluk, bir ortamın geçiş (geçiş yoluyla optik yoğunluk) ya da yansıtma (yansıma yoluyla optik yoğunluk) çarpanının tersine ondalık logaritması. || Tayf yoğunluğu, akı, yeğinlik vb. gibi bir X büyüklüğü ve bir X dalga boyu için sonsuz küçük bir A X aralığında X'in AX değişiminin bu aralığa oranı.
*Orm. san. Nem oranı % 12 dolayında olan yayvan yapraklı ağaç odununda yoğunluk türlere göre yaklaşık olarak 0,27'den 1 'e, hatta daha fazlasına (palmiye) kadar değişir; yoğunluğu 0,50'ye kadar olana çok hafif; 0,64'e kadar hafif; 0,79'a kadar yan ağır; 0,80 ila 0,95 arasında ağır; bu sayının üzerinde çok ağır denir.
*Ûlçbil. Yoğunluk şişesi, katiların ya da sıvıların özgül kütlelerini belirlemekte kullanılan alet. (Eşanl. PİKNOMETRE) [Bk. ansikl. böl.)
*Sestıil. Bir sesçil birimin gerçekleştiril mesi sırasındaki titreşim gücü. Yoğunluk, ses tellerinin titreşmesine, eklemleme gücüne ve gırtlakaltı düzeyinin basıncına bağlıdır. (Desibelle ölçülen fiziksel [nesnel] yoğunluk ve öznel yoğunluk vardır.) || Vöğunluk vurgusu, yükseklik ve süre vurgularının tersine fiziksel ve öznel yoğunluklarının artışıyla nitelenen vurgu.
*Siber. Enerji tayf yoğunluğu, bir işaret için, dar bir frekans bandı içinde yer alan enerjinin bu bandın genişliğine oranı. || Tayf yoğunluk fonksiyonu, tayf yoğunluğu nun, frekansa bağlı olarak değişimini veren fonksiyon.
*Tarım. Ağaç, fidan ya da tohum yoğunluğu, yüzey birim başına (m2, hektar) düşen bitki, ağaç ya da tohum sayısı. (Bir tarım alanındaki bitki yoğunluğu, verim bakımından en başta gelen ve en önemli öğedir Bazı fitososyologlara göre, bitki yoğunluğu BOLLUK KATSAYISI ile eşanlamlıdır.)
*Tarım ve Pedol Toprak kütlesinin katı maddenin doldurduğu hacme oranı (gerçek yoğunluk) ya da aynı kütlenin katı madde ve toprak gözeneklerinin doldurduğu hacme oranı (görünür yoğunluk). [Bk. ansikl. böl.]
*Taşımc. Trafik yoğunluğu, taşımacılık altyapısının bir kesitinde kilometre başına düşen öğelerin (örn. ton-kilometre, yolcu -kilometre, araç-kilometre) kesitin uzunluğuna oranı.
*Termodin. Hal yoğunluğu, bir sürekli enerji ortamında AE enerji aralığıyla çarpıldığında enerjileri E ve E+AE arasında bulunan birbirinden farklı hallerin sayısını veren E enerjisinin fonksiyonu.
*ANSİKL. Fiz. Çoğunlukla, yanlış olarak iki farklı büyüklük olan yoğunluk ile özgül kütle birbirine karıştırılır Bir cismin özgül kütlesi bu cismin birim hacminin kütlesidir. Dolayısıyla özgül kütle kullanılan birim sistemlerine bağımlıdır. Nitekim, demirin özgül kütlesi 7,8 g/cm3 ya da 7 800 kg/m3'tür Katı ya da sıvı bir cismin yoğunluğu özgül kütlesinin 4 “Ctaki suyun özgül kütlesine oranıdır. Böylece yoğunluk, birim sistemlerinden bağımsız, boyutsuz bir sayı olur. 4 °C'taki suyun özgül kütlesi 1 g/cm3 (ya da 1 000 kg/m3) olduğundan sözgelimi demirin yoğunluğu 7,8'dir.
*KATİLARIN YOĞUNLUĞU. Genel ölçüm yöntemi cismin kütlesinin ve aynı hacimdeki suyun kütlesinin mümkün olduğu kadar doğru bir şekilde bulunmasına dayanır. Burada birçok yöntem kullanılır.
Hidrostatik terazi. Bu yöntem Arkhimedes ilkesine dayanır. Cisim (kütlesi m olsun) önce havada, sonra da su içinde tartılır: aradaki fark, yerdeğiştiren su kütlesini verir. Buradan cismin hacmine eşit saf su hacminin 4 °C'taki m' kütlesi bulunur. Yoğunluk şu formülle tanımlanır:
Şişe yöntemi. Bu yöntemde yoğunluk şişesi ya da piknometre kullanılır. Bu şişenin, incelenecek cismin girebileceği kadar geniş rodajlı bir ağzı ve bunun üzerine geçirilen r işareti çizilmiş kılcal borulu bir ağızlığı vardır. Bir terazi yardımıyla aynı T darası kullanılarak şu dengeler sağlanır:
su dolu şişe + mv T'yi dengeler; su dolu şişe + cisim +m2, T'yi dengeler; su dolu şişe + şişe içindeki cisim + m3, T'yi dengeler.
Çift tartım ile belirlenen cisim kütlesi m, - m2'dir; aynı hacmi işgal eden suyun kütlesi ise m3-m2 olur; yoğunluk şöyle hesaplanır:
m, m 2 D = * m } - 77? 2
*SIVILARIN YOĞUNLUĞU. Hidrostatik terazi. Sabit bir T darası, 1. havada asılı; 2. su içine batmış; 3. incelenecek sıvı içine batmış durumda bulunan ve terazi kefesi altına açılmış olan safralı bir cam küreyi dengeler ve şu üç bağıntı elde edilir: küre + m,, T'yi dengeler; küre - yerdeğiştiren su + m2, T'yi dengeler;
küre - yerdeğiştiren sıvı + m3, T'yi dengeler; buradan yerdeğiştiren sıvı (kürenin hacmi) = rrij-m, ve yerdeğiştiren su (aynı hacim) = m2-m, bulunur; bu da, m2 - rnA
Şişe yöntemi. Bu yöntemde katilar için kullanılan, fakat rodajlı ağzı bulunmayan şişe kullanılır. Arka arkaya boş, işarete kadar su dolu, sonra sıvı dolu olarak tartılır.
Srw yoğunlukölçerler. Sıvılar için tamamen camdan (herhangi bir sıvı içine daldırılabilmeleri için), safralı ve bilinen M kütleli yüzücüler kullanılır. Bir ek kütle ile r işaretinin çizgisine teğet olacak şekilde,
1. incelenecek sıvı içine (ek kütle: m);
2. su içine daldırılır (ek kütle: m'). Yüzen cisimler ilkesine göre,
M + m yerdeğiştiren sıvı kütlesi
M + m' aynı hacimdeki su kütlesi
oranı elde edilir ki, bu da yoğunluk D'dir.
Mohr terazisi. Bir terazi okuna, havada karşı ağırlıkla dengelenen küçük bir cam silindir asılır. Silindir sıvı içine daldırıldığında denge bozulur. Terazi ile konumuna, üzerinde eşit aralıklı dokuz kertik bulunan ok boyunca yerleri değiştirilen çatallar yardımıyla getirilir; bu çatalların farklı ağırlıkları vardır; okun ucunda yer alan en büyük çatal saf suyun silindir üzerindeki itme kuvvetini dengeler; diğer üç tanesi 10, 100 ve 1 000 kez daha hafiftir; belirli bir sıvı için teraziyi denge konumuna getiren çatalların ağırlık ve konumu üç ondalıklı olarak doğrudan yoğunluğu verir.
*GAZLARIN YOĞUNLUĞU. Gazların yoğunluğu genellikle havaya göre hesaplanır.
Regnault yılhtemı. Aynı sıcaklık ve basınç koşullarında, hacmi bilinen ve önce hava, sonra da yoğunluğu ölçülecek gazla doldurulan bir balonun kütlesi belirlenir.
Bunsen yöntemi. Graham yasasına göre, belli bir gaz hacminin ince çeperli küçük bir delikten akış süresi yoğunluğunun kare köküne eşittir.
Böylece bu süre hava için (f,), sonra D yoğunluğu aranan gaz için (t2) ölçüldüğünde şu bağıntı elde edilir:
Meyer yöntemi. Sabit ve yüksek sıcaklıktaki bir kap içine, buharlaştırılacak sıvıdan m kadar içeren camdan bir ampul yerleştirilir. Buhar aygıttan kendisininkine eşit hacimde havayı dışarı atar. Bu hava su üzerindeki bir tüp içinde toplanarak, atmosfer basıncındaki v hacmi ölçülür. Böylece
m x 760(1 + o() D
0,001 293 (H - f) v
olur. Burada H, atmosfer basıncı, (ortam sıcaklığı, (ise suyun bu sıcaklıktaki maksimum buhar basıncıdır (H ve t milimetre cıva cinsinden verilir)
*Nüfbil ve Coğ. Nüfus yoğunluğu Bu pratik, ama nüfusun gereğinden az ya da aşırı yüksek olup olmadığını değerlendirmeyi asla sağlamayan bir kavramdır; yalnızca, insan varlığını betimleyici, yeryüzüne yerleşme eşitsizliklerini ve evrimlerinin anlamını değerlendirmeyi sağlayan bir öğedir. Bazı ulusların nüfus yoğunluğu km2'ye 2 kişinin altındadır (Moritanya, Libya, Moğolistan), bazılarınınsa, kilometre kareye birkaç yüz kişiyi aşar (Japonya, Almanya, Hollanda, Belçika, İngiltere, Güney Kore). Daha belirgin uç durumlar da vardır: kutup iklimli bazı topraklar ıssız ya da aşağı yukarı ıssızdır (Antarktika, Grönland); küçük, ama bütünüyle kentleşmiş bazılarındaysa nüfus yoğunluğu kilometre kareye birkaç bin kişiyi aşar (Monako, Singapur, Hongkong gibi). Türkiye 1990'da km2'ye 73 kişiyle nüfus yoğunluğu dünya ortalamasının (1992'de km2'ye 41 kişi) açıkça üstünde, ama Avrupa'daki sanayileşmiş ülkelerinkinin büyük ölçüde altında olan bir ülkedir. Dünya, bütünüyle ele alındığında, nüfus yoğunluğu haritaları, fiziksel çevrenin çetinliğiyle ya da elverişli tarihsel koşullarla açıklanan önemli eşitsizlikler ortaya koyar. En büyük nüfus odakları Eski Dünyadadır. En şaşırtıcı nüfus yoğunlukları. Doğu ya da Güney doğu Asya'da gözlenir. Çin'in güney kesimindeki ya da Cava adasındaki kimi kırsal alanlarda km2'ye 1 000 kişinin üstünde; kimi kentlerde, özellikle Hongkong' da hektar başına 3 000 kişi. Nüfus yoğunluğu kavramı, toprak düzenlemesi ve kentçilik incelemeleri ya da ayrıntılı coğrafya incelemeleri için son derece yararlıdır Nüfusun yoğunluğu dışında kavram, yüzeydeki çeşitli iktisadi ya da toplumsal değişkenleri aktarmak için de kullanılabilir; yüzeyin kendi de. bütünüyle ya da bir ölçüde göz önüne alınabilir (yerleşilmiş yüzey; yararlanılan tarım yüzeyi).
*Ûlçbil. Yoğunluk şişesi, üzerinde bir işaret çizgisini taşıyan çok küçük çaplı bir boru bulunan cam bir şişeden oluşur. Yoğunluk şişesiyle, yoğunluk farkından yararlanarak bir sıvının kapladığı hacmin kütlesini, aynı hacimdeki suyun kütlesini ya da su dolu bir şişeye daldırılan bir katının taşırdığı suyun hacminin kütlesini tartmak mümkündür. Genleşme nedeniyle, yoğunluk şişesi titizlikle denetlenen bir sıcaklıkta tutulmalıdır.
Yoğunluk
İsim
yoğunluk, -ğu
1. Yoğun olma durumu.
2. Yoğun bir maddenin özelliği, kesafet: Sisin yoğunluğu.
3. Fizik Terimi
Bir cismin birim hacminin kütlesi, gravite: Demirin yoğunluğu 7,8'dir.
yoğunluk
İngilizce; density
1. Yoğun olma özelliği.
2. Fizik, kimya: Birim oyluma düşen özdecik sayısı.
3. Sinema: Bir görüntünün herhangi bir noktasının ışığı durdurma derecesini gösteren sayı.
*Akust. Akustik enerji yoğunluğu, bir akustik ortamda meydana gelen potansiyel ve kinetik enerjilerin toplamı. || Kinetik enerji yoğunluğu, akustik ortamın özgül kütlesinin bu ortamın bir parçacığının hızının karesiyle çarpımının yarısı. || Potansiyel enerji yoğunluğu, anlık akustik basıncın karesinin ortamın sıkıştırılabilme modülünün tersiyle çarpımının yarısı.
*Astrofiz. Yoğunluk dalgalar kuramı, gökadaların diskleri arasında oluşan çekim alanı tedirginliğinin yayılmasından yola çıkarak gökadaların sarmal yapısını açıklayan kuram.
*Bilş. Kayıt yoğunluğu, bir bilgi kayıt ortamı üzerinde, birim boyuta kaydedilmiş ikili öğe sayısı. (Manyetik bir şerit ya da disk üzerindeki kayıt yoğunluğu santimetre başına bit olarak ifade edilir [ing. bit per inch; inch başına bit, kısalt, bpi].)
*Denizbil. Yoğunluk akıntısı, bir deniz akıntısının, eşyoğunluklu yüzeyler eğimince oluşturulan kolu.
*Elekt. Yoğunluk özgül direnci, bir metalin özgül direncinin, yoğunluğuyla çarpımı. (Dolayısıyla yoğunluk özgül direnci 5, 6= pd bağıntısıyla, özgül direnç p ve yoğunluk d'ye bağlıdır.) || Hacimsel elektromanyetik enerji yoğunluğu, bir elektromanyetik alanın var olduğu bir uzay bölgesinde, birim hacimde depolanan enerji miktarı. (Alan vektörü E ve indükleme vektörü D ile nitelenen bir elektrik alanında, alan vektörü Fi ve indükleme vektörü 0 ile nitelenen bir manyetik alanda bağıntıları vardır.) || Hacimsel yük yoğunluğu, yükün, bunu içeren hacim öğesine oranının bir noktadaki limiti. || iletim akımı yoğunluğu, bir iletkende hacimsel yük yoğunluğu « ile elektrik yüklerinin ortalama hızı Ynin çarpımına eşit vektörel T büyüklüğü: f=Sv. || Yerdeğiştirme akımı yoğunluğu. elektriksel indükleme vektörünün, zamana göre türevine eşit vektörel büyüklük. || Yüzeysel yük yoğunluğu, bir cismin yüzeyine dağılmış yükün ilişkin yüzey öğesinin alanına oranının bir noktadaki limiti.
*Elektroradyol. Kemik yoğunluk ölçümü, kemiğin yoğunluğunun ve kalsiyum oranının ölçümü, (incelenen kemiğin arkasında yer değiştiren bir sayaçla ölçüm yapılabilir. Kullanılan lar ya radyoelementler, ya monokromatik yayınlar ya da radyojen tüplerdir. En çok incelenen bö- Iğmler el ve önkol kemikleridir. Bir radyografi filmi yoğunlukölçerle ölçülerek de ölçüm yapılabilir.)
*Elektrotekn. Doğrusal akım yoğunluğu, bir döner makine için, bir oyuktaki toplam akımın, diş adımına oranı.
*Fişekç. Doldurma yoğunluğu, patlayıcı madde kütlesinin, lağım deliğinin uzunluğuna oranı. || Fişek doldurma yoğunluğu, fişek içine konan patlayıcı madde kütlesinin bu fişeğin iç hacmine oranı. (Fişek doldurma yoğunluğunun, patlayıcının patlama yeteneğini koruyabilmesi için sınır yoğunluğun altında tutulması gerekir.) || Kütle yoğunluğu, sıkıştırılmamış toz ya da granül durumundaki bir patlayıcı madde kütlesinin (ağırlığının) doldurduğu hacme oranı. || Sıkıştırma yoğunluğu, toz ya da granül durumundaki bir madde kütlesinin, belirli koşullarda sıkıştırılmasından sonra işgal ettiği hacme oranı. || Sınır yoğunluğu, kimi patlayıcılarda fişek doldurma yoğunluğunun aşmaması gereken değer; bu değer aşıldığı takdirde patlayıcı madde ateş almayabilir.
*Fiz. Bir gazın yoğunluğu, bir gazın kütlesinin, aynı sıcaklık ve aynı basınçta aynı hacmi işgal eden hava kütlesine oranı. || Bir katının ya da sıvının yoğunluğu, bu cismin kütlesinin 4 °C'ta aynı hacmi işgal eden su kütlesine oranı. (Bk. ansikl. böl.) || Yoğunluk matrisi ya da operatörü, kuvantal kuramda hal kavramının genel matematiksel termalleştirilmesi. (Bir saf hal bir vektör ile tanımlanabiliyorsa bir karma halin ya da karışımın tanımı bir yoğunluk matrisi yardımıyla yapılır. Yoğunluk matrisi kavramı istatistiksel kuvantal mekanikte temel bir rol oynar.)
*Foto. Bir fototipin gri değeri. || Yoğunluk aralığı, bir fototipin maksimum ve minimum yoğunlukları arasındaki değer farkı. || Optik yoğunluk, bir fototipin ışıkge- çirmezliğinin onluk logaritması. (2'lik bir yoğunluk, 100'lük bir ışıkgeçirmezlik değerindedir.)
*Hematol. Alyuvarlann ortalama hemoglobin yoğunluğu, 100 mİ akyuvarda bulunan hemoglobin miktarı (g olarak). [Kanı, rengini (kromi) belirlemeye yarar. Erkekte 32'den aşağı olduğu zaman kan açık renkli (hipokrom), 32'den 38'e kadar normal renkli (normokrom), 38'in üstünde koyu renkli (hiperkrom) sayılır, ama bu sonuncusu hiç görülmemiştir.]
*Mad. oc. Tahkimat yoğunluğu, bir galeride birim uzunluğa (m başına bağ sayısı) ya da birim alana (1 m2'lik bir alandaki tavan cıvatası sayısı) düşen tahkimat öğesi sayısı. (Tahkimat yoğunluğu kayacın dayanımı ve çatlak durumu ile doğrudan bağıntılıdır.)
*Müz. Bir sesin, titreşimlerin şiddetine bağlı olarak uyandırdığı güçlülük duyumu. || Sesin ayırtıları ve niteliğiyle ilgili icra terimi.
*Nefrol. idrar yoğunluğu, böbrek salgısının normalde 1,011 ile 1,012 arasında olan yoğunluğu. (Bunu belirlemek için toplam idrar hacmi ile karşılaştırma yapılmak üzere osmolarlığın ölçülmesi tercih edilir.)
*Nüfbil. ve Coğ. Nüfus yoğunluğu, yüzey birim (genellikle kilometre kare) başına kişi sayısı. (Bk. ansikl. böl.)
*Opt. Optik yoğunluk, bir ortamın geçiş (geçiş yoluyla optik yoğunluk) ya da yansıtma (yansıma yoluyla optik yoğunluk) çarpanının tersine ondalık logaritması. || Tayf yoğunluğu, akı, yeğinlik vb. gibi bir X büyüklüğü ve bir X dalga boyu için sonsuz küçük bir A X aralığında X'in AX değişiminin bu aralığa oranı.
*Orm. san. Nem oranı % 12 dolayında olan yayvan yapraklı ağaç odununda yoğunluk türlere göre yaklaşık olarak 0,27'den 1 'e, hatta daha fazlasına (palmiye) kadar değişir; yoğunluğu 0,50'ye kadar olana çok hafif; 0,64'e kadar hafif; 0,79'a kadar yan ağır; 0,80 ila 0,95 arasında ağır; bu sayının üzerinde çok ağır denir.
*Ûlçbil. Yoğunluk şişesi, katiların ya da sıvıların özgül kütlelerini belirlemekte kullanılan alet. (Eşanl. PİKNOMETRE) [Bk. ansikl. böl.)
*Sestıil. Bir sesçil birimin gerçekleştiril mesi sırasındaki titreşim gücü. Yoğunluk, ses tellerinin titreşmesine, eklemleme gücüne ve gırtlakaltı düzeyinin basıncına bağlıdır. (Desibelle ölçülen fiziksel [nesnel] yoğunluk ve öznel yoğunluk vardır.) || Vöğunluk vurgusu, yükseklik ve süre vurgularının tersine fiziksel ve öznel yoğunluklarının artışıyla nitelenen vurgu.
*Siber. Enerji tayf yoğunluğu, bir işaret için, dar bir frekans bandı içinde yer alan enerjinin bu bandın genişliğine oranı. || Tayf yoğunluk fonksiyonu, tayf yoğunluğu nun, frekansa bağlı olarak değişimini veren fonksiyon.
*Tarım. Ağaç, fidan ya da tohum yoğunluğu, yüzey birim başına (m2, hektar) düşen bitki, ağaç ya da tohum sayısı. (Bir tarım alanındaki bitki yoğunluğu, verim bakımından en başta gelen ve en önemli öğedir Bazı fitososyologlara göre, bitki yoğunluğu BOLLUK KATSAYISI ile eşanlamlıdır.)
*Tarım ve Pedol Toprak kütlesinin katı maddenin doldurduğu hacme oranı (gerçek yoğunluk) ya da aynı kütlenin katı madde ve toprak gözeneklerinin doldurduğu hacme oranı (görünür yoğunluk). [Bk. ansikl. böl.]
*Taşımc. Trafik yoğunluğu, taşımacılık altyapısının bir kesitinde kilometre başına düşen öğelerin (örn. ton-kilometre, yolcu -kilometre, araç-kilometre) kesitin uzunluğuna oranı.
*Termodin. Hal yoğunluğu, bir sürekli enerji ortamında AE enerji aralığıyla çarpıldığında enerjileri E ve E+AE arasında bulunan birbirinden farklı hallerin sayısını veren E enerjisinin fonksiyonu.
*ANSİKL. Fiz. Çoğunlukla, yanlış olarak iki farklı büyüklük olan yoğunluk ile özgül kütle birbirine karıştırılır Bir cismin özgül kütlesi bu cismin birim hacminin kütlesidir. Dolayısıyla özgül kütle kullanılan birim sistemlerine bağımlıdır. Nitekim, demirin özgül kütlesi 7,8 g/cm3 ya da 7 800 kg/m3'tür Katı ya da sıvı bir cismin yoğunluğu özgül kütlesinin 4 “Ctaki suyun özgül kütlesine oranıdır. Böylece yoğunluk, birim sistemlerinden bağımsız, boyutsuz bir sayı olur. 4 °C'taki suyun özgül kütlesi 1 g/cm3 (ya da 1 000 kg/m3) olduğundan sözgelimi demirin yoğunluğu 7,8'dir.
*KATİLARIN YOĞUNLUĞU. Genel ölçüm yöntemi cismin kütlesinin ve aynı hacimdeki suyun kütlesinin mümkün olduğu kadar doğru bir şekilde bulunmasına dayanır. Burada birçok yöntem kullanılır.
Hidrostatik terazi. Bu yöntem Arkhimedes ilkesine dayanır. Cisim (kütlesi m olsun) önce havada, sonra da su içinde tartılır: aradaki fark, yerdeğiştiren su kütlesini verir. Buradan cismin hacmine eşit saf su hacminin 4 °C'taki m' kütlesi bulunur. Yoğunluk şu formülle tanımlanır:
Şişe yöntemi. Bu yöntemde yoğunluk şişesi ya da piknometre kullanılır. Bu şişenin, incelenecek cismin girebileceği kadar geniş rodajlı bir ağzı ve bunun üzerine geçirilen r işareti çizilmiş kılcal borulu bir ağızlığı vardır. Bir terazi yardımıyla aynı T darası kullanılarak şu dengeler sağlanır:
su dolu şişe + mv T'yi dengeler; su dolu şişe + cisim +m2, T'yi dengeler; su dolu şişe + şişe içindeki cisim + m3, T'yi dengeler.
Çift tartım ile belirlenen cisim kütlesi m, - m2'dir; aynı hacmi işgal eden suyun kütlesi ise m3-m2 olur; yoğunluk şöyle hesaplanır:
m, m 2 D = * m } - 77? 2
*SIVILARIN YOĞUNLUĞU. Hidrostatik terazi. Sabit bir T darası, 1. havada asılı; 2. su içine batmış; 3. incelenecek sıvı içine batmış durumda bulunan ve terazi kefesi altına açılmış olan safralı bir cam küreyi dengeler ve şu üç bağıntı elde edilir: küre + m,, T'yi dengeler; küre - yerdeğiştiren su + m2, T'yi dengeler;
küre - yerdeğiştiren sıvı + m3, T'yi dengeler; buradan yerdeğiştiren sıvı (kürenin hacmi) = rrij-m, ve yerdeğiştiren su (aynı hacim) = m2-m, bulunur; bu da, m2 - rnA
Şişe yöntemi. Bu yöntemde katilar için kullanılan, fakat rodajlı ağzı bulunmayan şişe kullanılır. Arka arkaya boş, işarete kadar su dolu, sonra sıvı dolu olarak tartılır.
Srw yoğunlukölçerler. Sıvılar için tamamen camdan (herhangi bir sıvı içine daldırılabilmeleri için), safralı ve bilinen M kütleli yüzücüler kullanılır. Bir ek kütle ile r işaretinin çizgisine teğet olacak şekilde,
1. incelenecek sıvı içine (ek kütle: m);
2. su içine daldırılır (ek kütle: m'). Yüzen cisimler ilkesine göre,
M + m yerdeğiştiren sıvı kütlesi
M + m' aynı hacimdeki su kütlesi
oranı elde edilir ki, bu da yoğunluk D'dir.
Mohr terazisi. Bir terazi okuna, havada karşı ağırlıkla dengelenen küçük bir cam silindir asılır. Silindir sıvı içine daldırıldığında denge bozulur. Terazi ile konumuna, üzerinde eşit aralıklı dokuz kertik bulunan ok boyunca yerleri değiştirilen çatallar yardımıyla getirilir; bu çatalların farklı ağırlıkları vardır; okun ucunda yer alan en büyük çatal saf suyun silindir üzerindeki itme kuvvetini dengeler; diğer üç tanesi 10, 100 ve 1 000 kez daha hafiftir; belirli bir sıvı için teraziyi denge konumuna getiren çatalların ağırlık ve konumu üç ondalıklı olarak doğrudan yoğunluğu verir.
*GAZLARIN YOĞUNLUĞU. Gazların yoğunluğu genellikle havaya göre hesaplanır.
Regnault yılhtemı. Aynı sıcaklık ve basınç koşullarında, hacmi bilinen ve önce hava, sonra da yoğunluğu ölçülecek gazla doldurulan bir balonun kütlesi belirlenir.
Bunsen yöntemi. Graham yasasına göre, belli bir gaz hacminin ince çeperli küçük bir delikten akış süresi yoğunluğunun kare köküne eşittir.
Böylece bu süre hava için (f,), sonra D yoğunluğu aranan gaz için (t2) ölçüldüğünde şu bağıntı elde edilir:
Meyer yöntemi. Sabit ve yüksek sıcaklıktaki bir kap içine, buharlaştırılacak sıvıdan m kadar içeren camdan bir ampul yerleştirilir. Buhar aygıttan kendisininkine eşit hacimde havayı dışarı atar. Bu hava su üzerindeki bir tüp içinde toplanarak, atmosfer basıncındaki v hacmi ölçülür. Böylece
m x 760(1 + o() D
0,001 293 (H - f) v
olur. Burada H, atmosfer basıncı, (ortam sıcaklığı, (ise suyun bu sıcaklıktaki maksimum buhar basıncıdır (H ve t milimetre cıva cinsinden verilir)
*Nüfbil ve Coğ. Nüfus yoğunluğu Bu pratik, ama nüfusun gereğinden az ya da aşırı yüksek olup olmadığını değerlendirmeyi asla sağlamayan bir kavramdır; yalnızca, insan varlığını betimleyici, yeryüzüne yerleşme eşitsizliklerini ve evrimlerinin anlamını değerlendirmeyi sağlayan bir öğedir. Bazı ulusların nüfus yoğunluğu km2'ye 2 kişinin altındadır (Moritanya, Libya, Moğolistan), bazılarınınsa, kilometre kareye birkaç yüz kişiyi aşar (Japonya, Almanya, Hollanda, Belçika, İngiltere, Güney Kore). Daha belirgin uç durumlar da vardır: kutup iklimli bazı topraklar ıssız ya da aşağı yukarı ıssızdır (Antarktika, Grönland); küçük, ama bütünüyle kentleşmiş bazılarındaysa nüfus yoğunluğu kilometre kareye birkaç bin kişiyi aşar (Monako, Singapur, Hongkong gibi). Türkiye 1990'da km2'ye 73 kişiyle nüfus yoğunluğu dünya ortalamasının (1992'de km2'ye 41 kişi) açıkça üstünde, ama Avrupa'daki sanayileşmiş ülkelerinkinin büyük ölçüde altında olan bir ülkedir. Dünya, bütünüyle ele alındığında, nüfus yoğunluğu haritaları, fiziksel çevrenin çetinliğiyle ya da elverişli tarihsel koşullarla açıklanan önemli eşitsizlikler ortaya koyar. En büyük nüfus odakları Eski Dünyadadır. En şaşırtıcı nüfus yoğunlukları. Doğu ya da Güney doğu Asya'da gözlenir. Çin'in güney kesimindeki ya da Cava adasındaki kimi kırsal alanlarda km2'ye 1 000 kişinin üstünde; kimi kentlerde, özellikle Hongkong' da hektar başına 3 000 kişi. Nüfus yoğunluğu kavramı, toprak düzenlemesi ve kentçilik incelemeleri ya da ayrıntılı coğrafya incelemeleri için son derece yararlıdır Nüfusun yoğunluğu dışında kavram, yüzeydeki çeşitli iktisadi ya da toplumsal değişkenleri aktarmak için de kullanılabilir; yüzeyin kendi de. bütünüyle ya da bir ölçüde göz önüne alınabilir (yerleşilmiş yüzey; yararlanılan tarım yüzeyi).
*Ûlçbil. Yoğunluk şişesi, üzerinde bir işaret çizgisini taşıyan çok küçük çaplı bir boru bulunan cam bir şişeden oluşur. Yoğunluk şişesiyle, yoğunluk farkından yararlanarak bir sıvının kapladığı hacmin kütlesini, aynı hacimdeki suyun kütlesini ya da su dolu bir şişeye daldırılan bir katının taşırdığı suyun hacminin kütlesini tartmak mümkündür. Genleşme nedeniyle, yoğunluk şişesi titizlikle denetlenen bir sıcaklıkta tutulmalıdır.
Kaynak: Büyük Larousse
Yoğunluk
İsim
yoğunluk, -ğu
1. Yoğun olma durumu.
2. Yoğun bir maddenin özelliği, kesafet: Sisin yoğunluğu.
3. Fizik Terimi
Bir cismin birim hacminin kütlesi, gravite: Demirin yoğunluğu 7,8'dir.
yoğunluk
İngilizce; density
1. Yoğun olma özelliği.
2. Fizik, kimya: Birim oyluma düşen özdecik sayısı.
3. Sinema: Bir görüntünün herhangi bir noktasının ışığı durdurma derecesini gösteren sayı.
TDK
YORUMLAR