Zeytinburnu , İstanbul ilinin bir ilçesidir. 1 Eylül 1957 tarihinde ilçe olmuştur. Trakya'nın güneydoğusunda, Çatalca yarımadası...
Zeytinburnu, İstanbul ilinin bir ilçesidir. 1 Eylül 1957 tarihinde ilçe olmuştur. Trakya'nın güneydoğusunda, Çatalca yarımadasının, Marmara Denizi'ne bakan yamaçlarının, bu denizle birleştiği yerdedir. Tarihi yarımada ile surlarla ayrılmış, E-5 karayoluna sınır ve havalimanına 15-20 dakikalık mesafededir. Bu sebeple İstanbul'un dışarı açılan önemli bir penceresidir. Doğusunda Fatih, kuzeydoğuda Eyüp, kuzeyinde Bayrampaşa, batısında Güngören, Bakırköy, kuzeybatısında Esenler, güneyinde ise Marmara Denizi'yle çevrilidir.
Surlar, Fatih ve Zeytinburnu'nun sınırlarını oluşturur, sağ taraf Zeytinburnu
Yüzölçümü: 12 km²
Nüfus yoğunluğu: 23,734/km²
Alan kodu: 212
Plaka: 34
Belediye web sitesi:
Tarihi
Zeytinburnu isminin, Tarihî yarımadanın Marmara kıyılarından doğuya bakınca coğrafi olarak bir burun gibi gözüken ilçe kıyılarından ve bu alandaki zeytinliklere itafen yapılan "Zeytin Burnu" adlandırmasından geldiği düşünülür. Türkler öncesi döneme ilişkin en önemli yapı, Balıklı Ayazması yanına yapılan Balıklı Kilisesi(Panagia Pege)'dır. Kilise, İmparator I.Leo tarafından 457-474 yılları arasında yapılmıştır. Zeytinburnu'na ilk yerleşim İstanbul'un Türklerin eline geçmesini izleyen yıllarda Kazlıçeşme dolaylarına Kudüslü Papazlar diye adlandırılan insan topluluğu yerleşmesiyle başladı. İstanbul, Türklerin eline geçince çok eskiden kentte yerleşmiş olan Rumlar arasında anlaşmazlık çıktı. Bu anlaşmazlık sonucu, “Kudüs'lü Papazlar†bugün Zeytinburnu olarak bilinen deniz kıyısına yerleştiler.
Buraya yerleşen papazların İstanbul içine kalanlara göre daha dindar oldukları, İstanbul içinde eski yerlerinde kalan papazların Hıristiyan dininin kurallarını çiğnemelerine göz yummadıkları için o çağlarda boş olan bu topraklar üzerine yerleştikleri söylentileri günümüze değin ulaşmış bulunuyor. Bir süre sonra, Zeytinburnu ile Kazlıçeşme dolayları Kudüslü Papazların, türlü tarım ürünleri, zeytin ve birçok yemişler yetiştirerek, gönüllerince yaşam sürdürdükleri bir yöre durumuna geldi. Bakırköy tapu kayıtları incelendiğinde; bugünkü Zeytinburnu ilçesi topraklarının 3/4'ünün “Kudüslü Şerif Çiftliği†adı altında, Kudüslü papazların tapulu yerleri olduğu ortaya çıkmaktadır. Son yıllarda yapılan araştırmalara göre, II. Bayezit çağından önce bu toprakların Türklerin tapulu yerleri olduğu ortaya çıkmıştır. Bu nedenle Zeytinburnu topraklarının tapu kayıtlarında Kudüslü Papazların yeri olarak gözüken bölümlerden birçoğu Vakıflar yönetimine devredilmiştir. Küdüslü papazların yaşadıkları çağlarda bu yerler güzel bir yöre durumuna geldi. İklimin zeytin bile yetiştirilmesine elverişli olduğu bu çağlarda Zeytinburnu yöresi bir gezinti yeriydi. İstanbul kentinin kıyısında bir eğlenme, dinlenme, gezinme yeri olarak uzun yıllar İstanbul halkının yaşamını etkiledi.
Bakırköy ile Kazlıçeşme arasında “İskender Çelebi†adıyla bilinen bir gezinti yeri bulunuyordu. Çok güzel bir bahçe, bahçenin içinde köşkler, köşklerin önünde denizle kucak kucağa olan yalılar vardı.Burası Osmanlı Hakanlarının (Padişahlarının) gönülerince yaşadıkları bir yerdi. İlçede dericiliğin başlaması Zeytinburnu ilçesi toprakları üzerinde yerleşmeyi etkileyici ikinci olay; Kazlıçeşme'de dericilik sanayisinin kurulmasıdır. Türkiye'de dericilik sanayisinin 150 yılı aşkın tarihçesi Kazlıçeşme'de başlamıştır denebilir. Kazlıçeşme kentin dışında kalan boş bir yöreydi. Dericilik sanayi, deniz kıyısında, suyu, güneşi kısaca kendisine gerekli tüm olanakları sağlayabileceği bir ortam bulmuştu. Bu ortamda dericilik gelişirken çevreye yerleşenlerin sayısı da her geçen gün biraz daha çoğalıyordu. Dericilik sanayini, dokuma sanayi izledi. 1927 yılında Bezmen'ler Kazlıçeşme'de dokuma sanayini kurunca çalışan işçiler çevreye yerleşmeye başladılar.
Bakırköy ile Kazlıçeşme arasında “İskender Çelebi†adıyla bilinen bir gezinti yeri bulunuyordu. Çok güzel bir bahçe, bahçenin içinde köşkler, köşklerin önünde denizle kucak kucağa olan yalılar vardı.Burası Osmanlı Hakanlarının (Padişahlarının) gönülerince yaşadıkları bir yerdi. İlçede dericiliğin başlaması Zeytinburnu ilçesi toprakları üzerinde yerleşmeyi etkileyici ikinci olay; Kazlıçeşme'de dericilik sanayisinin kurulmasıdır. Türkiye'de dericilik sanayisinin 150 yılı aşkın tarihçesi Kazlıçeşme'de başlamıştır denebilir. Kazlıçeşme kentin dışında kalan boş bir yöreydi. Dericilik sanayi, deniz kıyısında, suyu, güneşi kısaca kendisine gerekli tüm olanakları sağlayabileceği bir ortam bulmuştu. Bu ortamda dericilik gelişirken çevreye yerleşenlerin sayısı da her geçen gün biraz daha çoğalıyordu. Dericilik sanayini, dokuma sanayi izledi. 1927 yılında Bezmen'ler Kazlıçeşme'de dokuma sanayini kurunca çalışan işçiler çevreye yerleşmeye başladılar.
Haritada ilçeye ismini veren burun ile Yenikapı Mevlevihanesi, Balıklı Semti ve Çırpıcı Çayırı belirtilmiştir. Ayrıca, ilçenin deniz kıyısında Yedi-Kuleli Köy isimli bir yerleşim yeri gösterilmiş.
Tarihi Yapılar
- Kazlıçeşme Fatih Camii, kesin yapım yılı bilinmemekle beraber, İstanbuldaki ilk türk camisi olduğu idaa edilir.
- Takkeci İbrahim Ağa Camii
- Merzifonlu K. Mustafa Paşa Mescidi
- Seyyid Nizam Tekkesi
- Merkez Efendi Türbesi ve Tekkesi
- Hacı Mahmud Ağa Tekkesi, sadece temelleri günümüze ulaşabilmiştir.
- Yenikapı Mevlevihanesi
- Erikli Baba Tekkesi / Cemevi
- Balıklı Rum Kilisesi ve Balıklı Ayazması
- Balıklı Rum Vakfı Hastanesi
- Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi
- Zeytinburnu Belediye Başkanlığı Binası, tarihi 1828'e kadar giden bir askeri hastanedir
- Abdülbaki Paşa Kütüphanesi
- Merkez Efendi Hamamı
- Kazlı Çeşme, bir mahalleyede adını veren kaz figürlü çeşmedir.
Bucak oluşu
Zeytinburnu ilçesi toprakları 1953 yılına değin doğusu Fatih ilçesi batısı Bakırköy ilçesi topraklarında kalan bir yöre olarak yönetildi. 1950 yıllarında artık Fatih veya Bakırköy ilçesinden yönetimi yapılamayan bu yörenin yönetimsel bir örgüte kavuşturulması düşünülmeye başlandı. 30 Temmuz 1953 tarihinde Fatih ilçesine bağlı Zeytinburnu Bucağı olarak örgütlendirildi. Batı bölümü yine Bakırköy ilçesine bağlı olarak kaldı.
İlçe oluşu
Nüfusu günden güne çoğalan toplumsal, ekonomik, kültürel sorunlari her geçen gün bir kat artan bir yöre olarak büyüdü. 1940'lardan 1960 yıllarına değin iç göçün pekçok sorunuyla karşılaştı. 1955 sayımlarında 17.585 olan nüfus, 5 yıl sonra 1960 yılı sayımlarında 5 kat artarak 88.341 oldu. Artık Fatih ilçesinin bir bucağı olarak kalamayacak duruma gelmişti. Bunun üzerine 1 Eylül 1957 tarihinde 7033 sayılı yasa ile Zeytinburnu İlçesi adıyla İstanbul ilinin 14. ilçesi olarak örgütlendirilmeye başlandı. Günümüzde, Zeytinburnu İlçesi 13 mahalleden oluşup, ilçede köy yerleşimi yoktur. İlçede toplam 58 cadde ile 971 sokak bulunur. İlçenin ana caddesi 58. Bulvar adlı, trafiğe tek yönlü açık caddedir. İlçede caddeler genellikle numara ile adlandırılır. İlçedeki söz edilmesi gereken bir diğer yapı Olivium Outlet Center alışveriş merkezidir. Ayrıca ilçede askeri lojmanlar ve sahil kesiminde Tank Bakım Fabrikası bulunmaktadır.
Zeytinburnu Belediyesi
Zeytinburnu'nun mahalleleri ve komşu ilçeleri
Ekonomi
Tarihsel olarak ilçenin İstanbul'a yakınlığı ve düşük yoğunluktaki iskan varlığı, Zeytinburnu'nu sanayiye dayalı ekonomi için cazip kılmıştır. Osmanlıda temelleri atılan Kazlıçeşme, tabakhaneleri ilçenin ana ekonomik faaliyetini ve ilçe kimliğini oluşturmuştur. Çevresel nedenlerle, 1996 yılında Tuzla Organize Sanayi Bölgesine taşınan tabakhaneler, uzun yıllar ilçede deri konfeksiyon atölyeleri, aksesuvarcılık gibi ilgili yan sektörlerin gelişmesine yardım etmiştir. Günümüzde tabakhaneler olmasada ilçede hala deri tacirliği, giyim atölyeleri ve aksesuvarcilik iş kolları faaliyet göstermektedir. Osmanlının ilk fabrikalarında olan 1850'de kurulan Bakırköy-Zeytinburnu sınırına kurulan "Bakırköy Pamuklu Dokuma Fabrikası" ilçe içinde kurulmasada, işçilerin bir kısmı Zeytinburnu'nda ikamet ettiği için, aynı zaman ilçeninde ekonomik yapısında önemli bir etkendir. Fabrika Cumhuriyet Döneminde Sümerbank'a devredilir. Zeytinburnu Sümer mahallesinin ismide buradan gelir. Mahalle uzun yıllar fabrika işçilerinin iskan mekanı olmuştur. Bir diğer Osmanlı fabrikasıda silah sanayisine hizmet için Zeytinburnu'nda kurulan demir fabrikasıdır. Günümüzde ilçenin kuzeydeki Seyitnizam , Merkezefendi ve Maltepe mahallerinde Demirciler ve Matbacılar Siteleri ile Otosanayi Siteleri bulunmaktadır. İlçenin merkezi sayılan güney kısmı ise artık yoğun iskan nedeniyle, temel faaliyet sanayi yerine ticarettir.
Kültür
Zeytinburnu'nda yeralan "Merkezefendi Tıp Bitkiler Bahçesi" çeşitli tıbbi bitkilerin yetiştirildiği ve bu alanda kursların düzenlediği bir merkezdir. 1999 yılından beri her yıl haziran ayının başında kutlanan geleneksel "Merkezefendi Geleneksel Tıp Festivali" ilçedeki önemli aktivitelerdedir. İstanbul'un 7. organik pazarı olan "Zeytinburnu Organik Halk Pazarı", 30 Ekim 2010 gününden beri ilçede faaliyettedir. İstanbul'un fethi için gerçekleşen savaşlar büyük oranda ilçe sınırları dahilinde gerçekleşmiştir. İlçede Fatih'in fetih için kurduğu karargahın yeri küçük bir anıtla belirtilmiştir. Anıta itafen semtin adı "Dikilitaş" 'tır. Fetih konusuna ışık tutması için yapılan Panorama 1453 Tarih Müzesi ilçenin kuzeyinde Topkapı mevkinde yer alır. Tabakhanelerin kaldırılmasıyla, Kazlıçeşmede açığa çıkan geniş alan günümüzde İstanbul'un önemli resmi miting alanlarından biridir. İlçenin uzun süre konut olarak iskan edilmeyişi ve Bakırköy, Fatih gibi kalabalık ve daha eski yerleşim yerlerine yakın olması sebebi ile ilçede mezarlıklar geniş yer kaplar. İlçede çeşitli müslüman mezarlıklarının yanında Balıklı Ermeni, Balıklı Rum ve Kadim Süryani mezarlıklarıda bulunur. Birçok rum patriğin mezarı ilçededir. Onların dışındaki mezarları Zeytinburnu'nda olan bazı ünlü isimler:
- Halide Edip Adıvar
- Sabahattin Eyüboğlu
- Adnan Menderes
- Turgut Özal
Popüler Kültür
Yeşilçam dönemi komedi tarzı yapımlarıyla hatırlanan Kemal Sunal'ın Bekçiler Kralı filmi, Zeytinburnu'na atanan bir bekçinin hikayesini anlatır.
Sağlık
İlçede faaliyet gösteren hastaneler;
- Yedikule Göğüs Hastalıkları Hastanesi
- Zeytinburnu Semiha Şakir Doğum Evi Kadın Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi
- Özel Balıklı Rum Hastanesi
- Özel Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi
- Özel Avrasya Hastanesi
- Özel Sante Plus Hastanesi
Zeytinburnu, İstanbul çapında önemli yeri olan spor tesislerine ev sahipliği yapar. Bunlar bir çok uluslararası spor ve kültür organisazyonuna ev sahipliği yapan Abdi İpekçi Arena ve Türkiye'nin önemli hipodromlarından, Bakırköy sınırında yer alan Veliefendi Hipodromudur. Bunun yanında ilçenin lacivert-beyaz renkleri benimsemiş Zeytinburnuspor isimli bir futbol takımı vardır. Takımın stadı, Zeytinburnu Stadı ismi ile ilçenin güneydoğusundadır.
Ulaşım
Zeytinburnu'na ulaşımla ilgili bilgiler:
- İlçenin otobüs kodu 93'tür. Eminönü(93), Beyazıt(93C), Taksim(93T) ve Mecidiyeköy(93M)'e ilçeden otobüs seferi vardır. Ayrıca ilçenin sahil kısmından (81) kodlu Eminönü - Yeşilköy otobüsü ve (E-51) kodlu Taksim - Yeşilköy ekspres otobüsü de geçmektedir.
- Sirkeci-Halkalı Banliyö Tren Hattı, ilçeden geçer ve ilçede 2 durakta durur. Bunlar; Kazlıçeşme ve Zeytinburnu Tren İstasyonları
- T1, T2 ve M1 tramvay hatları, Zeytinburnu sınırlarından geçer.
- Bunların yanında, Topkapı ve Bakırköy'e dolmuşlar vardır.
Zeytinburnunda yaşamış ve yetişmiş ünlüler.
- Arif Şentürk, Rumeli türküleriyle özdeşleşmiştir.
- Futbolcu, Emre Belözoğlu
- Futbolcu, Arif Erdem
Bu mevlevihanede yetişen ünlü isimler şunlardır.
- Bestekar Itri
- Şair Neyzen Tevfik
- Nerimanov, Azerbaycan
- Kuala, Azerbaycan
- Beyt Hanun, Filistin
- Semey, Kazakistan
- Taraz, Kazakistan
- İşkodra, Arnavutluk
Zeytinburnundan Güneşin Doğuşu, Gökalp Mahallesi
Edebiyat ve İstanbul (İstanbul Hakkında Yazılan Şiirler, Öyküler ve Yazılar)
İstanbul - Bayrampaşa - İstanbul Ticaret Odası Anadolu Teknik Lisesi
Zeytinburnu Belediyesi - İstanbul
YORUMLAR