19. Yüzyıl Dünya Edebiyatı

19. yüzyıl dünya edebiyatı ile ilgili olarak genel bilgiler. 19. yüzyıl dünya edebiyatının ülkelere nazaran ileri gelen eserleri ve sanatçıl...

19. yüzyıl dünya edebiyatı ile ilgili olarak genel bilgiler. 19. yüzyıl dünya edebiyatının ülkelere nazaran ileri gelen eserleri ve sanatçıları hakkında bilgiler.

XIX. yüzyıl, Avrupa’nın sanayileşmeye başladığı bir dönemdir. Bu sanayileşmeye bağlı olarak cemiyet yaşamında da süratli bir değişiklik başladı. Bilhassa Fransız İhtilali’nin sonucu olarak toplumlar demokratikleşmeye, krallık yönetimleri yerlerini cumhuriyetlere bırakmaya başladı.

Toplumsal yapıda ortaya çıkan bu değişme ve dalgalanmalar sanat ve edebiyat yaşamına da bir canlılık getirdi.

Bu canlanmanın sonucu olarak realizm, doğacılık, sembolizm, parnasizm, empresyonizm şeklinde edebiyat akımları yaygınlık kazanmıştır. XIX. yüzyıl Avrupa’sında süregelen bu hareketler Şimal Avrupa’ya, oradan Rusya’ya ve ABD’ya kadar yayıldı. Bu dalgalanmalardan Türk edebiyatı da etkilendi.

XIX. yüzyıl Fransız edebiyatı, başka dünya edebiyatlarını tesiri altına alacak mühim fikir ve sanat hareketlerine sahne oldu. Bu yüzyılın ilk yarısında klasisizme tepki olarak romantizm akımı hayata merhaba dedi. Bu akım şiir, roman, tiyatro türlerinde oldukça etkili oldu. Bu akımı Chateaubriand (Şatöbrian), J. J. Rousseau (Jan Jack Ruso), Madame de Stael (Madam dö Stael) şeklinde yazar ve sanatçılar hazırladılar. Şiir ve roman türünde La Martine (La Martin), V. Hugo (V. Ügo) şeklinde sanatçılar başarı göstermiş eserler verdiler. Realizmin öncü sanatçılarından Stendhal (Şitendal), H. Balzac (H. Balzak) bu yüzyılda yaşadılar.

İtalyan edebiyatı XIX. yüzyıl başlarında romantizm etkisindeyken yüzyılın ikinci yarısından itibaren realizm akımı etkisine girdi. Manzoni, roman türünde; Pellico, hatıra türünde; Leopardi lirik şiir yolunda mühim eserler verdiler.

XVIII. yüzyılda duraklama devrine giren İspanyol edebiyatı XIX. yüzyılda romantizm etkisiyle canlandı. Şiir, tiyatro türlerinde türlü eserler verildi. Espronceda, Zorilla, Işık-nan Cabellero şeklinde mühim sanatçılar yetişti.

İngiliz edebiyatı da Fransa’daki gelişmelere bağlı olarak ilkin romantizm, sonrasında realizmin etkisine girerek dünya genelinde mühim ozan ve romancılar yetiştirdi: Lord Byron (Lord Bayrın), Sir Walter Scott (Sör Valtır Skat), C. Dickens (Ç. Dikıns) G. Eliot (G. Elyot) bu devrin belirgin başlı sanatçılarıdır.

Alman edebiyatı, yüzyılın başlarında romantizm etkisindedir. Şiirde H. Helne (H. Hayne), öykü ve roman branşında E. T. Hoffmann (E. T. Hofman) şeklinde mühim sanatçılar yetişti. Yüzyılın ikinci yarısında realizm ve doğacılık akımları edebiyat üstünde etkili olmaya başladı. Tiyatro türünde Suderman (Zuderman), G. Hauptmann (G. Haupman) devrin tanınmış yazarlarıdır.

Rus edebiyatında da ilkin romantizm, sonrasında realizmin tesiri görülür. A. Puşkin, Lermontov, Gogol, Dostoyevski, Tolstoy, Çehov, M. Gorki bu dönem Rus edebiyatının belirgin başlı sanatçılarıdır.

İskandinav ülkelerinden İsveç, Norveç, Danimarka, Finlandiya’da da Avrupa’da süregelen edebiyat hareketleri tesirini gösterdi. Bilhassa bu yüzyıl, Finler için mühim bir vakit dilimidir. Elias Lönnrot (Elyes Lönrot) köy köy dolaşarak Fin ulusal destanı Kalevala’yı topladı. Fin edebiyatı İsveç etkisinden kurtuldu.

Amerikan edebiyatı da yüzyılın ilk yarısından başlayarak İngiliz etkisinden kurtulup ulusal bir kalite kazanmaya başladı. Edgar Allan Poe (Edgır Elin Po), Mark Tvvain (Mark Tveyn), John Steinbeck (Con Şteynbek) şeklinde mühim sanatçılar yetişti.

Şark edebiyatlarından Hint edebiyatı için de bu yüzyıl, mühim bir vakit dilimidir. Önceki yüzyılda Hint edebiyatı yörelere bağlı dillerle söylenen türküler, şarkılar, destanlar ve efsanelerden ibaretken bu yüzyılda, Tagor şeklinde mühim kişiler yetiştirdi.