ADLİ sıf. Büyük L. 1. Öz. a. + adlı, isminde: ismet adlı bir genç. —2. Esk. meşhur: Nice adlı beyler. —3. (Bir şeyi) adlı adı...
ADLİ sıf.
Büyük L.
1. Öz. a. + adlı, isminde: ismet adlı bir genç. —2. Esk. meşhur: Nice adlı beyler. —3. (Bir şeyi) adlı adınca, adlı adı ile (söylemek), söylenmesi, adıyla anılması ayıp sayılan bir şeyi açıkça (söylemek): Her şeyi adlı adınca söyledikçe bizim yüzümüz kızarıyordu. |] Adlı sanlı, meşhur, tanınmış kimse için kullanılır.
Büyük L.
Adli Tıp Nedir?
Adli Otopsiler ve Adli Patoloji
Adli Tıp Uzmanı (Adli Doktor)
ADLİ sıf. (ar. 'adi ve i'den cadli)
Büyük L.
Adaleti, hakkaniyet örgütünü ilgilendiren; onun yetkisiyle meydana getirilen şey için kullanılır: Adli bir vaka, bir problem Adli soruşturma —Huk. Adli hata, kesinleşmiş bir mahkeme sonucunda yargıcın karara dayanak olarak almış olduğu maddi olayların gerçekleşip gerçekleşmediği mevzusunda ya da bu vakaları nitelemede yanılması. |j Adli yönetim rejimi, yönetimsel etkinliklerin hususi yöntemlere ve ayrıcalıklara bağlı olmadığı sistem. (Bu sistem bilhassa İngiltere ve ABD'de uygulanır, yönetimsel rejimin tersine, bu sistemde idareye herhangi bir imtiyaz tanınmaz. [Karşıt ani. İDARİ REJİM]) || Adli ayrıcalık - KAPİTüLASYON. || Adlı istatistik, oluşturulan ve karara bağlanan davaları, kabahat ve suçluyla ilgili detayları-bilgileri senelik olarak gösteren belge. || Adli merci, adalete ilişkin sorunların çözümü için başvurulan mahkeme vb.resmi daireler.|| Adlı işlem, bir anlaşmazlığın mahkeme önüne getirilmesinden son kararın verilmesine kadar, tarafların ve yargıcın usule ilişkin olarak yaptıkları işlemler. (ADLİ İŞLEM de denir.) Adli müşavir, nezdinde askeri mahkeme kurulan kıta komutanı ya da askeri kurum amirine hukuk işlerinde danışmanlık pan şahıs. (Adli müşavirler askeri başat sıngındandır. Kıta komutanı ya da askeri kurum amirleri adına soruşturma ve dava dosyalarını araştırma yetkileri vardır.)
|j Adli sicil, mahkûmiyet kararlarının işlendiği sicii. (Bk. ansikl. böl.) || Adli tasfiye— TASFİYE. || Adli dinlence, mahkemelerin her yıl 20 temmuzdan 5 eylüle kadar çalışmaya ara verdikleri dönem. (Adli tatilde, yasalarda açıkça belirtilen dava ve işler haricinde hiçbir işlem yapılmaz.) |j Adli teşkilat -* ADALET" örgütü. || Adli levbih, hafifçe cezaiı suçlarda, suçlunun hususi durumuna ve suçun işlenmesindeki koşullara gore, yargıcın ceza verme yerine, sözlü olarak suçluyu uyarması (Türk Cez. k.md.28). || Adli yardım, haklı bir kişinin, yoksulluk yüzünden bir davanın gerektirdiği harç ve harcamadan bağışık tutulması. (ADLİ MüZAHERET de denir.)
—Adli evrak tebliği, şahit dinlenmesi ya da suçluların geri verilmesi vb. mevzularda ülkeler içinde meydana getirilen yardımlaşma. (Bk. ansikl. böl.) || Adli yardım bürosu, avukatlık yasasına gore, adli yardım yapılacak kişilere lüzumlu yardımları yapmak suretiyle kurulmuş yazıhane. || Adli yargı, anayasa yargısıyla yönetimsel yargı ve askeri yargı haricinde kalan, adalet sarayı mahkemelerinin tüm yargı etkinliklerini kapsayan en geniş yargı alanı. (Yargı etkinliğinin en mühim bölümünü oluşturan adli yargı, ceza ve hukuk olmak suretiyle iki bölüme ayrılır. Adli yargının en yüksek organı Yargıtay'dır.) [-•YARGI] || Adli zabıta, bir kabahat işlendikten sonrasında, sanığı ve kabahat delillerini araştırarak adli yetkililere destek olan kolluk kuvveti (Bk. ansikl. böl.)
—Tıp. Adli doktor, mahkemelere bilirkişi olarak rapor veren, adli tıp mevzusunda uzt man doktor. || Adli tıp, mahkemeleri tıp ve tabiat bilimleri mevzusunda aydınlatan tıp dalı. (Bk ansikl. böl.)
—ANSİKL. Huk. Adli sicil. Adli sicil kayıtları Hakkaniyet bakanlığı tarafınca tutulur. Türk mahkemelerince verilip kesinleşen mahkûmiyet kararları adli sicile işlenir. Bunun haricinde türk yasalarına gore, kabahat sayılan bir fiilden dolayı türk vatandaşları hakkında yabancı bir devlet mahkemesince verilerek kesinleşen ve türk hükümetine bildirilen mahkûmiyet kararları da sicile işlenir. Mahkûmiyet kararlarının haricinde, şartla salıvermeye, tecile, affa (...) ilişkin kararlar da adli sicile geçirilir. Adli sicil kayıtları gizlidir. Bu siciller hakkında sadece, Cumhuriyet savcılıklarına, mahkemelere ve hakimlere bilgi verilebilir (Adli sicil k. md.19).
* Adli yardım, Türkiye, adli desteğe ilişkin çok sayıda iki taraflı sözleşmenin yanı sıra, 1954 tarihindeki Hukuk usulüne dair sözleşme, 1959 tarihindeki Ceza işlerinde karşılıklı adli yardım Avrupa sözleşmesi, 1965 tarihindeki Hukuki ya da ticari mevzularda adli ve mahkeme dışı evrakın yabancı ülkelerde tebliğine dair sözleşme, 1974'te imzalanan Ceza koğuşturmalarının aktarılmasına dair Avrupa sözleşmesi ve Ceza yargılarının internasyonal kıymeti mevzusunda A vrupa sözleşmesi ile 1977'de imzalanan Adli yardım taleplerinin iletilmesine ilişkin Avrupa sözleşmesi'ne taraftır.
*Adli zabıta. Adli zabıtanın en yüksek amiri savcılardır. Adli zabıta, kamu düzeninin bozulmasını önleyen yönetimsel zabıtadan değişik olarak koğuşturucu ve ceza yargılamasına destek bir kalite taşır. Türk hukuk sisteminde hakkaniyet örgütüne bağlı bir zabıta kuvveti bulunmadığı için, adli zabıta görevi genei zabıta görevlileri tarafınca yerine getirilir. (-» ZABITA.) —Tıp. Adli tıp, eskiden mahkemelere tıp ve tabiat bilimlerine ilişkin raporlar vermek için kurulmuştu, ilk adli tıp kitapları mahkemelere verilen bu tür raporların derlemeleriydi. Tıpta, tabiat bilimlerinde ve toplumsal bilimlerde ortaya çıkan gelişmeler, uzmanların çok karmaşık alanlara müdahale etmelerini gerektirdi- Öteki yönden, kamu sağlığını düzenleyen yasa, tüzük ve yönetmeliklerin gelişmesi, adli tıbba daha bütünsei bir tarif verme gereğini duyurdu.
Fransız hekimi ve kimyacısı Orfi- la, 1830'larda, adli tıbbı hukukun çeşitli sorunlarını aydınlatan ve yasa koyucuları bu çalışmalarında yönlendiren tıbbi bilgiler bütünü olarak tanımladı. Bu, adli tıp düşüncesine pozitif bir kıymet vermek demekti. Hakikaten alkolizm, uyuşturucu alışkanlığı ve akıl hastalıkları üstündeki birçok modern mevzuat, tıbbın ve adli tıbbın görüşlerini yansıtır. Günümüzde, tıbbın bazı dalları (bilhassa travmatoloji, psikiyatri, toksikoloji) adli tıptan derin bir halde etkilenmişlerdir. Bunun haricinde, tüm tıp dalları bazı noktalarda adli tıbba başvururlar: gebeliğin sona erdirilmesi, baskılarla ya da zor kullanılarak değişime uğratılan hastalıklar, hekimlerin ve uzmanların sorumlulukları benzer biçimde. Adli tıp ek olarak, hekimlerle hukukçuların bir araya gelmesine, tıp ve sağlıkla ilgili örgütlerin, toplumsal sigorta kurumlanma tıbbi yardım örgütlerinin kuruluşuna da destek olmuştur.
Ölüm olaylarının nedenlerini doktorlar saptarlar. Katliam vakalarında, vaka yerine giden ve cesede otopsi yapanlar, hükümet tabipleri ya da uzman doktorlardır. Tüm bu durumlarda, görevli doktorlar, yargıcın belirlediği sınırlar içinde, incelemelerini yapar ve adalete destek olmak suretiyle bir rapor yazarlar.
Türkiye'de adli tıptan yararlanılmaya 1840 senesinde başlandı. Cumhuriyetten ilkin, Mektebi fünunı tıbbıyei şahane'de ve Darülfünun Tıp fakültesı'nde adlı tıp dersleri okutuluyordu. Meşrutiyetten sonrasında Sıhhiye müdürüyeti umumisi'ne bağlı olarak tababeti adalet sarayı şubesi kuruldu. Sadece bu zamanda adli tıp görevlerini hükümet ve belediye tabipleriyle resmi kuruluşlardaki hekimler yürüttüler. Günümüzde tıp ve hukuk fakültelerinde adli tıp dersleri okutulmuş olduğu benzer biçimde mahkemelere rapor hazırlayan bir Adli tıp kurumu vardır.
Adli tıbbın alanına giren başlıca mevzular şunlardır: cesedin incelenmesi, ölüm nedenlerini saptama, etkili fiiller, öldürücü ve yaralayıcı aletlerin incelenmesi, zehirlenme, gebelik, çocuk düşürme, ırza geçme fiilleri, akıl hastalıkları, alkolizm, uyuşturucu madde alışkanlıkları vb.
Büyük L.
Adaleti, hakkaniyet örgütünü ilgilendiren; onun yetkisiyle meydana getirilen şey için kullanılır: Adli bir vaka, bir problem Adli soruşturma —Huk. Adli hata, kesinleşmiş bir mahkeme sonucunda yargıcın karara dayanak olarak almış olduğu maddi olayların gerçekleşip gerçekleşmediği mevzusunda ya da bu vakaları nitelemede yanılması. |j Adli yönetim rejimi, yönetimsel etkinliklerin hususi yöntemlere ve ayrıcalıklara bağlı olmadığı sistem. (Bu sistem bilhassa İngiltere ve ABD'de uygulanır, yönetimsel rejimin tersine, bu sistemde idareye herhangi bir imtiyaz tanınmaz. [Karşıt ani. İDARİ REJİM]) || Adli ayrıcalık - KAPİTüLASYON. || Adlı istatistik, oluşturulan ve karara bağlanan davaları, kabahat ve suçluyla ilgili detayları-bilgileri senelik olarak gösteren belge. || Adli merci, adalete ilişkin sorunların çözümü için başvurulan mahkeme vb.resmi daireler.|| Adlı işlem, bir anlaşmazlığın mahkeme önüne getirilmesinden son kararın verilmesine kadar, tarafların ve yargıcın usule ilişkin olarak yaptıkları işlemler. (ADLİ İŞLEM de denir.) Adli müşavir, nezdinde askeri mahkeme kurulan kıta komutanı ya da askeri kurum amirine hukuk işlerinde danışmanlık pan şahıs. (Adli müşavirler askeri başat sıngındandır. Kıta komutanı ya da askeri kurum amirleri adına soruşturma ve dava dosyalarını araştırma yetkileri vardır.)
|j Adli sicil, mahkûmiyet kararlarının işlendiği sicii. (Bk. ansikl. böl.) || Adli tasfiye— TASFİYE. || Adli dinlence, mahkemelerin her yıl 20 temmuzdan 5 eylüle kadar çalışmaya ara verdikleri dönem. (Adli tatilde, yasalarda açıkça belirtilen dava ve işler haricinde hiçbir işlem yapılmaz.) |j Adli teşkilat -* ADALET" örgütü. || Adli levbih, hafifçe cezaiı suçlarda, suçlunun hususi durumuna ve suçun işlenmesindeki koşullara gore, yargıcın ceza verme yerine, sözlü olarak suçluyu uyarması (Türk Cez. k.md.28). || Adli yardım, haklı bir kişinin, yoksulluk yüzünden bir davanın gerektirdiği harç ve harcamadan bağışık tutulması. (ADLİ MüZAHERET de denir.)
—Adli evrak tebliği, şahit dinlenmesi ya da suçluların geri verilmesi vb. mevzularda ülkeler içinde meydana getirilen yardımlaşma. (Bk. ansikl. böl.) || Adli yardım bürosu, avukatlık yasasına gore, adli yardım yapılacak kişilere lüzumlu yardımları yapmak suretiyle kurulmuş yazıhane. || Adli yargı, anayasa yargısıyla yönetimsel yargı ve askeri yargı haricinde kalan, adalet sarayı mahkemelerinin tüm yargı etkinliklerini kapsayan en geniş yargı alanı. (Yargı etkinliğinin en mühim bölümünü oluşturan adli yargı, ceza ve hukuk olmak suretiyle iki bölüme ayrılır. Adli yargının en yüksek organı Yargıtay'dır.) [-•YARGI] || Adli zabıta, bir kabahat işlendikten sonrasında, sanığı ve kabahat delillerini araştırarak adli yetkililere destek olan kolluk kuvveti (Bk. ansikl. böl.)
—Tıp. Adli doktor, mahkemelere bilirkişi olarak rapor veren, adli tıp mevzusunda uzt man doktor. || Adli tıp, mahkemeleri tıp ve tabiat bilimleri mevzusunda aydınlatan tıp dalı. (Bk ansikl. böl.)
—ANSİKL. Huk. Adli sicil. Adli sicil kayıtları Hakkaniyet bakanlığı tarafınca tutulur. Türk mahkemelerince verilip kesinleşen mahkûmiyet kararları adli sicile işlenir. Bunun haricinde türk yasalarına gore, kabahat sayılan bir fiilden dolayı türk vatandaşları hakkında yabancı bir devlet mahkemesince verilerek kesinleşen ve türk hükümetine bildirilen mahkûmiyet kararları da sicile işlenir. Mahkûmiyet kararlarının haricinde, şartla salıvermeye, tecile, affa (...) ilişkin kararlar da adli sicile geçirilir. Adli sicil kayıtları gizlidir. Bu siciller hakkında sadece, Cumhuriyet savcılıklarına, mahkemelere ve hakimlere bilgi verilebilir (Adli sicil k. md.19).
* Adli yardım, Türkiye, adli desteğe ilişkin çok sayıda iki taraflı sözleşmenin yanı sıra, 1954 tarihindeki Hukuk usulüne dair sözleşme, 1959 tarihindeki Ceza işlerinde karşılıklı adli yardım Avrupa sözleşmesi, 1965 tarihindeki Hukuki ya da ticari mevzularda adli ve mahkeme dışı evrakın yabancı ülkelerde tebliğine dair sözleşme, 1974'te imzalanan Ceza koğuşturmalarının aktarılmasına dair Avrupa sözleşmesi ve Ceza yargılarının internasyonal kıymeti mevzusunda A vrupa sözleşmesi ile 1977'de imzalanan Adli yardım taleplerinin iletilmesine ilişkin Avrupa sözleşmesi'ne taraftır.
*Adli zabıta. Adli zabıtanın en yüksek amiri savcılardır. Adli zabıta, kamu düzeninin bozulmasını önleyen yönetimsel zabıtadan değişik olarak koğuşturucu ve ceza yargılamasına destek bir kalite taşır. Türk hukuk sisteminde hakkaniyet örgütüne bağlı bir zabıta kuvveti bulunmadığı için, adli zabıta görevi genei zabıta görevlileri tarafınca yerine getirilir. (-» ZABITA.) —Tıp. Adli tıp, eskiden mahkemelere tıp ve tabiat bilimlerine ilişkin raporlar vermek için kurulmuştu, ilk adli tıp kitapları mahkemelere verilen bu tür raporların derlemeleriydi. Tıpta, tabiat bilimlerinde ve toplumsal bilimlerde ortaya çıkan gelişmeler, uzmanların çok karmaşık alanlara müdahale etmelerini gerektirdi- Öteki yönden, kamu sağlığını düzenleyen yasa, tüzük ve yönetmeliklerin gelişmesi, adli tıbba daha bütünsei bir tarif verme gereğini duyurdu.
Fransız hekimi ve kimyacısı Orfi- la, 1830'larda, adli tıbbı hukukun çeşitli sorunlarını aydınlatan ve yasa koyucuları bu çalışmalarında yönlendiren tıbbi bilgiler bütünü olarak tanımladı. Bu, adli tıp düşüncesine pozitif bir kıymet vermek demekti. Hakikaten alkolizm, uyuşturucu alışkanlığı ve akıl hastalıkları üstündeki birçok modern mevzuat, tıbbın ve adli tıbbın görüşlerini yansıtır. Günümüzde, tıbbın bazı dalları (bilhassa travmatoloji, psikiyatri, toksikoloji) adli tıptan derin bir halde etkilenmişlerdir. Bunun haricinde, tüm tıp dalları bazı noktalarda adli tıbba başvururlar: gebeliğin sona erdirilmesi, baskılarla ya da zor kullanılarak değişime uğratılan hastalıklar, hekimlerin ve uzmanların sorumlulukları benzer biçimde. Adli tıp ek olarak, hekimlerle hukukçuların bir araya gelmesine, tıp ve sağlıkla ilgili örgütlerin, toplumsal sigorta kurumlanma tıbbi yardım örgütlerinin kuruluşuna da destek olmuştur.
Ölüm olaylarının nedenlerini doktorlar saptarlar. Katliam vakalarında, vaka yerine giden ve cesede otopsi yapanlar, hükümet tabipleri ya da uzman doktorlardır. Tüm bu durumlarda, görevli doktorlar, yargıcın belirlediği sınırlar içinde, incelemelerini yapar ve adalete destek olmak suretiyle bir rapor yazarlar.
Türkiye'de adli tıptan yararlanılmaya 1840 senesinde başlandı. Cumhuriyetten ilkin, Mektebi fünunı tıbbıyei şahane'de ve Darülfünun Tıp fakültesı'nde adlı tıp dersleri okutuluyordu. Meşrutiyetten sonrasında Sıhhiye müdürüyeti umumisi'ne bağlı olarak tababeti adalet sarayı şubesi kuruldu. Sadece bu zamanda adli tıp görevlerini hükümet ve belediye tabipleriyle resmi kuruluşlardaki hekimler yürüttüler. Günümüzde tıp ve hukuk fakültelerinde adli tıp dersleri okutulmuş olduğu benzer biçimde mahkemelere rapor hazırlayan bir Adli tıp kurumu vardır.
Adli tıbbın alanına giren başlıca mevzular şunlardır: cesedin incelenmesi, ölüm nedenlerini saptama, etkili fiiller, öldürücü ve yaralayıcı aletlerin incelenmesi, zehirlenme, gebelik, çocuk düşürme, ırza geçme fiilleri, akıl hastalıkları, alkolizm, uyuşturucu madde alışkanlıkları vb.
ADLİ
Büyük L.
Bayezit II ve Mehmet lll'ün şiirlerinde kullandıkları mahlas; Mahmut li nin lakabı (— Bayezİt II, Mehmet III, Mahmut II.)
Büyük L.
Bayezit II ve Mehmet lll'ün şiirlerinde kullandıkları mahlas; Mahmut li nin lakabı (— Bayezİt II, Mehmet III, Mahmut II.)
Adli
ödat, hukuk
1. Adaletle ilgili
Örnek: Hâkimler ve savcılar adli ve yönetimsel yargı başat ve savcıları olarak vazife yaparlar. Anayasa
Birleşik Sözler
adli eczacılık
adli sicil
adli makam
adli merci
adli polis
adli tıp
adli dinlence
adli doktor
adli yıl
adli zabıta
ödat, hukuk
1. Adaletle ilgili
Örnek: Hâkimler ve savcılar adli ve yönetimsel yargı başat ve savcıları olarak vazife yaparlar. Anayasa
Birleşik Sözler
adli eczacılık
adli sicil
adli makam
adli merci
adli polis
adli tıp
adli dinlence
adli doktor
adli yıl
adli zabıta
Adli İngilizcesi
1. Legal
2. Judicial.
3. Juridical.
4. Forensic
5. Pertaining to law / justice.
1. Legal
2. Judicial.
3. Juridical.
4. Forensic
5. Pertaining to law / justice.
Adli Tıp Nedir?
Adli Otopsiler ve Adli Patoloji
Adli Tıp Uzmanı (Adli Doktor)
YORUMLAR