Aydın ili sınırları içinde yer edinen Afrodisyas (Aphrodisias) antik kenti ile ilgili olarak genel bilgilerin yer almış olduğu yazımız. AP...
Aydın ili sınırları içinde yer edinen Afrodisyas (Aphrodisias) antik kenti ile ilgili olarak genel bilgilerin yer almış olduğu yazımız.
APHRODİSİAS, Anadolu’da Karya Bölgesi’nde antik şehir. Eski Yunanlıların Sevgi Tanrıçası Aphrodite’nin kült merkezidir. Aydın İli, Karacasu İlçesi’ne bağlı Geyre Köyü yakınlarındadır. Üstündeki köyün depremde yıkılması üstüne, yakın yıllarda kalıntıların 1 km kadar batısında Yeni Geyre adıyla yeni bir köy kuruldu. Antik şehir Babadağ eteklerinde, yüksek bir yayla üstüne kurulmuştur. Kentin geçmişi Prehistorik Çağ’a kadar uzanır. Antik yazarlardan öğrenildiğine bakılırsa kentin bir ismi da Ninoe’dir.
Aphrodisias ismi Hellenistik Çağ’da kullanılmaya başlanmıştır. Şehir en parlak sürecini Roma Çağı’nda bilhassa İS 1. ve 2. yüzyıllarda yaşadı. Hıristiyanlık döneminde de önemini sürdürdü ve Stavropolis ismini aldı. Mühim bir kült merkezi olan Aphrodisias, Hellenistik ve bilhassa Roma Çağı’nda, dinsel niteliğinin yanı sıra, parlak bir kültür ve sanat merkezi durumuna geldi. Yetiştirdiği heykelcilerle antik bütün ülkelerce bir okul yarattı. Aphrodisias okulunda yalnızca eski örneklerin kopyaları yapılmakla kalmamış, yeni bir ruhla emsalsiz sanat eserleri de yaratılmıştır. Kentin 2 km kadar doğusunda, Babadağ’ın aşağı yamaçlarındaki ocaklardan çıkartılan üstün nitelikli ak ve gri-mavi mermerlerle meydana getirilen eserler, Minik Asya ve Akdeniz’deki diğeri merkezlere satılarak büyük bir ün kazanmıştı. Aphrodisiaslı sanatçıların imzalarını taşıyan pek çok yaratı İtalya ve Yunanistan’da da bulunmuştur. Kentin kalıntıları Laborde ve Texier şeklinde gezginlerin dikkatini çekmiştir. 1904-1905 yıllarında Fransız P. Gaudin, 1937’de ise İtalyan G. Jacopi kısa süreli kazılar yaptılar. 1961’den ölümüne (1990) kadar, New York Üniversitesi adına Prof. Dr. Kenan T. Erim yönetiminde sistematik arkeolojik kazılar ve araştırmalar yapılmış oldu.
Antik kentin çevresi Roma Çağı’nda yapılmış 3,5 km uzunluğunda bir surla kuşatılmıştır. Kentin güneyinde akropol olarak adlandırılan ufak tepede Eski Tunç Çağı’na (İÖ 2800-2200) ilişkin yerleşme saptanmıştır. Güneydoğuda “Pekmez” ismi verilen yerde de tarih öncesine ait veriler elde edilmiştir. Aphrodite Tapınağı, stadion, tiyatro, odeion, agora, Hadrianus hamamları, Tiberius portikosu, Sebasteion, piskopos sarayı ve martyrion günümüze kadar gelen kalıntıların en mühimleridir.
Mabet. Aphrodite Tapınağı kentin en mühim yapılarındandır. 14 sütunu hala ayaktadır. İon düzenindeki mabet 8×13 sütunludur. Geç Hellenistik Çağ’da, İÖ 1. yüzyılda yapılmış, Roma Çağı’nda da kullanılmıştır. İmparator Hadrianus döneminde (İS 117-138) tapınağın yöresi bir temenosla çevrilmiştir. Tapınağın doğusunda anıtsal bir kapı (propylon) açığa çıkartılmıştır. Bu görkemli giriş kapısının da İS 2. yüzyılda yapıldığı, anlaşılmıştır. Mabet, Bizans Çağı’nda İS 5. yüzyılda bazı ekler yapılarak bir Hıristiyan bazilikasına dönüştürülmüştür.
Stadion: Şehir merkezinin kuzeybatısında yer alır. 262 m uzunluğu, 59 m genişliği olan stadion 30 bin kişiliktir. Roma Çağı’nda büyük bir olasılıkla İS 1. yüzyılda yapılmıştır. Yalnızca Anadolu’da değildir, tüm antik bütün ülkelerce günümüze ulaşmış en sağlam stadion örneğidir.
Tiyatro: Aslen bir höyük olan, fakat Akropolis diye anılan tepenin şark yamacına yaslanmıştır. 10 bin şahıs alan tiyatro Geç Hellenistik Çağ’da yapılmış, Roma Çağı’nda İmparator Marcus Aurelius (İS 161-180) döneminde onarılmıştır. Üstün taş işçiliğiyle dikkati çeker.
YORUMLAR