Buzulların oluşumu ile ilgili olarak genel ve temel bilgilerin yer aldığı yazımız. Buzullar nasıl oluşmuştur? Kutup bölgelerinde ve yüksek ...
Buzulların oluşumu ile ilgili olarak genel ve temel bilgilerin yer aldığı yazımız. Buzullar nasıl oluşmuştur?
Kutup bölgelerinde ve yüksek dağlarda yağışlar kar şeklinde olur ve buralarda karlar erimeyerek üst üste birikir. Bu, sürekli karlara toktağan karlar adı verilir. Toktağan karların aşağı sınırına toktağan kar sınırı ya da kalıcı kar sınırı denir. Bu sınır tropikal kuşakta 5-6 bin metredir. Kutup noktalarında ise deniz seviyesine kadar iner.
Kar yağışının, kar erimesinden çok olduğu bölgelerde, türlü büyüklük ve özellikte buzullar oluşur. Bunlar, yamaçlardan aşağıya doğru hareket ederler. Kalınlıkları 800 metreyi bulan buzullar vardır. Yılda ortalama 40-200 metre ilerleyen buzullar daimi kar sınırının altına inince erimeye başlarlar. Ayrıca buzulların hareketleri sırasında yapılarında derin çatlaklar meydana gelir.
Yeryüzündeki buzulların kapladığı alan dünya yüzölçümüne oranla çok azdır. Bu buzulların büyük bir kısmı kutup çevrelerindedir. Buzulların büyük bir bölümü Güney kutbu çevr esindedir. Kuzey kutbundaki buzulların tamamına yakını Grönland adası üzerindedir. Dağların yüksek kısımlarındaki buzullar ise oldukça azdır.
Buzullar bir yandan aşındırarak bir yandan da biriktirerek yeryüzünü değiştirirler.
• Buzul, bulunduğu yeri oyar, sıyırır ve aşındırır. Bu oyulma ve sıyrılma sırasında kayalarda cilalanmalar, çizilmeler olur.
• Buzul aşındırması ile taş parçaları koparılır, ileri doğru sürüklenir. Bu sürükleniş sırasında sert olanlar çizilir, yumuşak olanlar dağılır.
• Dirençli kayaçlardan oluşmamış yerlerde çukurluklar meydana gelir. Bu nedenle buzul vadileri inişli çıkışlıdır.
Buzulların kopardıkları ve taşıdıkları taş parçalarının yığılması ile buzul taşlar (morenler) oluşur. Buzullar eriyerek çekildikten sonra geriye birçok yer şekli kalır. Bunların başlıcaları oluklar, buz yalakları ve buzul gölleridir. 4. jeolojik devirde buzullar altında kalmış ülkelerdeki yer şekillerinde buzulların derin izleri görülür.
YORUMLAR