Moğol İmparatorluğunun kurucusu Cengiz Han hayatı, savaşları ve imparatorluğu hakkında bilgiler. Türkler , Orta Asya’da Büyük Selçuklu İmpa...
Moğol İmparatorluğunun kurucusu Cengiz Han hayatı, savaşları ve imparatorluğu hakkında bilgiler.
Türkler, Orta Asya’da Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nu, Anadolu’da da Anadolu Selçuklu Devletini kurup güçlü birer devlet haline gelirlerken, Moğollar da güçlenip ilerliyorlardı. Moğollar, soy bakımından, Türkler’le çok yakın akraba olurlar. Ural-Altay (Turan) ırklarının Altay topluluğunu meydana getiren üç ulus vardır: Türkler, Moğollar, Tunguzlar.
MOĞOL İMPARATORLUĞU’NUN KURUCUSU : CENGİZ
Büyük Moğol Imparatorluğu’nun kurucusu Cengiz Han’dır. Cengiz 1167 1227 yılları arasında yaşamıştır. Onon Irmağı kıyısında bir kasabada doğdu. Asıl adı Timuçin’di; imparatorluğunu ilan ettikten sonra Cengiz adını aldı. Babası Yesügey Bahadır, Moğollar’ın tanınmış boy beylerinden biriydi. Yesügey Bahadır genç yaşında ölünce, Timuçin’le kardeşlerine anneleri bakmaya başladı. Ancak, aile yoksul düştüğü için, Timuçin’in çocukluğu da, gençliği de pek çetin geçti.
MOĞOL İMPARATORLUĞU KURULUYOR
Moğolistan verimsiz, kısır bir ülkeydi; hayat koşulları çok ağırdı. Ülkede, derebeylik örgütü dışında, toplumsal bir devlet düzeni yoktu. Kuzey Çin’deki Kin İmparatorluğu’nun amacı ise, bu bölgeyi egemenliği altına almaktı. Moğollar zor durumda kalmışlardı.
Timuçin, bu karışık durumdan yararlanarak, birtakım Moğollarla Türk kabilelerini çevresine toplamaya koyuldu. Kendisine katılmak istemeyen boyları da, gözdağı vererek, ürküttü. Bu arada, eski kara gün dostu, aynı zamanda kan kardeşi olan Camuka Han ile arası açıldıysa da, çok geçmeden Timuçin onu yendi. Ayrıca, eski bağlaşığı olan Kerayit Moğolları’nın kralı Ong Han ile oğlu Sengün Han’ı da yendi. Bu başarılar üzerine, Doğu Moğolistan’daki bütün boylar Timuçin’i hakan tanıdıklarını bildirdiler (1203). Timuçin, 1206’da, Naymanlar’ı da yenerek güneye sürdü. Böylece, Batı Moğolistan’ı da egemenliği altına aldı. Bundan sonra, «Cengiz» adını alarak, imparatorluğunu ilan etti.
CENGİZ YASASI
Cengiz, artık iyiden iyiye büyümüş olan devletini düzene sokabilmek için. birtakım kurallar koydu, sıkı yasalar hazırladı. Bu yasalara, daha sonra, Cengiz Yasası denmiştir.
Cengiz boy beyleriyle büyük komutanlardan kurulu bir kurultay topladı. Kendisiyle boy ölçüşmeye kalkışan Kuzey Çin (Kin) İmparatorluğu’nu almaya karar verdi. Ordusuna güveniyordu; onar bin kişilik tuman’lardan (tümenlerden) kurulu büyük kuvvetleri vardı. Askerleri çok sıkı bir düzen içindeydiler; hiçbir yanlışlığa göz yumulmaz, ağır cezalar vermekten kaçınılmazdı.
CENGİZ’İN ÇİN SEFERİ
Cengiz artık kendini bütün Türkler’le Moğollar’ın hükümdarı durumunda görüyordu. O çevredeki bütün Türk devletlerinin başlıca hedefi olan Çin İmparatorluğu’nun zengin toprakları, yüzyıllardır birikmiş hazineleri şimdi o elde etmek istiyordu.
Cengiz, Tangut Devleti’ni de topraklarına kattıktan sonra, 1211’de Kin (Kuzey Çin) üzerine yürüdü. Dört oğlunu da yanına almıştı. 1215’te, çok çetin bir savaştan sonra, Kin İmparatorluğu’nun başkenti Pekin (Hanbalık) şehrini aldı. Bundan sonra, Cengiz’in ünü bütün dünyaya yayıldı.
CENGİZ’İN TÜRKLER’LE SAVAŞI
Cengiz ertesi yıl anayurduna döndü. Artık «Çin Fatihi» olmuştu. Şimdi amacı Orta Asya’yı ele geçirmekti. Uygur Türk Devleti ile Karluk Türk Devleti zaten daha önceden Cengiz’in egemenliğini tanımışlardı. Dolayısıyla, Çungari ile Yedisu ülkeleri de Cengiz İmparatorluğu’na katılmış oluyordu.
1216’da, Cengiz’in büyük oğlu Cuci Han bugünkü Kırgızistan ile Doğu Kazakistan’ı aldı. 1218’de, Cengiz’in en büyük komutanlarından Cebe, bir savaşta, Nayman Türk imparatoru Küçlük Han’ı yendi. Bunun üzerine, Cengiz de, dört oğlunu yanına alarak, iki yüz bin kişilik bir orduyla, Harzemşahlar üzerine yürüdü. Çok çetin savaşlardan sonra, Harzemşah İmparatorluğu’nu kendi topraklarına kattı. Bu arada, Moğollar Türk şehirlerinde görülmemiş korkunçlukta adam öldürmekten de çekinmediler. Cengiz, dünyanın en büyük devleti sayılan Harzemşah İmparatorluğu’nu ezmiş, Orta Doğu’ya ulaşmıştı. Artık Avrupa kapılarını çalmak üzereydi.
CENGİZ’İN ÖLÜMÜ
Bundan sonra, Cengiz Moğolistan’a dönerek, Çin’e karşı son seferine çıktı. Ancak, 1227 ağustosunda, Kansu’da öldü. Onon ile Kerülen ırmaklarının kaynakları yakınında, Burhan-Haldun Dağları’nda bir yere gömüldü. Eski Türk-Moğol geleneklerince, gömüldüğü yer gizli tutuldu. Bugün de bilinmiyor.
Cengiz’in başkenti Moğolistan’da Karakurum şehriydi.
CENGİZ İMPARATORLUĞU PARÇALANIYOR
Cengiz, ölmeden önce, imparatorluğunu dört oğlu arasında pay etmişti, ölümünden sonra bu büyük devlet hemen parçalandı. Büyük oğlu Cuci Han, babasından altı ay önce ölmüştü. Oğullarıyla torunları onun payına düşen topraklarda Altın Ordu İmparatorluğu’nu kurdular. Cengiz’in ikinci oğlu Çağatay Han da, kendisine düşen topraklarda Çağatay İmparatorluğu’nu kurdu. Üçüncü oğlu Ügedey (Oktay) Han ise, babasının yerine geçti. En küçük oğlu Tuh Han’ın çocukları da Çin’de Yüen İmparatorluğu’nu, Yakın Doğu’da da İlhanlı İmparatorluğu’nu kurdular, ilhanlı imparatorluğu’nun kurucusu, Cengiz’in torunlarından, Hülagu Han’dır; Yüen imparatorluğu’nun kurucusu da Kubilay Han’dır.
Cengiz imparatorluğu’nun parçalanmasıyla kurulan dört imparatorluğun üçü hızla Türk’leşti. Çin’de kurulan Yüen imparatorluğu ise, Çinliler’in büyük etkisi altında kalarak yok oldu.
YORUMLAR