Şimal Afrika ülkesi Fransızların soykırımına uğramış olan Cezayir zamanı hakkında kısa bilgiler. Cezayir kıyılarına ilkin Fenikeliler, sonr...
Şimal Afrika ülkesi Fransızların soykırımına uğramış olan Cezayir zamanı hakkında kısa bilgiler.
VII. yüzyıl sonlarında ülke, tüm Şimal Afrika şeklinde Araplar’ın eline geçti. XI. yüzyılda «Hilâlîler» denen büyük bir göçebe Arap dalgası Şimal Afrika’yı altüst ederek Berberiler’e büyük zarar verdi.
Şimal Afrika’daki sonsuz kargaşalıktan faydalanan ve bu sıralarda pek kuvvetlenmiş olan İspanyollar, XVI. yüzyılın ilk yıllarında Cezayir’e de el atıp birden fazla kıyı şehrini aldılar, buralara güçlü garnizonlar yerleştirdiler. Böylelikle Garp Akdeniz’de İspanyol hakimiyeti başladı. Fakat bu egemenlik pek kısa sürdü: Türkler’in Şimal Afrika’daki fütuhatı o sıralarda başladı.
Cezayir’de Türkler: Cezayir kıyılarını almaya ilk girişen Oruç Reis’tir. Onun yerini kardeşi Hızır Reis (Barbaros Hayrettin Paşa) aldı. Bu iki denizci ilkin Yavuz‘un ağabeyi Şehzade Korkut, sonrasında Yavuz tarafınca geniş seviyede desteklendiler.
1517’de Osmanlıya katılan ve beylerbeylik (umumi valilik) derecesinde kabul edilen Cezayir, Barbaros’un Kaptanı Derya (deniz kuvvetleri kumandanı) olmasından sonrasında, tamamen İstanbul’dan idareye başlandı, XVI. yüzyıl Cezayir beylerbeyleri içinde Barbaros’un oğlu Hasan Paşa, evlatlığı başka Hasan Paşa, Salih Paşa, Kılıç Ali Paşa, Ramazan Paşa şeklinde en büyük Türk amiralleri vardır. Bu tür durumlar, Akdeniz’de İstanbul’dan sonrasında en güçlü Türk deniz üssü olan Cezayir’de ki güçlü donanma yardımıyla Akdeniz’e hakim olmakla kalmadılar, Cebelitarık Boğazı’ndan geçip Atlas Okyanusu’na da çıktılar, Kanada ve İzlanda’ya kadar uzandılar, uzun müddet Britanya’ya göz açtırmadılar, hatta buralarda üs kurdular.
V. Karl’ın (Şarlken’in) 1541’de Cezayir’i alabilmek için giriştiği büyük girişim, Haçlı ordusunun ve donanmasının Cezayir şehri önlerinde mahvolmasından başka bir netice vermedi. İmparator dahi canını Türkler’in elinden zor kurtarabildi.
1585’te Cezayir’deki Yeniçeri Ocağı, ağalarını eyaletin başına geçirdi. İstanbul’da da onaylama edilen bu ağalar devri 1671’e kadar devam etti. Ondan sonrasında Türk donanması amiralleri, beylerbeyi yerine geçtiler. Bunlara «dayı» ya da «dayıpaşa» denilmiştir. Cezayir’deki Türk denizcileri ile Yeniçeri Ocağı (kara askeri) içinde ötedenberi büyük rekabet vardı.
Cezayir Savaşları: Fransa’nın Cezayir’e göz dikmesinin zamanı eskidir. Fakat bu emel fakat 1830’da gerçekleşebildi. O yıl, Fransa’da düşmek suretiyle bulunan X. Charles, halk efkârını bir dış meseleye yöneltmek için, Cezayir seferini açtı. 14 haziranda karaya çıkan, kudretli Fransız donanması tarafınca desteklenen büyük Fransız kuvvetleri, Türk ordusunu dağıttıktan sonrasında, 5 Temmuzda Cezayir şehrine girdiler. Yalnız, Kosantina Sancakbeyi Ahmet Bey (sonrasında Paşa), Fransızlar’a karşı savaşmaya devam etti. Ahmet Bey, 23 kasım 1836’da Fransızları büyük bir bozguna uğrattı. Bunun üstüne Fransızlar üstün kuvvetlerle taarruza geçtiler, Ahmet Paşa teslim olmak mecburiyetinde bırakıldı.
Şark Cezayir’de Fransızlar’ı 7 yıl uğraştıran Ahmet Paşa’ya karşılık, Garp Cezayir’de de Şeyh Abdülkadir, Fransızlar’a mukaddes cihat açtı. Fransızlar’ı birden fazla kere ağır bozguna uğrattı, 26 şubat 1834 antlaşması ile resmen Garp Cezayir hükümdarı tanındıktan sonrasında yine muharebeye başladı. Sonunda, 1847’da teslim olmak mecburiyetinde bırakıldı.
Fransız İdaresi: Çok savaşçı olan Cezayirliler, Fransız idaresini hiçbir vakit kabul etmediler, sürekli ve geniş çapta ayaklanmalarla, devamlı büyükçe bir Fransız ordusunu Cezayir’de meşgul ettiler. Fakat, III. Napolyon zekice bir «Arap siyaseti» takip ederek Cezayir’i yatıştırdı, halkı memnun etti. Fakat İmparator düşer düşmez, tüm Cezayir ölçüsünde tekrardan ihtilal başladı. Bu ihtilal Fransa tarafınca zor, fakat amansız bir surette bastırıldı, ceza olarak halkın elinden tüm verimli toprakları alındı, bu tür durumlar zorla Fransa’dan getirilen göçmenlere dağıtıldı.
Üçüncü Cumhuriyet devrinde (1871-1940), Fransızlar Cezayir’i pek kanlı bir biçimde yönetim ettiler. I. Dünya Savaşı’nda zorla topladıkları Cezayirliler’i, Garp Cephesi’nde Almanlar’ın önüne en ön safta harcamak amacıyla sürdüler. Yerli halka hiçbir hak tanımadılar.
II. Dünya Savaşı’nda Cezayir, General De Gaulle’ün direnme hareketine merkez oldu (1942). Cenk sonlandıktan sonrasında, Cezayirliler, gösterdikleri fedakârlıklara karşılık bağımsızlık, asla eğer olmazsa Cezayir’deki Fransızlarla eşitlik istiyorlardı. Fransızlar dünyanın her tarafında toplanmış Legion kuvvetlerine halkı kırım ettirdiler. Bugün Cezayir Soykırımı olarak görülen vakaları Fransa fakat 2005 senesinde tam olarak olmasa dahi kabul etmiştir. Fransız milliyetçileri ve uç fikirde ki insanoğlu Cezayir’de Fransızların bir şey yapmadığını iddia etseler dahi Cezayir’de Fransızlar tarafınca büyük bir kırım ve soykırım yapıldığı gerçeği ayan beyan ortada mevcuttur.
YORUMLAR