Cezayirli Gazi Hasan Paşa Hayatı

Ünlü Türk sadrazam, devlet adamı ve asker Cezayirli Gazi Hasan paşa hayatı ve dönemi olayları hakkında bilgi. 1714 ile 1790 yılları arasınd...

Ünlü Türk sadrazam, devlet adamı ve asker Cezayirli Gazi Hasan paşa hayatı ve dönemi olayları hakkında bilgi.

1714 ile 1790 yılları arasında yaşamış ünlü bir Osmanlı sadrazamıdır. Aslen Azerbaycanlı’ydı, Tekirdağ’da büyüdü, askere yazılarak cesaret ve zekası ile yükseldi, 1740 yıllarında Cezayir’e gidip deniz savaşlarında da başarı gösterdi, Fas sınırında bir Türk vilayeti Cezayirli Tiemsen sancakbeyi oldu. Fakat amiri olan Cezayir beylerbeyi ile arası açılınca İspanya’ya geçti, Kral IV. Carlos’tan iltifat gördü, Napoli’de de bir müddet bulunup İstanbul’a geldi, fakat Cezayir Beylerbeyi kendisini Babıali’ye şikayet ettiğinden tevkif olundu. Muhakeme edilince suçsuz olduğu anlaşıldı, 1767’de amiral oldu, 1767’de «kapudane-î hümayun» (oramiral) rütbesine yükseltildi. 1768-1774 Türk – Rus Savaşı’nda büyük yararlıklar gösterdi, «Gazi» unvanı ve altın çelenkle taltif edildi.

1770’de vezaretle Kaptanı Derya (büyük-amiral ve deniz kuvvetleri komutanı) olan Hasan Paşa bu görevde 15 yıl kaldı. Zekası ve yerinde tavsiyeleriyle I. Abdülhamit üzerinde büyük nüfuz kazandı, sadrazamları gölgede bırakacak derecede devlete hakim oldu, kendisine «saltanat atabeyi» (bugünkü anlamı ile diktatör) denmeye başlandı.

1787’de Türkiye, Rusya ve Almanya ile yeniden savaşa girince Hasan Paşa, 1788’de Yılan Adası Deniz Savaşı’nda Rus donanmasını bozguna uğrattı. Fakat savaş sonradan Osmanlının aleyhine döndü, çünkü Osmanlı yalnız başına hem Rusya, hem Almanya ile çarpışmak zorunda kalmıştı. Bu durum Paşa’nın itibarını kırdı, 1789’da I. Abdülhamit, Özü Kalesi’nin Ruslar’ın eline geçmesinin tafsilatını bildiren tezkereyi okurken üzüntüsünden inme inip ölünce Hasan Paşa bütün itibarını kaybetti.

Yeni hükümdar III. Selim gençti, tahakküme tahammülü yoktu, Hasan Paşa’yı kaptanlıktan azledip Anadolu Beylerbeyi yaptı.

Sonradan, Hasan Paşa, Besarabya’da İsmail Meydan Savaşında Ruslar’ı bozguna uğrattığı için, III. Selim 1789’da kendisini sadarete getirdi. Hasan Paşa’nın ilk hareketi, Dinyester ağzındaki Akkerman Kalesi’nin Ruslar’ın eline düşmesine sebep olan Tayfur Paşayı idam ettirmek oldu. Fakat kış olduğundan başka bir faaliyette bulunamadı. Kıyafet değiştirip ordu içinde dolaşırken üşüttüğünden, 30 Mart 1790’da Şumnu yakınlarında öldü. Şumnu’da yaptırmış olduğu Bektaşi tekkesine gömüldü.

Gazi Hasan Paşa, sözünü dinletmesini seven, Padişah’ın yanında bile dosdoğru konuşan bir adamdı. Donanmada yaptığı ıslahat çok önemlidir. Avrupa’da da büyük şöhret kazanmıştı. 76 yaşında öldüğü güne kadar zindeliğini, yorulmaz faaliyetini korumuştu. Uzun müddet Cezayir’de kalıp burada ün kazandığından «Cezayirli» diye anılmıştır. Terbiye ettiği bir aslanı yanından .ayırmaz, deniz ve kara seferlerinde hep /a-nında götürürdü.