Endüstri Bitkileri Nelerdir Nedir

Endüstride hammadde olarak kullanılabilen ziraat ürünlerine sanayi bitkileri denir. Bunlara endüstri bitkileride diyebiliriz. Endüstri, ham ...

Endüstride hammadde olarak kullanılabilen ziraat ürünlerine sanayi bitkileri denir. Bunlara endüstri bitkileride diyebiliriz. Endüstri, ham maddelerin imalathane ve fabrikalarda işlenerek kullanıma ve tüketime hazır hale getirilmesi işlemleridir. Endüstri için lüzumlu olan ham maddelerin büyük kısmı, topraktan ekme, dikme ve çıkarma yöntemiyle elde edilmiş maddelerdir. Şu demek oluyor ki bu tür şeyler ziraat ürünleri ve madenlerdir. Aslına bakılırsa endüstri için ham madde olmayan toprak ürünü yoktur.
Örneğin “tahıllar” başlığı altında incelenen buğdayı, bisküvi ve makarna benzer biçimde gıda sanayisinde mühim yeri olan ürünlerin ham maddesidir.

Pamuk

Eskiçağdan bu yana AnadoluÂ’da tarımı yapılmaktadır. Pamuk bitkisinin meyvesine “koza” denir. Kozanın haricinde lifler vardır. Bu lifler yapınak ve atölyelerde ince iplik halinde bir süre sonra da kumaş haline getirilir. Kozanın çekirdeği, margarin ve sıvı yağın ham maddelerindendir. Pamuk bu yönüyle dokuma ve gıda sanayisinde önemlidir. Ekimi, izlemesi, hasadı, pazarlaması bir çok insana iş sağlar ve ülkemizin başta gelen ihraç maddesi olması yönüyle önemlidir.
Sıcak iklimi yerlerde alüvyal topraklarda yetişir. Yetişme döneminde bolca su, olgunlaşma döneminde ısı ve kuraklık ister. Akdeniz ve Ege bölgelerinde, Cenup Marmara kısmına ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, Elazığ ve Iğdır ovalarında tarımı yapılır. Türkiye pamuk üretiminde Ege Bölgesi ilk, Akdeniz Bölgesi ikinci sırayı alır. AkdenizÂ’de en fazla Çukurova ve Amik ovasında yapılır. Ege ve AkdenizÂ’deki üretim Türkiye üretiminin %80-85Â’ini oluşturur, en fazla pamuk üretilen il, AdanaÂ’dır.
Pamuğun ticari değerinin yüksek olması, dokuma sanayinin gelişmesi, tekstil ihracatının artması, uzun ve ak lifli pamuk tohumlarının ekilmeye başlanması, sulama imkanlarının artması, pamuğa zarar veren canlılarla mücadelenin pozitif yönde sonuçlar vermesi, devletçe desteklenen kooperatiflerin kurulması, devletimizde pamuk üretimini artırmıştır.

Tütün

Vatanımızda 17. yüzyıldan bu yana tarımı yapılır, sigara ve puro benzer biçimde insan sağlığıma zararı dokunan olan ve alışkanlık icra eden dumanlı içeceklerin ham maddesidir. Bununla birlikte pipo ve nargile benzer biçimde aletlerle de tüketilir. Bir bölümü kimya sanayinde kullanılır.
Yetişme döneminde bolca su, olgunlaşma döneminde yüksek ısı ister. Ekimi devlet kontrolündedir. Ege, Karadeniz ve Marmara bölgesi başlıca ekim alanlarıdır. Ege kısmına kaliteli tütünler yetiştirilir. Türkiye tütün üretiminin yarısını oluşturur. Ege tütünleri yurt haricinde “doğu tipi kaliteli Türk tütünleri” olarak bilinir. EgeÂ’de ekim alanları, çöküntü ovalarındadır. Bakırçay, Gediz, Ufak Menderes, Büyük Menderes ovaları. Karadeniz Ülke üretiminin ortalama %20-25Â’ini sağlar, Bafra ovası, Kelkit oluğu mühim ekim alanıdır. Merzifon, Taşova ve Niksar ovalarında da ekili Cenup Marmara kısmına yoğundur. Balıkesir, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ, Kırklareli. Şark AnadoluÂ’da; Malatya, Bitlis, Muş, Güneydoğu AnadoluÂ’da Adıyaman, Siirt, Diyarbakır.
Tütün üretimi gittikçe artmıştır. Tütün ihracatında dünyanın sayılı ülkeleri arasındadır.

Şžeker Pancarı

Tarımına Cumhuriyetle başlanmıştır. Suyundan şeker elde edilir, posasından küspe elde edilip yem olarak kullanılır. Ilıman iklim bitkisidir, çok su ister, yağış alan ve şişebilen yerlerde yetiştirilir. Şark Karadeniz ile Kuzeydoğu Anadolu haricinde her yerde ekimi yapılabilir. 1926Â’da ilk şeker pancarı fabrikası Uşak ve Alpullu kurulmuştur.
Vatanımızda şeker pancarı ve şeker üretimi süratli bir artış olmuştur. GAPÂ’ın tamamlanmasıyla daha da artacaktır. Şžeker üretimi ülke ihtiyacından fazladır devletimizde şeker fabrikası sayısı 34Â’ü bulmuştur.

Çay

Tarımına CumhuriyetÂ’le başlanmıştır. Üretim hızla artmış ve ülkemiz bütün ülkelerde beşinci sıraya yerleşmiştir. Ortalama 1-1,5 m uzunluğunda çok senelik bir bitkidir ve yaprakları için yetiştirilir. Yaprakları yıl boyu yeşildir. Tepe tomurcukları ile birinci ve ikinci yaprakları toplanıp fabrikada işlenir. Kuru çay halinde tüketime sunulur. İçerisinde %4-5 oranında kafein denen keyif verici ve uyarıcı madde vardır.
Asit karakterli toprakları sever, fazla yağış ister, soğuktan hoşlanmaz. Şark Karadeniz kıyıları alçak kısımlarında (500-600 m lere kadar) yetişir. Vatanımızda RizeÂ’nin çap üretimindeki oranı, %60Â’tır. 1995Â’e kadar tamamı RizeÂ’deydi. Trabzon, Giresun, OrduÂ’da da yetiştirilir.

Ayçiçeği

Tohumundan elde edilmiş yağ, Türkiye sıvı yağ üretiminin yarısının oluşturur. Alüvyal toprakları, sıcağı ve suyu sever, olgunlaşma döneminde yağsız hava ister. Şark Karadeniz kıyı yöreleri, Erzurum-Kars platoları ve çok soğuk olan yüksek bölgeler haricinde kalan yerlerde sulama yöntemiyle yetiştirilebilir, en fazla Marmara Bölgesinde üretilir. Ülke üretiminin 3/4'ünü sağlar. Bu bölümde en fazla TrakyaÂ’da üretilir. MarmaraÂ’dan sonrasında en fazla Orta AnadoluÂ’dadır.

Haşhaş

Haşhaşın kapsülünden çıkan sütten, uyuşturucu madde elde edilir. Bu yüzden kimya sanayinde ve ağrı-sancı kesici ilaçların üretiminde bir hammaddedir. Kapsülü içindeki tohumdan yağ elde edilir. Şark ve Garp Karadeniz kıyıları haricinde kalan yerlerde ekimi yapılır. Osmanlı döneminde daha yaygın olan haşhaş tarımı Cumhuriyet döneminde sınırlandırılmış ve devlet kontrolüne alınmıştır. En fazlaca Afyon sonrasında DenizliÂ’de üretilir. Büyük çoğunluğu BalvadinÂ’deki alkaloid fabrikalarında işlenir.

Soya Fasulyesi

Bu nebat %20 oranında yağ, %40 oranında protein ihtiva eder. Yaş ve kuru sebze olarak tüketilir, ekmeklik una da katılır ama yurdumuzda daha çok soya yağı üretiminde kullanılır. Şark ve Orta Karadeniz bölümlerinin kıyı kuşağı tabii yetişme ortamıdır ama buralarda fındık ve çay benzer biçimde yüksek gelir elde eden bitkilere rağbet olduğundan ekim alanı genişlememiştir. Çukurova ve Antalya düzlüğü ile Ege ovalarında geniş ekim alanı bulmuştur.

Yer Fıstığı

Meyvesi bitkisel yağ üretiminde önemlidir. %45-60 oranında yağ, %40-45 oranında protein ihtiva ettiği için çerez olarak üretilir. AkdenizÂ’de ikinci olarak yetiştirilir. İçel, Adana, Antalya, Hatay, Kahraman Maraş ovalarındaki üretim önemlidir.

Susam

Tohumunda %50-60 oranında yağ vardır. Ege kısmına, Cenup Marmara kısmına ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde üretilir. Senelik üretimi azdır.

Anason

Anekol denen eterli, bir yağ ihtiva eder. Başta rakı olmak suretiyle alkollü içkilere katılır. Kullanım ve üretim alanı sınırlıdır. Ege Bölgesinde, Antalya kısmına üretilir. Üretimin yarısı BurdurÂ’dan sağlanır onu Antalya ve Muğla izler.

Gül

Bir süs bitkisi de olan gül, gül yağı, gül esansı üretiminde kullanılır. Kozmetik sanayinde mühim bir ham maddedir. Isparta, gülcülüğün merkezi olarak bilinir. Gül bahçelerinin %90Â’ı burdadır. Burdur, Denizli ve AydınÂ’da da gül tarımı yapılır. Ülkemiz gül yetiştirme ve gül yağı üretiminde sayılı ülkeler arasındadır.

Kenevir ve Keten

Lifli bitkilerdir. Kenevir lifleri çuval, halat, urgan yapımında kullanılır. En fazlaca Garp Karadeniz kısmına üretilir. Taşköprü de kenevir lifi işleme fabrikası vardır. Ketenin lifleri daha dayanıklıdır, kağıt, para ve kot pantolon üretiminde kullanılır. Tohumundan yağ elde edilir. Garp Karadeniz kısımı başlıca üretim yeridir.

Zeytin

Akdeniz ikliminin tipik bitkilerindendir, kış soğuklarına dayanıklı değildir. Ama kuraklığa karşı dayanıklıdır. Sofralık zeytin, zeytin yağı ve sabun üretiminde kullanılır. Marmara, Ege kısımı, Akdeniz BölgesiÂ’nin kıyı yöreleri ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinin AkdenizÂ’e yakın yöreleri, zeytin üretim alanlarıdır. Çoruh vadisinde minik bir mekanda mevcut mikroklima kendi alanında da tabii zeytinlikler vardır. Türkiye, dünya zeytin üretiminde İspanya ve İtalyaÂ’dan sonrasında üçüncü sırada yer alır. Zeytin üretimi yağışa bağlıdır. Yağış miktarındaki azalıp çoğalmalar, zeytin verimine yansımaktadır.

Yonca

Hititler zamanından bu yana TürkiyeÂ’de tarımı yapılmaktadır. Yağışlı yörelerde sulamasız, yazları kurak geçen yerlerde ise sulamalı olarak yetiştirilir. Yonca, ot verimi fazla olan, uzun ömürlü bir bitkidir. Bir kez ekildiği yerde 8-10 yıl ürün verebilir. Yılda kez biçilir. TürkiyeÂ’de yem bitkileri üretiminin %90-95Â’ini yonca oluşturur.

Fiğ

Hem samanı hem de tohumu hayvan yemi olarak kullanılır. Kıyı yörelerinde ise yazlık olarak ekimi yapılır. Hem kuru hem de taze yem olarak tüketilir.

Korunga

En fazlaca Şark Anadolu Bölgesinde yetiştirilen bir yem bitkisidir. Yoncanın yetiştirilmediği yoksul topraklarda da yetiştirilebilir. Yonca kadar ot verimi yüksek olmamasına karşılık, soğuğa ve kuraklığa karşı dayanıklı olması ve yoksul topraklarda yetişebilmesinden dolayı ekimi yapılır.