Güdülenme Nedir

Güdü Nedir ? (Özet) : 1. Organizmayı eyleme iten ve eylemi yönlendiren içsel uyarım şartları. 2. Kişinin enerjisini belirgin bir hedefe y...

Güdü Nedir ? (Özet) :
1. Organizmayı eyleme iten ve eylemi yönlendiren içsel uyarım şartları.
2. Kişinin enerjisini belirgin bir hedefe yönlendiren davranışları için gösterilen şuurlu ya da bilinçsiz gerekçeler.
Bu gerekçeler tipik olarak: Hisleri, beklentiler, arzular, beklentiler ve kaygılardır. ( Budak: Psikoloji Sözlüğü)

GÜDÜ (motiv) ve GÜDÜLENME (motivasyon)
Güdü: Organizmayı etkileyerek harekete hazır hale getiren iç ve dış uyarıcılardır.
Güdülenme: Organizmanın bir güdünün etkisiyle harekete hazır hale geçerek davranışta bulunma sürecidir.

Örnek:
Güdülenmiş Davranışın Özellikleri:
1) Güdülenmiş Davranış Seçicidir: Aç bir insanoğlunun önüne su ve yiyecek konursa yiyecek yer.
2) Güdülenmiş Davranış Etkindir: Organizma güdüsünü doygunluk edene kadar uğraş gösterir.
3) Güdülenmiş Davranış Yorucudur: Organizma güdüsünü doygunluk ederken çabalar, yorulur.

Organizmayı harekete hazır hale getiren 3 tür güdü vardır:
1) Fizyolojik güdüler
2) toplumsal güdüler
3) İçgüdüler

1) Fizyolojik güdüler:
Organizmanın varlığını sürdürebilmesi için lüzumlu olan güdülerdir.
Örnek: Açlık, susuzluk, annelik, cinsellik, dinlenme, uyku, boşaltım

Özellikleri:
• Tüm canlılarda bulundukları için evrenseldir.
• Başka güdülerin temelini oluşturdukları için birincildir.
• Kalıtım yöntemiyle kazanılır.
• Toplumsal güdülerin membaıdır.
• İnsanlarda ve hayvanlarda ortak olarak bulunmaktadır.
• Yaşamak için zorunludur.

2) Toplumsal güdüler:
Organizmanın cemiyet içinde yaşaması sonucunda oluşan güdülerdir.
Örnek: Sevme, sevilme, beğenilme, başarı, hırs, kendini gerçekleştirme vs.

Özellikleri:
• Membaı çevredir, toplumdur.
• Bireyden bireye, toplumdan topluma değişiyor.
• İleriki yaşlarda daha çok etkindir.
• Fizyolojik güdülerden daha karmaşıktır.

NOT:
• Fizyolojik güdüler evrenseldir, Toplumsal güdüler ise özneldir. Bireyden bireye, toplumdan topluma değişiyor.
Fizyolojik güdüler doğuştandır(kalıtım), Toplumsal güdüler ise öğrenme sonucu kazanılır.
• Duruma gore birisi diğerinden üstün olabilir.

3) İçgüdüler:
Doğuştan kazanılan, niçin yapıldığı bilinmeyen, bir türün tüm bireylerinde aynı şekilde görülen, kalıtım yöntemiyle bireyden bireye aktarılan, evrimleşmemiş davranışlardır.
Örnek: Arının bal yapması, Örümceğin ağ örmesi vs.

Özellikleri:
• Doğuştandır, kısaca öğrenilmemiştir. ( Arının bal yapması )
• Otomatiktir. ( Arı, kovanın bal ile taştığına aldırmadan bal yapar.)
• Türe özgüdür. ( Arı bal yapar, Örümcek ağ yapar, Köpek havlar, Kuş uçar vs.)
• Evrimleşmemiştir. ( Bin yıl önceki örümceklerde ağ yapıyordu. )
• Hayvanlarda görülür.

NOT:
• Fizyolojik güdüler evrenseldir, İçgüdüler ise türe özgüdür.
• Fizyolojik güdüler ve İçgüdüler doğuştandır.
• Fizyolojik güdüler otomatik değildir, İçgüdüler ise otomatiktir.

ALIŞžKANLIK
Çok iyi öğrenilmiş, yeniden edile edile dikkate almadan yapılır hale gelmiş davranışlardır.
Mesela: Sigara, içki şeklinde.

Özellikleri:
• Alışkanlık ile İçgüdü aynı şey değildir. Alışkanlığın temelinde öğrenme vardır, İçgüdü ise doğuştandır.

REFLEKS
Organizmanın bir uyarıcıya karşı verdiği birdenbire ve istem dışı tepkidir.
Mesela: Öksürmek, gıdıklanmak, esnemek, gözbebeğin küçülmesi vs.
“Refleksler geliştirilebilir”

NOT:
• Refleksler geliştirilebilir. ( Karateciler, Tenisçiler, Kaleciler )
• Refleksler ortadan kaldırılamaz, bir süre geciktirilebilir. (Öksürüğümüzü bir süre tutabiliriz; ama gıcık fazla olursa tutamayız.)
• Refleksler organizmayı tehlikelere karşı korur. (Gözbebeğin ışığa karşı büyüyüp küçülmesi.)

DUYGU VE HEYECAN

His: Uyarıcıların organizmada oluşturduğu haz ve ıstırap hissine his denir.
Coşku: Kısa süreli çok yoğun duygulara coşku denir.

NOT:
• Heyecanın yararları ve zararları vardır.
• Coşku insanoğlunun düşünme kapasitesini azaltabilir, karar vermesini zorlaştırabilir.
• Fazla heyecana maruz kalan insanlarda bağzı rahatsızlıklar ( kalp, mide, bağırsak ) ortaya çıkabilir.
• Bununla birlikte coşku insana normalin üstünde enerji kazandırır. ( Bir düzgüsel koşmamız vardır, bir de köpek bizi kovalarken koşmamız vardır. )
• Az coşku yararlı, çok coşku zararlıdır.
• Coşku sonucunda organizmada iç değişmeler ( kalp atışının hızlanması ) ve dış değişmeler ( yüz ifadesinin değişmesi ) oluşur.

Güdü Nedir ? (Detay)

yukarıda lügat anlamını verdiğimiz “güdü” ve “güdülenme” teriminin pek çok psikolog tarafınca daha değişik tanımları da yapılmıştır. bu değişik tanımları küçük oranda sonrasında alt tarafta göreceğiz. ama bu tanımlar yapılırken ortak olarak ele alınan nokta, güdülenmenin bir ihtiyaçtan dolayı oluşmuş olmasıdır. tanımların pek çok bu yönüyle benzerlik arz etmektedir. isterseniz tanımlara geçmeden ilkin güdülenmeyle ilgili güzel bir örneğe bakalım;

akşam saat onu geçmiş durumda, yarınki sınava hazırlanmak amacıyla ders çalışıyorsunuz. okuduğunuzu anlamaya başlıyor ve acıktığınızı fark ediyorsunuz. canınız bir şey çekiyor ama ne işe yaradığını isimlendiremiyorsunuz. evet, buldunuz! canınız işkembe çorbası istiyor. işkembeci 10 dakikalık uzaklıkta, sizinle aynı yurtta kalan dostunuz selim’e gidiyorsunuz ve “haydi gel, köşedeki işkembecide birer işkembe çorbası içelim” diyorsunuz. işkembecide çorbayı zevkle içerken içinizden “iyi ki aklıma çorba içmek geldi, tam da yerini buldu!” diye düşünüyorsunuz. selim’ le birlikte olmak da hoşunuza gidiyor. yeniden odanıza dönerek emek vermeye başladığınızda, okuduğunuzu küçük oranda öncesine gore daha iyi anlamaya başladığınız görüyorsunuz.

yukarıda anlatılana benzer his ve fikirleri hepimiz günlük hayatında yaşamıştır. nasıl oluyor da aç olduğunuzun farkına varabiliyorsunuz? yalnız aç olduğunuzun farkına varmakla kalmıyor, yukarıda verilen işkembe çorbası örneğinde olduğu şeklinde, belli başlı bir türden bir yiyeceği canımızın çektiğini de anlayabiliyoruz. niçin yalnız gitme yerine bir arkadaşımızla gitmeyi tercih ediyoruz.? bu şekilde soruların yanıtını bulmaya çalıştığımız süre güdülenme psikolojisinin alanı içine girmiş bulunuyoruz. (cüceloğlu:s-229, 230)

organizmanın dürtü ya da ihtiyaçların etkisiyle harekete hazır hale gelmiş olarak amaca yönelik davranışta bulunmasına ve amaca yönelik davranışta bulunmasına ve amaca ulaştıktan sonrasında rahatlamasına güdülenme (motivasyon) denir. organizma amacına ulaşıp doyuma kavuşunca güdü geçici de olsa giderilir ve organizma dengesini tekrardan bulur. dürtü bir talep ya da gereksinimle (işkembe çorbası içme isteği) başlar, güdünün uyandırdığı davranışla devam eder(çorbacıya gitme) ve amaca ulaşıp doyuma kavuşmakla (işkembe çorbasını içmek) son bulur. [1]

güdülenme, psikoloğun mevzu hakkında söylemek istediği derhal her şeyi içeren oldukça geniş kapsamlı bir terimdir. güdülenmenin üç ayrı yönü vardır.

1. kişiyi belirgin bir hedefe iten güdüleyici vaziyet
2. hedefe ulaşmak için meydana getirilen davranış
3. hedefe ulaşmak

güdüleyici vaziyet davranışa, davranış hedefe öncülük eder; hedefe ulaşıldığında güdü hiç olmazsa geçici olarak giderilebilir. (erdem: s-36)

“insanları, bir başkasını kurtarmak için yaşamlarını riske etmeye ya da belli başlı bir hedefe ulaşmak için saatler boyu emek vermeye güdüleyen nedir?” diye sorduğumuzda, çoğu zaman “insanoğlu niçin davrandıkları şekilde davranırlar?” demek isteriz.

popüler olarak kullanıldığı haliyle “güdülenme” terimi; davranışın sebebine ya da niçinine işaret eder. bu mealde kullanıldığında “güdülenme” psikolojinin bütününü kapsayacaktır. ama psikologlar, güdülenme terimini davranışa enerjisini veren ve onun yönünü çizen faktörlerle sınırlar. güdülenmiş bir organizma, bir faaliyeti; güdülenmemiş bir organizmaya oranla daha istekli ve etkili bir biçimde sürdürecektir. organizmaya enerji vermesinin yanı sıra güdülenme, davranışı yönlendirme eğilimi taşır. ( aç bir insan yiyecek aramaya ve yemeye; ıstırap çeken bir insan, ıstırap veren uyarandan kaçmaya güdülemiştir)

pek çok psikolog, bu tanımlarda uzlaşabilecek olmasına karşın güdülenme, halen tartışmalı bir kavramdır. bir takım psikologlar, güdülenmenin yalnızca davranışın enerji verme yanlarının sebebi olduğu, davranışın yönünü ise başka mekanizmaların (öğrenme ve biliş) açıklamış olduğu kanaatindedirler. hatta kimileri, güdülenme teriminin gereksizliğini dahi öne sürmektedirler. (atkinson: s-393)

güdü ve güdülenme terimi psikolojinin keşfetmiş olduğu en mühim kavramlardan biridir. insanların ve hayvanların davranışlarının temelinde güdüler yatar. güdüler ya bugün malum ve kolaylıkla anlaşılabilen, ya da hemen hemen pek açık seçik anlaşılamayan türden olabilir. nerede olursa olunsun ve ne yapılırsa yapılsın, her davranışın altında bir güdü ya da güdüler zincirinin yatmış olduğu unutulmamalıdır.

kaynakça

clifford t. morgan, psikolojiye giriş. hacettepe üniversitesi psikoloji kısımı yayınları, ankara, !995.
erdem selman. psikoloji ders kitabı, fil yayınevi, istanbul, 1995.
budak selçuk. psikoloji sözlüğü. ilim ve sanat yayınları, ankara
2000
atkinson l. rita-atkinson c. richard- hilgrad r. ernest: psikolojiye giriş 1, toplumsal yayınları, istanbul, 1995
cüceloğlu doğan. insan ve davranışı: remzi kitabevi, istanbul, 2000