tanrısal komedya [dante alighieri] dantenin toskana italyancasile ve yüksek bir üslûpla yazdığı divina commedia, italyan edebiyatında bir gü...
tanrısal komedya
[dante alighieri]
dantenin toskana italyancasile ve yüksek bir üslûpla yazdığı divina commedia, italyan edebiyatında bir güneş benzer biçimde parlamaktadır. kendi üslûbunu kendi buluş eden, italya’yı edebî bir lisan mevkiinde çıkaran dante, bu muhalled eserile italyan dilinin ziyneti ve örneği olmuştur.
danteden bir buçuk asır sonrasında ingiltere kıraliçesi elizabet devrinin yüksek ve şa’şaalı zamanları shakespeare yetiştirdiği benzer biçimde, orta çağdaki katolikliğin yüksek ve imanlı devri de dante’nin dehasına açınma vermiştir. bu devirde gotik san’atı ve mimarisi aşama kaydediyor, büyük gütik kiliseleri yapılıyor, hukuk ve tanrı bilim öğretim eden üniversitelerin nüfuzu artırıyor, edebî bir eserin doğmasına, büyük bir edip ve şairin yetişmesine vakit çok müsaid bulunuyordu.
işte bu şekilde bir zamanda yüksek düşünceli, açık ve tok sözlü, teşebbüslerinde cüretli ve akıllı bir adam olan dante kendini gösteriyordu. gene bu dante; bilgi, buluş ve muhayyile kudreti itibarile yer ve gök yüzünün tasvirlerile eşi olmayan eseri olan ilâhi komediyi yazıyordu. bu eseri 1300 senesi’nin paskalyadan iki gün evvelki cumasında yazmağa başlamış, büyük paskalyanın pazar gününde tamamlamıştır. arada küçük fasıla vermek suretiyle epeyce uzamıştır.
divina commedia, üç ilâhi zümreye ayrılır:
cehennem, âraf, cennet:
tanrısal komedinin birinci kısmını teşkil eden:
cehennem, 34 kantodan mürekkep 4720 mısra’lı bir kesidedir. bu uzun manzumede dante, “cehennemi geniş mahruti bir yar halinde görür ki inişlere ayrılmış uzun ve dar çıkıntı ya da daireler şeklinde darlaşan taraçalarla arzın merkezine varır. hakikaten delâlete düşmüş ruhun günahına nazaran mücazat görmesi benzer biçimde indikçe günahlar ve azaplar artar. dokuz kat ya da daire içinde cehennemin müthiş ve korkulu tüm safhaları gösterilir. burada virjil ona rehperlik eder.
araf, 33 kantodan mürekkep 4755 mısra’dır. bu manzume de cehennem ile cennet içinde geçen endişeli anları tasvir eder. burada virjil alevden duvarın arkasında kendisini beatris’in beklediğini fısıldar. dante de derhal ateşin içine atılır. âraf sekiz daire ya da çenbere bölme olunarak tasvir edilmiştir.
cennet, 33 kantodan mürekkep cem’an 4758 mısra’dır. burada “beatrice (beatrice) semavî bir saffet ve halâvetle görünür. şaire cennette rehberlik etmek suretiyle, meskeninden dokuzuncu cennete iner. onu elinden tutarak birlikte†yıldızdan yıldıza uçurur.
nasıl virjil onu cehennemin katlarında gezdirdiyse, bu sefer de beatrice, cennetin dokuz katında gezdirir. onu uhrevî yaşamın tüm yüksek saadetlerini gösterir. oradan yer yüzüne baktırır.
arşıâlâ, burası saf bir nur, saf bir sevgi, saf bir saadetti. burada dantenin gözleri kamaştı, heyecanından titreyerek şaşırdı. duada bulundu. niyazı kabul olunarak gözlerinden nur perdesi kalktı isayı görmüş oldu.
bu büyük keside ya da manzum yaratı tüm devrin tasviridir. on üçüncü ve on dördüncü asırların içtimai ahvalini ve beşerin efkârını fevkalâde bir surette tersim eyler. uzun bir uykunun müthiş kâbuslarile çırpındıktan sonrasında ilerilemiş olduklarından kuşku edilmeyen memleketlerde zuhuru evvelden keşfedilen yeni bir âlemin uyanmakta olduğu hissini verir. aslına bakarsanız okadar koyu bir zulmet içinde bunalmış olan italya me’ut tesadüflerin yardımile barbarlık bağlarından çözülüp kurtulmağa başlamıştı.
ilâhi güldürü; sanki geçmiş zamanların girdaplarına batıp gömülü kalmış olmasından evvel tüm orta son zamanların hulâsası olarak vücuda gelmiştir.
ilâhi güldürü matbaacılığın icadından evvel 600 nüsha el ile yazılarak etrafa yayılmıştı. sonrasında tüm dillere çevrilmiştir. 300 den fazla tercemesi vardır. bu eseri tefsir ve medh yollu eserler, risaleler, haşiyeler nihayetsizdir. dante’ye ve cehenneme dair yapılmış tablolar sayısızdır. dante’nin biyografisine ait pek önemli ve meşhur eserler yazılmıştır. italya dante’yi en büyük italyan şairi olarak tanımış ve onun hakkında bir çok tören yapmıştır.
dante’nin şöhreti yalnız italya’ya münhasır kalmayıp tüm dünyaya yayılmış ve beynelmilel bir önem kazanmıştır. “tanrısal komedi†klâsik eserlerin en yükseği ve en kıymetlisidir.
bu büyük yaratı birinci kez olarak hilminin koleksiyonu içinde geliyor. eseri büyük bir vukufla dilimize çeviren hamdi varoğlu’nun gayreti takdire şayan bir himmettir. kitaphanem de bu eseri büyük bir fedakârlıkla ve resimli olarak basmakla, kitabın başına dante’nin yaşamını yazıp ilâve etmekle memleketine naçizaen bir hizmette bulunduğuna kaildir.
YORUMLAR