KABARTMA a. 1. Kabartmak eylemi. 2. Düz yüzeyler üstünde değişik yüksekliklerde, girintili çıkıntılı biçimlerden oluşturulan yapıt ...
KABARTMA a.
1. Kabartmak eylemi.
2. Düz yüzeyler üstünde değişik yüksekliklerde, girintili çıkıntılı biçimlerden oluşturulan yapıt ya da duvar süsü; rölyef: Büyük salonun duvarları kabartmalarla bezenmişti.
—Akust. Akustik kabartma, iki kulağın aynı anda kullanımı sonucu edinilen uzamsal işitme duyumu. (Bir uçağın konumunu edinmek için dinleme istasyonlarında başvurulan iki kulakla işitme bu ilkeye dayanır. Bu duyum, ses kaydında pek çok mikrofonla, seslendirmede ise pek çok hoparlörle sağlanır.)
—Bahç. Bahçenin çiçek ekilen kısmındaki toprağı suni olarak yükseltme.
—Berb — KREPE.
—Camc. Sıcak ve yumuşak durumda olan camın yüzeyini metal bir kalemle çökerterek elde edilmiş kabarıklık.
—Ekmekç. Kabartma maddeleri, pişim esnasında ekmeğin su tutma kabiliyetini çoğaltmak amacıyla hamura katılan yumurta akı, nişasta ve pektin şeklinde besinsel katkı maddeleri.
—Heykc. Türlü şekilleri ve kısımları bir zemin üstünde az çok belirgin çıkıntılar halinde görünen, hacimli ya da türlü parçaların bir araya getirilmesinden oluşmuş (asamblaj, XX. yy. sanatı) yapıt ya da heykel. (Kabartmalar biçimlerine bakılırsa birbirlerinden ayrılırlar: yalnızca oyuk bir çizgiyle sınırlandırılmış olanlar [kazınmış kabartma], hafifçe bir oylumu olanlar [Mısır kabartması], çıkıntıları az [yalpık, alçakkabartma], orta [yarımkabartma] ve fazla [yüksekkabartma] olanlar)! Kaplama kabartma, süsleme sanatında, bağımsız bir zemin üstüne oturtulmak suretiyle az çok belirgin kabartma şeklinde yontulmuş arka yüzü düz motif.
— Mim. Orta kısımı kenarlarına bakılırsa çıkıntılı ve pürüzlü bırakılmış taşlardan oluşan duvar kaplaması. || Elmastıraş kabartma, yüzü basık bir piramit şeklinde yontulan kabartma. || Köşeli oluklu kabartma, bitişik iki taşın kenarları köşeli bir derz oluğu oluşturacak şekilde pahlanmış kabartma. || Kurt yenikli kabartma, kurtların açmış olduğu yolları çağrıştıran bezemelerle kaplı kabartma. || Rüstik kabartma, yüzü kaba olarak bırakılmış kabartma. || Yarım oluk silmeli kabartma, çıkıntısı, iki düz silme içinde bir yarım oluk silmeyle tamamlanan kabartma. || Yuvarlak kabartma, ayrıtların yerini yuvarlak yüzeylerin almış olduğu kabartma.
—Mutf. Kabartma tozu, hamurun kabarması için bilhassa pastacılıkta kullanılan ve temel maddesi sodyum bikarbonat olan toz. (Hamurda daha çok, devamlı ve muntazam gaz oluşmasını sağlamak ve hamur harcı reaksiyonunun alkaliye kaçmasını önlemek için sodyum bikarbonatın yanına tartarik asit, bunun asidik tuzu, kalsiyum asit fosfat, sodyum pirosülfat vb. bir organik asit eklenmiş olur)
—Nümism. Para ve madalyaların üstündeki kabartı.
—Opt. Fotoğraf, fotoğraf ya da çizimde, girinti ve çıkıntı izlenimi veren yanılsama. (Bk. ansikl. böl.)
—Seram. Çini ve seramik yüzeyinde türlü tekniklerle meydana getirilen boyama ve süsleme. (Bu uygulamalarda ya kalıp içine oyulan motifler üstüne seramik hamur harcını basılır, ya belli başlı motifler oyulmuş kalıplar yumuşak seramik hamur harcını üstüne bastırılır; ya da astar ya da boya üst üstebirkaç kez sürülür. Boyanın üst üste sürülmesi bilhassa fırın ısısında kaybolan kırmızı renkte yaygındır.)
—Ziraat. Toprağı yaran, parçalayıp yumuşatan ve üstündeki bitkileri kopartarak yüzeyini düzleyen dişli aletlerle (dişli tırmık, kazayağı) toprağın işlenmesi.
—Teknol. Kabartma makinesi, kâğıt, ten, kumaş vb. şeklinde malzemelere kabartma desen vermeye yarayan makine. (Eşanl. GOFRELEME MAKİNESİ.) [Bk. ansikl. böl. Teknol.]
—Tekst. Bir kumaş üstünde, çıkıntılar halinde desen yapma.
♦ sıf. Kabartılarak yapılmış olan: Kabartma harfler. Kabartma harita.
—Haritc. Kabartma harita, düzlem ve yükselti bakımından ölçekleri değişik olabilen, üçboyutlu topografik izlenme.
—Kâğ. san. Kabartma kâğıt, çoğu zaman oymalı bir merdane ya da levhayla çukur ya da kabartma şeklinde desen verilmiş kâğıt.
kabartmalı olanlarına verilen isim. (Kabart-
ma olmayan şemselere yazma" şemse denirdi.)
—Topogr. Kabartma plan, bir kentin, bir tahkimli yapının vb., kabartma halinde ve minik ölçekteki vizyonu.
—ANSİKL. Opt. Kabartmanın görsel izlenimi türlü ruhsal ve fizyolojik etkenlere bağlıdır; ama başlıca sebebi iki göz- merceğiyle görmedir; her göz incelenen kabartma halindeki cisimden değişik bir görüntü alır; bu iki görüntünün üst üste gelmesi ve iki gözün optik eksenlerini aynı noktaya yakınsatmak için harcamış olduğu uğraş, kabartma izlenimi doğurur ve uzaklığın ortalama olarak değerlendirilmesini sağlar. Bu özellikten stereoskopik dürbünlerde yararlanılır; bu dürbünler tam yansımalı prizmalarla gezleme doğrultularını saptırıp, büyütme güçleriyle açıları büyüterek kabartmayı abartır. Bununla birlikte ortak görüş alanı üzerine düşürülen bölmeler uzaklığı değerlendirmeyi sağlar; orduda kullanılan batarya dürbünleri ve kimi uzaklıkölçerler aynı ilkeye dayanır.
Kabartmanın düzlem görüntülerle elde edilmesi pek çok araştırmaya yol açtı; olağan stereoskoplar bitişik iki fotoğraf gerektirir; görüntülerden her birisi ayna ve merceklerle bir gözün nazar ekseni üstüne getirilir. E. Estanave'ın çizgili ağlar yönteminde de değişik nazar açılarından alınmış iki görüntü vardır; ama bu tür durumlar üst üste gelir ve her birisi koşut minik şeritlere ayrılır (milimetrede on kadar); görüntülerden birinin çift sıra şeritleri öbürünün tek sıra şeritleriyle almaşır. Gözlemci bu karmaşık sistemi, öne yerleştirilen ve almaşık olarak aynı sayıda saydam ve saydamsız şerit taşıyan çizgili ağ arasından inceler. Uygun konumda gözlerden birisi görüntülerin çift sıra şeritlerini, öbürü tek sıra şeritlerini görür; bu şekilde kabartma izlenimi elde edilir. (-> ANAGLİF.)
Bununla beraber bir ekrana kabartma görüntüler düşürme problemi hemen hemen tümüyle çözülmemiştir. Ekrana dik açı altında polarlanmış iki görüntü düşürülür ve bu tür durumlar gözlerden her birinin yalnız bir görüntüyü seçmesini elde eden polarlayıcı dürbünlerle incelenir. Bu yöntem, kabartma ve renkli izdüşümlerin gerçekleşmesini sağlar. Holografi* sistemleri,metotları de bir nesnenin üçboyutlu görüntüsünü oluşturur. Bu üçboyutlu bilgi holografi levhası düzeyinde kodlanır; bu olgu nesnenin üçboyutlu görüntüsünü veren bu levhayla bağdaşık ışık demetinin kırınımına dayanır. —Teknol. Kabartma makinesi üst üste yerleştirilen, birbirine kuvvetle bastırılan ve içten ısıtılan iki silindirden oluşur; işlenecek araç-gereç bu silindirlerin arasından geçer. Silindirlerden birisi oyuk, öbürü kabartma
şeklinde desenler taşır, bu şekilde elde etmek istenen kabartmanın resmini malze
meye aktarır.
1. Kabartmak eylemi.
2. Düz yüzeyler üstünde değişik yüksekliklerde, girintili çıkıntılı biçimlerden oluşturulan yapıt ya da duvar süsü; rölyef: Büyük salonun duvarları kabartmalarla bezenmişti.
—Akust. Akustik kabartma, iki kulağın aynı anda kullanımı sonucu edinilen uzamsal işitme duyumu. (Bir uçağın konumunu edinmek için dinleme istasyonlarında başvurulan iki kulakla işitme bu ilkeye dayanır. Bu duyum, ses kaydında pek çok mikrofonla, seslendirmede ise pek çok hoparlörle sağlanır.)
—Bahç. Bahçenin çiçek ekilen kısmındaki toprağı suni olarak yükseltme.
—Berb — KREPE.
—Camc. Sıcak ve yumuşak durumda olan camın yüzeyini metal bir kalemle çökerterek elde edilmiş kabarıklık.
—Ekmekç. Kabartma maddeleri, pişim esnasında ekmeğin su tutma kabiliyetini çoğaltmak amacıyla hamura katılan yumurta akı, nişasta ve pektin şeklinde besinsel katkı maddeleri.
—Heykc. Türlü şekilleri ve kısımları bir zemin üstünde az çok belirgin çıkıntılar halinde görünen, hacimli ya da türlü parçaların bir araya getirilmesinden oluşmuş (asamblaj, XX. yy. sanatı) yapıt ya da heykel. (Kabartmalar biçimlerine bakılırsa birbirlerinden ayrılırlar: yalnızca oyuk bir çizgiyle sınırlandırılmış olanlar [kazınmış kabartma], hafifçe bir oylumu olanlar [Mısır kabartması], çıkıntıları az [yalpık, alçakkabartma], orta [yarımkabartma] ve fazla [yüksekkabartma] olanlar)! Kaplama kabartma, süsleme sanatında, bağımsız bir zemin üstüne oturtulmak suretiyle az çok belirgin kabartma şeklinde yontulmuş arka yüzü düz motif.
— Mim. Orta kısımı kenarlarına bakılırsa çıkıntılı ve pürüzlü bırakılmış taşlardan oluşan duvar kaplaması. || Elmastıraş kabartma, yüzü basık bir piramit şeklinde yontulan kabartma. || Köşeli oluklu kabartma, bitişik iki taşın kenarları köşeli bir derz oluğu oluşturacak şekilde pahlanmış kabartma. || Kurt yenikli kabartma, kurtların açmış olduğu yolları çağrıştıran bezemelerle kaplı kabartma. || Rüstik kabartma, yüzü kaba olarak bırakılmış kabartma. || Yarım oluk silmeli kabartma, çıkıntısı, iki düz silme içinde bir yarım oluk silmeyle tamamlanan kabartma. || Yuvarlak kabartma, ayrıtların yerini yuvarlak yüzeylerin almış olduğu kabartma.
—Mutf. Kabartma tozu, hamurun kabarması için bilhassa pastacılıkta kullanılan ve temel maddesi sodyum bikarbonat olan toz. (Hamurda daha çok, devamlı ve muntazam gaz oluşmasını sağlamak ve hamur harcı reaksiyonunun alkaliye kaçmasını önlemek için sodyum bikarbonatın yanına tartarik asit, bunun asidik tuzu, kalsiyum asit fosfat, sodyum pirosülfat vb. bir organik asit eklenmiş olur)
—Nümism. Para ve madalyaların üstündeki kabartı.
—Opt. Fotoğraf, fotoğraf ya da çizimde, girinti ve çıkıntı izlenimi veren yanılsama. (Bk. ansikl. böl.)
—Seram. Çini ve seramik yüzeyinde türlü tekniklerle meydana getirilen boyama ve süsleme. (Bu uygulamalarda ya kalıp içine oyulan motifler üstüne seramik hamur harcını basılır, ya belli başlı motifler oyulmuş kalıplar yumuşak seramik hamur harcını üstüne bastırılır; ya da astar ya da boya üst üstebirkaç kez sürülür. Boyanın üst üste sürülmesi bilhassa fırın ısısında kaybolan kırmızı renkte yaygındır.)
—Ziraat. Toprağı yaran, parçalayıp yumuşatan ve üstündeki bitkileri kopartarak yüzeyini düzleyen dişli aletlerle (dişli tırmık, kazayağı) toprağın işlenmesi.
—Teknol. Kabartma makinesi, kâğıt, ten, kumaş vb. şeklinde malzemelere kabartma desen vermeye yarayan makine. (Eşanl. GOFRELEME MAKİNESİ.) [Bk. ansikl. böl. Teknol.]
—Tekst. Bir kumaş üstünde, çıkıntılar halinde desen yapma.
♦ sıf. Kabartılarak yapılmış olan: Kabartma harfler. Kabartma harita.
—Haritc. Kabartma harita, düzlem ve yükselti bakımından ölçekleri değişik olabilen, üçboyutlu topografik izlenme.
—Kâğ. san. Kabartma kâğıt, çoğu zaman oymalı bir merdane ya da levhayla çukur ya da kabartma şeklinde desen verilmiş kâğıt.
Kaynak: Büyük Larousse
—Seram. Kabartma çini, kalıba meydana getirilen negatif süslemenin üstüne seramik hamur harcını sıkıştırılarak elde edilmiş çini. (Kalıptaki negatif süsleme, çiniye kabartma olarak geçer. Kabartma motifler ya da zemin seramik boyaları ile renklendirilir. Kabartma çini X.-XIII. yy.Tarda Selçuklular'da başarıyla uygulandı [Konya Karatay medresesi, Sahipata külliyesi], XIV. yy. erken os- manlı mimarlığında da Bursa yapılarında [Ulu cami] kabartma çinilere rastlanır.) —Süslem. sant. Kabartma şemse, eski ciltlerde kapak süsleme motifi şemsenin,kabartmalı olanlarına verilen isim. (Kabart-
ma olmayan şemselere yazma" şemse denirdi.)
—Topogr. Kabartma plan, bir kentin, bir tahkimli yapının vb., kabartma halinde ve minik ölçekteki vizyonu.
—ANSİKL. Opt. Kabartmanın görsel izlenimi türlü ruhsal ve fizyolojik etkenlere bağlıdır; ama başlıca sebebi iki göz- merceğiyle görmedir; her göz incelenen kabartma halindeki cisimden değişik bir görüntü alır; bu iki görüntünün üst üste gelmesi ve iki gözün optik eksenlerini aynı noktaya yakınsatmak için harcamış olduğu uğraş, kabartma izlenimi doğurur ve uzaklığın ortalama olarak değerlendirilmesini sağlar. Bu özellikten stereoskopik dürbünlerde yararlanılır; bu dürbünler tam yansımalı prizmalarla gezleme doğrultularını saptırıp, büyütme güçleriyle açıları büyüterek kabartmayı abartır. Bununla birlikte ortak görüş alanı üzerine düşürülen bölmeler uzaklığı değerlendirmeyi sağlar; orduda kullanılan batarya dürbünleri ve kimi uzaklıkölçerler aynı ilkeye dayanır.
Kabartmanın düzlem görüntülerle elde edilmesi pek çok araştırmaya yol açtı; olağan stereoskoplar bitişik iki fotoğraf gerektirir; görüntülerden her birisi ayna ve merceklerle bir gözün nazar ekseni üstüne getirilir. E. Estanave'ın çizgili ağlar yönteminde de değişik nazar açılarından alınmış iki görüntü vardır; ama bu tür durumlar üst üste gelir ve her birisi koşut minik şeritlere ayrılır (milimetrede on kadar); görüntülerden birinin çift sıra şeritleri öbürünün tek sıra şeritleriyle almaşır. Gözlemci bu karmaşık sistemi, öne yerleştirilen ve almaşık olarak aynı sayıda saydam ve saydamsız şerit taşıyan çizgili ağ arasından inceler. Uygun konumda gözlerden birisi görüntülerin çift sıra şeritlerini, öbürü tek sıra şeritlerini görür; bu şekilde kabartma izlenimi elde edilir. (-> ANAGLİF.)
Bununla beraber bir ekrana kabartma görüntüler düşürme problemi hemen hemen tümüyle çözülmemiştir. Ekrana dik açı altında polarlanmış iki görüntü düşürülür ve bu tür durumlar gözlerden her birinin yalnız bir görüntüyü seçmesini elde eden polarlayıcı dürbünlerle incelenir. Bu yöntem, kabartma ve renkli izdüşümlerin gerçekleşmesini sağlar. Holografi* sistemleri,metotları de bir nesnenin üçboyutlu görüntüsünü oluşturur. Bu üçboyutlu bilgi holografi levhası düzeyinde kodlanır; bu olgu nesnenin üçboyutlu görüntüsünü veren bu levhayla bağdaşık ışık demetinin kırınımına dayanır. —Teknol. Kabartma makinesi üst üste yerleştirilen, birbirine kuvvetle bastırılan ve içten ısıtılan iki silindirden oluşur; işlenecek araç-gereç bu silindirlerin arasından geçer. Silindirlerden birisi oyuk, öbürü kabartma
şeklinde desenler taşır, bu şekilde elde etmek istenen kabartmanın resmini malze
meye aktarır.
Kabartma haritası nasıl yapabiliriz?
Kabartma harita nedir?
Kabartma yöntemi nedir?
kabartma
isim
1 . Kabartmak işi.
2 . Bir biçimin ya da bir süslemenin düz yüzey üstündeki çıkıntısı.
3 . Kil, alçı, taş şeklinde işlenebilir gereçleri girintili çıkıntılı yüzeyler durumunda biçimlendirerek yapılmış olan yaratı, rölyef:
"Bir sanatkâr eliyle alçıdan yapılmış, bembeyaz, tertemiz bir kabartma."- P. Safa.
4 . ödat Kabartılarak yapılmış olan.
Birleşik Sözler
kabartma tozu
alçak kabartma
isim
1 . Kabartmak işi.
2 . Bir biçimin ya da bir süslemenin düz yüzey üstündeki çıkıntısı.
3 . Kil, alçı, taş şeklinde işlenebilir gereçleri girintili çıkıntılı yüzeyler durumunda biçimlendirerek yapılmış olan yaratı, rölyef:
"Bir sanatkâr eliyle alçıdan yapılmış, bembeyaz, tertemiz bir kabartma."- P. Safa.
4 . ödat Kabartılarak yapılmış olan.
Birleşik Sözler
kabartma tozu
alçak kabartma
kabartma ingilizcesi
1. making something swell.
2. bas-relief.
3. relief, relievo.
4. relief, in relief.
5. causing to swell; embossing; raised, in relief; embossed
- ten embossed leather.
- harita relief model.
1. making something swell.
2. bas-relief.
3. relief, relievo.
4. relief, in relief.
5. causing to swell; embossing; raised, in relief; embossed
- ten embossed leather.
- harita relief model.
Kabartma haritası nasıl yapabiliriz?
Kabartma harita nedir?
Kabartma yöntemi nedir?
YORUMLAR