Önemi : Dünya SavaşındaOmanlı torpraklarında oluşturulan ilk cephedir. Enver Paşa kumandasındaki Türk ordusu 21 Aralık'ta (o zamanki Ru...
Önemi : Dünya SavaşındaOmanlı torpraklarında oluşturulan ilk cephedir.
Enver Paşa kumandasındaki Türk ordusu 21 Aralık'ta (o zamanki Rus sınırı olan) Köprüköy - Eleşkirt hattında hücuma geçti. Sarıkamış yakınında Allahüekber Dağlarına ulaşan ordu burada 1915 Ocağının ilk haftasında ağır bir yenilgiye uğradı. 130.000 kişilik asker mevcudunun 60.000'i çarpışmalarda ya da soğuktan donarak şehit oldu. Geri kalanlar tutsak düştü.
Grandük Nikola kumandasındaki Rus ordusu bir senelik bir bekleyişten sonrasında 13 Ocak 1916'da Erzurum cephesinde harekete geçti. 16 Şžubat 1916'da Erzurum, 3 Mart'ta Bitlis ve Muş, 18 Nisan'da Trabzon, 24 Temmuz'da Erzincan düştü. Sadece Ağustos ayında Bitlis ve Muş geri alındı.
Rusya'da 1917 Mart ayında Çarlık rejimine karşı süregelen ayaklanma Kasım ayında Bolşevik rejimin kurulması ve 1918 Ocak ayında Rus ordusunun dağılması ile sonuçlandı. Rus ordusunun çekilmesi üstüne, onların boşalttığı alanlarda Antranik komutasındaki Ermeni birlikleri "Batı Ermenistan Geçici Hükümeti" duyuru ettiler. Sadece hücuma geçen Türk ordusu karşısında tutunamayarak dağıldılar. 26 Şžubat 1918'de Erzincan, 27 Şžubat'ta Trabzon, 12 Mart'ta Erzurum, 2 Nisan'da Van kurtarıldı.
3 Mart 1918'de imzalanan Brest Litovsk Antlaşması ile Rusya muharebede kazanılmış olduğu toprakları terkederek 1878 öncesi sınırlara dönmeyi kabul etti. Bu sırada Tiflis'te kurulan Transkafkasya Cumhuriyeti'nin direnmesi üstüne Halil Paşa kumandasında ileri harekete geçen Türk ordusu 25 Mart'ta Oltu, 3 Nisan'da Ardahan, 5 Nisan'da Batum, 15 Mayıs'ta Gümrü, 20 Temmuz'da Nahcivan'ı aldı ve nihayet 15 Eylül'de Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu Bakü Muharebesi (1918)'i kazanarak Bakü'ye girdi. Ekim başlangıcında da bir Türk müfrezesi Dağıstan'da kontrolü ele aldı.
Sadece 30 Ekim'de imzalanan Mondros Mütarekesi uyarınca Türk ordusu işgal etmiş olduğu Kafkasya topraklarını bırakarak 1914 sınırına geri çekildi. Türk ordusunun boşalttığı Batum, Ardahan ve Kars'ta kurulan Ulusal Şžura Hükümetleri 1919 ilkbaharında Kafkasya'daki İngiliz kuvvetleri tarafınca tasfiye edildi.Kafkas Cephenin Açılma Sebepleri
1. İttihatçıların Orta Asya’daki Türkleri birleştirme ve Hindistan’a kadar toprakları genişletme isteği.
2. Almanların Bakû petrollerini ele geçirmek için Osmanlı’yı kışkırtması.
3. Rusların Doğu Anadolu’ya saldırmasıyla savaşım adım atmıştır (1 Kasım 1914).
4. Enver Paşa Sarıkamış’ta Ruslara karşı cephe açmıştır.
5. 90.000 asker Allahuekber Dağları’nda soğuktan donarak şehit olmuştur (Sarıkamış Faciası).
6. Ruslar, Doğu Anadolu’yu işgal etmiştir.
7. M. Kemal Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri almıştır (1914).
8. Rusya’da Bolşevik İhtilali çıkmıştır (1917).
9. Rusya Brest Litowsk Antlaşması ile I.Dünya Savaşı’ndan çekilmiş; Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne bırakmıştır (3 Mart 1918).
Sonunda 3 Mart 1918 tarihindeki Berst-Litovsk Antlaşmasını imzaladırlar.Berst-Litowsk Antlaşması
(9 ŞžUBAT-3 MART 1918)
Rusya’nın Almanya, Avusturya-Macaristan, Bulgaristan ve Osmanlı Devleti ile imzaladığı bir antlaşmadır.
Ruslar 1878 senesinde Berlin Barışı ile aldıkları Kars, Ardahan ve Batum bölgelerini iade etmiştir.Berst-Litovsk Antlaşmasının Önemi
__Almanya’nın Doğusundaki cephe kapanmıştır.
__Osmanlı Devleti ile Sovyet Rusya arasındaki meydana getirilen tek antlaşmadır.
__Osmanlı Devleti I Dünya cenginde toprak kazancı sağlamış olduğu tek antlaşmadır.
İran ve Kafkas Azarbaycanarını işgal eden Türk kuvvetleri Şimal Kafkasya’ya doğru ilerliyordu. İzzet Paşa, Bulgar ve Filistin cepheleri yarıldığı için mütareke hayata geçirmeye çalışıyordu. İstanbul2a Doğudan kuvvet getirmek, üç sancağın elde kalmasını sağlamak amacıyla Kafkasya ve İran’ın boşaltılması için buyruk verdi. Mütareke imzalandı gün ( 30 Ekim 1918 ) kuvvetin bir çok Berst-Litovsk sınırı ( 1877 sınırı gerisine çekilmişti.
Müttefikler Berst-Litovsk antlaşmasını tanımıyarak üç sancağın (Kars, Ardahan ve Batum ) boşaltılmasını istediler. Hükümet bu isteği kabul etmiş ise de Genelkumay Başkanı Cevat Paşa, Doğudaki 9. Ordunun Kamutanı, kış zorluklarını ileri sürerek, boşaltmanın ilkbaharda başlamasını teklif ettiler.
Üç sancakta ordunun altı aylık yiyeceği ile bir çok tabanca ve cephane vardı. Bunların geriye taşınmaları uzun vakit sürecekti. Ruslar tarafınca salgın eden Doğu Anadolu’da halk göç etmişti, kalanlar da açlık sıkıntısı çekiyorlardı. Bu durumda geriye çekilen ordu da açlık sıkıntısı çekecekti.
Boşaltmanın başlama zamanı görüşülürken, zor kullanmak için 7 Aralıkta bir İngiliz tümeni Batum’a çıkarıldı. İngilizler burada bir çok tabanca ve cephaneye el koydular.
Üç sancakta şura hükümetleri kuruluyordu. Bunların genel merkezleri Kars idi. 12 Şžubatta İngilizler Kars hükümetine dağıtarak üyelerine Malta’ya sürdüler. Ötekiler Ermeni saldırılarına karşı yurtlarını savunuyorlardı. Ordu Şžubat ayında 1878 sınırı gerisine çekilmişti.
İngilizler Yakup Şževki Paşanın İstanbul’a getirilmesini istediler. 9. Ordu karargahı kaldırılarak Erzurum’da dört tümenli 15.Kolordu kuruldu. Açıkta kalan Yakup Şževki Paşanın, İstanbul’a giderse yakalanması ihtimali vardı. Erzurum Savunma-i Hukuk Şžubesi bunu hatırlatarak, paşanın ulusal hareketin başına geçmesini istedi.
Gözlerinden çok rahatsız olan Paşa, bu haliyle kalsa bile yararlı olamayacağını söyleyerek İstanbul’a gitti. İstanbul’da Haydarpaşa hastanesine yatırılan Paşa tedavisi bittikten sonrasında, İngilizler tarafınca yakalanarak Malta’ya götürüldü.
Ermeniler yerli Şžura güçleriyle çarpışarak sınıra doğru ilerliyorlar, girdikleri yerlerde kırım yapıyorlardı. Bir taraftan da Karadeniz kıyılarına Rum çeteleri çıkarılarak Pontosculuk hareketi Trabzon’dan, Samsun, Amasya ve Tokat’a kadar yayıldı.
Elli bin şahıs bırakılan ordunun tümenlerinde iki bin şahıs kalmış olarak kadro haline gelmişlerdi. Mart sonuna kadar ittifak devletlerine 48 bin tüfek, 186 bin sürgü kolu, 294 top teslim edildi. 268 topun da kamaları alındı. Tabanca toplamaya devam ediliyordu.
Ordu silahsızlandırılarak aciz bir duruma getirilmiş, memleketin stratejik noktaları tutulmuştu. Artık Anadolu’nun taksimi hakkında ilkin hazırlanmış olan planlar kolayca uygulanabilecekti. İşte Mustafa Kemal bu şekilde bir durumda Samsun’a gelmiştir. Bundan sonraki vakalara “Türk Kurtuluş Savaşı†da görebiliriz.
YORUMLAR