Maddelerin birbirleriyle etkileşerek başka maddelere dönüşmesine kimyasal vaka denir. Kimyasal vakada yeni çıkan ürünler oluştuğu için kull...
Maddelerin birbirleriyle etkileşerek başka maddelere dönüşmesine kimyasal vaka denir. Kimyasal vakada yeni çıkan ürünler oluştuğu için kullanılan maddelerin özellikleri kaybolur. Kimyasal vakalar içinde element ya da bileşikler içinde gerçekleşen elektriksel etkileşmeye de kimyasal tepki denir. Kimyasal reaksiyonlarda; reaksiyonda kullanılan maddelere giren (reaktif) denirken, tepki sonucu oluşan yeni maddelere de ürün adı verilir. Reaksiyona giren ve sonuçta oluşan ürün maddeler birbirinden farklıdır.Kimyasal Reaksiyonlar (Tepkimeler)
Kimyasal değişmelere ya da kimyasal tepkimelere kimyasal reaksiyonlar da denir. Kimyasal tepkime esnasında değişiklik geçiren maddelere reaksiyona girenler, yeni oluşan maddelere de reaksiyondan çıkanlar ya da ürünler adı verilir.
Demirin paslanması esnasında havadaki oksijenle demir birleşerek demir oksit denilen pası oluşturur. Burada demir ve oksijen girenler, demir oksit ise çıkan üründür.
Kimyasal tepkimeler esnasında meydana gelen değişimler, kimyasal denklemlerle gösterilir.
Kimyasal denklemlerde giren ve çıkan maddeler formüllerle gösterilir. Mesela kömür yanarken içindeki karbon havadaki oksijenle birleşir ve karbon dioksit gazı açığa çıkar. Bu vakaya ilişkin tepkime denklemi şu şekilde yazılır:
C + O2 > CO2
Kömür Oksijen Karbon dioksit
Girenler Çıkanlar (Ürün)
Denklemden de görüldüğü benzer biçimde tepkimeye giren ve çıkan maddeler arasına ok konur. Giren maddeler okun sol tarafında, çıkanlar ise sağ tarafında bulunur.
Kimyasal denklemler tepkime hakkında bir çok bilgiyi rahat bir halde göstermemize yarar. Mesela; C + O2 CO2 tepkimesi bizlere 1 karbon atomuyla 2 oksijen atomunun birleşerek 1 karbon dioksit molekülü oluşturduğunu gösterir. Kimyasal Reaksiyonların Özellikleri
a) Bir maddenin değişik maddelere ayrışmasına ya da değişik maddelerin etkileşerek yeni maddeler oluşturmasına kimyasal tepkime (tepki) denir.
b) Kimyasal tepkimeler, vakaya giren maddelere ilişik taneciklerin (molekül, atom ya da iyon) çarpışmaları ile gerçekleşirler.Enerjileri kafi olan taneciklerin çarpışmaları sonucunda kimyasal bağlar koparak moleküller atomlarına dağılır ve atomlar tekrardan düzenlenerek değişik maddeler oluştururlar.Kimyasal tepkime, kimyasal değişiklik ve kimyasal vaka eş anlamlıdır.Tepkimelerin sembol ve formüllerle gösterilmesine ise tepkime denklemleri adı verilir.
Örn; Karbon + Oksijen ® Karbondioksit tepkimesi
C + O2 ® CO2 şeklinde gösterilir.
c) Yanma, paslanma (oksitlenme), nötürleşme, mayalanma, fotosentez, çökelme benzer biçimde vakalar kimyasal değişime örnek olarak verilebilir.
d) Kimyasal bir tepkimede;
Korunan nicelikler şunlardır
- Atomların türü ve sayısı
- Toplam kütle (Kütle değişimi önemsizidir.)
- Toplam elektriksel yük
- Toplam enerji
- Atomların çekirdek yapıları (Proton ve nötron sayıları)
Değişen nicelikler şunlardır:
- Molekül sayısı (Mol sayısı)
- Gaz tepkimelerinde hacim (Tazyik ve ısı durağan(durgun))
- Gaz tepkimelerinde tazyik (Hacim ve ısı durağan(durgun))
Sadece mol sayısının korunduğu tepkimeler de vardır.
Örn; 1H 2 (g) + 1Cl 2 (g) ® 2HCl(g)... benzer biçimde
S=32, O=16 ise aşağıdaki tepkimede korunan ve değişen nicelikler şöyledir:
2SO 2 (g) + O 2 (g) ® 2SO 3 (g) + ısı
Kütle : 128gr. 32gr. 160gr. Korunur
Mol sayısı : 2 1 2 Korunmaz
Molekül sayısı : 2N 0 N 0 2N 0 Korunmaz
Mol atom sayısı : 6 2 8 Korunur
Aynı koşullarda hacim : 2V V 2V Korunmaz Tepki (Tepkime) Çeşitleri
Kimyasal tepkimeler gerçekleşirken bazı maddeler içinde bağlar koparken, bazı maddeler içinde yeni bağlar oluşur. Kimyasal tepkimeler oluş şekline nazaran sınıflandırılabilir:1. Bireşim (Birleşme) Tepkimeleri:
Element ya da bileşiklerin birleşmesiyle yeni bir madde oluşumuna bireşim (birleşme) tepkimesi adı verilir.
Örnek; karbon dioksit ve suyun oluşumu:
C + O2 > CO2
2 H2 + O2 > 2 H2O2. Çözümleme (Ayrışma) Tepkimeleri:
Bir bileşik kendini oluşturan daha rahat maddelere ayrışıyorsa, buna çözümleme (ayrışma) tepkimesi adı verilir.
Örnek; suyun ve potasyum kloratın (KClO3) ayrışması:
2 H2O > 2 H2 + O2
KClO3 > KCl + 3/2O23. Yer Değişiklik yapma Tepkimeleri:
Bir element ve bir bileşik içinde ya da iki değişik bileşik içinde oluşan tepkimelerde, atomlar birbiriyle yer değiştirip yeni bileşikler oluşturabilir. Bu tip tepkimelere yer değişiklik yapma tepkimesi adı verilir.
Mesela magnezyum ile çinko oksit tepkimeye girdiğinde magnezyum oksit ve çinko oluşur.
Mg + ZnO > MgO + Zn
Tepkime denkleminde de görüldüğü benzer biçimde elementler yer değiştirerek yeni bileşikler oluşturur.Tepkime Denklemlerinin Denkleştirilmesi
Kimyasal tepkimelere giren maddelerle çıkan maddeleri oluşturan atomların cinsleri ve sayıları aynıdır. Dolayısıyla bir tepkime denkleminin sol ve sağ tarafında aynı cins ve aynı sayıda atom bulunmalıdır. Bu şekilde tepkime denklemlerine denkleştirilmiş tepkime denklemi adı verilir.
Eğer bir tepkime denklemi denk değilse, formül ve sembollerin önüne uygun sayılar yazılarak tepkime denkleştirilir.
Mesela su, oksijen ve hidrojenin birleşmesiyle oluşur. Fakat oksijen ve hidrojen tek atom hâlinde değil, O2 ve H2 molekülleri şeklinde ve gaz hâlde bulunur. Suyun tepkime denklemini H2 + O2 H2O şeklinde yazarsak denk bir tepkime denklemi yazmış olmayız. Zira giren atom sayısı ile çıkan atom sayısı aynı değildir. Girenler tarafında 2 tane O atomu, çıkanlar tarafında ise 1 tane O atomu vardır.
Denklemi denkleştirmek için H2 ve H2O’nun önüne 2 yazalım;
2 H2 + O2 2 H2O
4 tane H 4 tane H
2 tane O 2 tane O
Bu durumda girenler ve çıkanlar denkleşmiş olur.
Örnek: Magnezyum ve oksijen birleşerek Magnezyum oksit (MgO) bileşiğini oluşturur.Bu olayın tepkime denklemini yazın
Örnek: Metanın formülü CH4 olduğuna nazaran, metan ve oksijen arasındaki kimyasal denklemi yazınız.Tepkimelerde Kütlenin Korunumu
Bir kimyasal tepkimede, tepkimeye giren maddelerin kütlelerinin toplamı, çıkan maddelerin kütlelerinin toplamına eşittir. Demirin kükürt ile tepkimesinden demir sülfür oluşur. Demir sülfürün tepkime denklemi şu şekildedir.
Fe + S > FeS
56 32 88 g
Giren Çıkan
kütle = 56 + 32 = 88 g kütle = 88 g
Örnek: Kalsiyum karbonat ısıtıldığında kalsiyum oksit ve karbon dioksit maddelerine ayrışır.100 g kalsiyum karbonat ayrıştığında 44 g karbon dioksit çıktığına nazaran, kaç gram kalsiyum oksit oluşur?
YORUMLAR