MEVLİT a (ar. mevlud, yeni dünyaya gelen' tan). 1. Hz. Muhammet'in yaşamını ve erdemlerini özetleyen manzum yapıt, bilhassa...
MEVLİT a (ar. mevlud, yeni dünyaya gelen' tan).
1. Hz. Muhammet'in yaşamını ve erdemlerini özetleyen manzum yapıt, bilhassa de Süleyman Çelebi'nin yapıtı. (Bk. ansikl. böl. Ed.)
2. Bu yapıtın okunduğu dinsel merasim. || Mevlit okutmak, ölenin arkasından ya da doğum, sünnet, ev alma vb. nedenlerle komşu ve akrabaları çağrı ederek evde ya da camide mevlit okutturmak. (Bk. ansikl. böl. Folk, ve isi.)
—Din ve Müz. Dinsel türk müziğinde bir doğaçlama türü. (Süleyman Çelebi'nin Mevlit'inden birkaç bahrin okunması biçimindedir. Her bahir, başka bir mevlithan tarafınca okunması mümkün. Başta Kuran'dan bir bölüm yer alır, bahir aralarına çeşitli dualar ya da ilahiler serpiştirilir, uzun bir duayla sonlanmış olur.
XVII. ve XVIII. yy.'larda kimi besteciler Mevlit'i kısmen ya da tümüyle bestelemişlerse de bunlar XIX. yy.'a bile ulaşamamıştır. Gene de, bu eski bestelerden kimi kalıntılar yaşamaktadır.
Kemal Batanay'ın 600 beyti kapsayan Mevlit bestesi yaygınlaşamamıştır.)
—Folk, ve isi. Mevlit şekeri, mevlit okutanın, mevlit dinleyenlere dağıttığı külah içine konmuş şeker. (Külahın içinde minik şekerlemeler, lokum ve akide şekeri bulunur. Mevlit, ölüm sebebiyle okutulmuşsa, şekerleri yerken fatiha okunması mümkün.)
—İsi. Hz. Muhammet'in doğum yıldönümü, kandil, kadir gecesi, doğum, sünnet düğünü, ölüm vb. dolayısıyla müslüman- larca düzenlenen merasim (Bk. ansikl. böl.) || Mevlit kandili, Hz. Muhammet'in doğum gecesi. (Bk. ansikl. böl.)
—Kur. tar. Mevlit alayı, Osmanlılar'da Hz Muhammet'in doğum günü olarak kabul edilen rebiülevvel ayının 12'sinde düzenlenen merasim. (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Ed. Hz. Muhammet'in doğumunu mevzu edinen mevlit türündeki yapıtların en eskisi ve en tanınmışı Süleyman Çelebi'nin Vesilet ün-necatidır. Arnavutçaya (ülgünlü Hafız Ali Rıza, 1878), boşnakçaya (Benakşikli Hafız Salih, 1893 -1894), kürtçeye (Kürdizade Ahmet Ramiz) vb. çevirileri bulunan bu yapıt mıjpzum olarak İngilizceye de çevrilmiştir (F. Lyman Mac-Callum, 1943). Süleyman Çelebi'nin yapıtında Âşık Paşa'nın Garipname'si, Erzurumlu Darir'in Siyer ün-nebevi'si benzer biçimde daha önceki bazı ların tesirleri görülür. Çok sevilen ve mevlit törenlerinde devamlı olarak okunan bu yapıta başka mevlitlerden bölümler eklenmiştir. Mesela Merhaba bahri Ahmet adlı şairin mevlidinin bir bölümüdür. Basılmış mevlit metinleri içinde yer edinen Wefatı Fatma, Hikâyei geyik vb. benzer biçimde bölümler de bu eklenmiş parçalar arasındadır. Ahmet Mürşidi, Behişti, Bekai, Hamdullah Hamdi, Lamii, Nahifi, Şahidi, Zati vb. tarafınca yazılmış mevlitlerin sayısının 63'ü bulmuş olduğu saptanmıştır.
—Folk. Mevlit okutmak, dinsel bir gerek olmamakla beraber Anadolu'nun derhal her yöresinde yaygın bir gelenektir. Ölüm sebebiyle ölümden kırk gün sonrasında, elli ikinci gün ya da ölümün yıldönümlerinde mevlit okutulur. Mevlit okutulacağı gün akraba ve komşulara evvelinde bildirilir. Camide okutturulacaksa mevlide cemaat de katılır. Evde yapılıyorsa mevlitten sonrasında gelenlere şerbet, çay, kurabiye vb ikram edilir, tütsü yakılır, ellerine gülsuyu dökülür, mevlit şekeri'verilir. Mevlidi okuyan hocaya ev sahibinin yanı sıra mevlide katılan- lar da armağan ya da para verirler.
—isi. Arapça olan bu sözcük, doğum, doğum yeri ve günü anlamlarını beraber ihtiva eder. Bundan dolayı Hz. Muhammet'in doğum vakasına, gününe, bu vaka dolayısıyla düzenlenen törene ve bu merasim esnasında okunan manzum yapıta Mevlid Cın-Nebi (Peygamber mevlidi) ya da özetlemek gerekirse mevlit denir.
Mekke'de Hz. Muhammet'in doğduğu ev giderek ehemmiyet kazanmıştır; Harunnurreşit' in anası (öl. 790) evi mescit durumuna getirdi. Hz. Muhammet'in doğum günü kabul edilen rebiülevvel ayının 11. -12. gecesi yaklaştığında burası ziyarete açılarak dinsel törenler düzenlendi ve mevlit kandili olan 12. günün gecesi gene dinsel törenlerle kutlandı.
Mekke haricinde mevlit töreni ilk kez Mısır'da Fatımiler döneminde (969-1171) başladı. Sünni müslümanlarda ise ilk mevlit töreni Erbil Atabeyi Muzaferettin Gökbörü (öl. 1232) tarafınca başlatıldı. Bu uygulama sonrasında Şimal Afrika, Ispanya, Hindistan benzer biçimde diğeri İslam ülkelerine de yayıldı.
Osmanlılar'da mevlit törenleri Murat III döneminde (1574-1595) uygulama alanına konuldu ve halk içinde geniş bir ilgi uyandırdı. Mevlit uygulaması Mevlit alayı adıyla resmi devlet törenleri içinde da yer aldı. Günümüzde tüm İslam devletlerinde Hz. Muhammet'in doğum yıldönümü mevlit törenleriyle kutlanır.
Abdi, Ahmedi, Behişti, Hafi, Hamdi, Halil, Hocaoğlu, Ragıp, Rafet, Sinanoğ- lu, Şehidi, Şemsi, Yahya benzer biçimde çok sayıda türk şairi mevlit türünde yapıtlar yazmışsalar da bunlardan hiçbiri Süleyman Çelebi'nin halk içinde Mevlit adıyla tanınan Vesilet" ün-necat'ı kadar ün kazanmadı. Yapıt, arapça, farsça, yunanca ve arnavutçaya da çevrildi. Günümüzde Türkiye'de tüm mevlitlerde Süleyman Çelebi'nin, adı anılan yapıtı okunması mümkün.
*Mevlit kandili. Hicri takvimde rebiülevvel ayının 11'ini 12'sine bağlayan gece, “mevlit kandiliâ€dir. Bu mukaddes gecede camiler ve mescitler kandillerle aydınlatılır, süslenir, mevlit törenleri düzenlenir; camilerde ve evlerde mevlit okunması mümkün, yakarma edilir; sık sık Hz. Muhammet'e salat ve slm getirilerek Hz. Peygamber'den şefaatçi olması istenir. Ek olarak evlerde helva ve şerbet yapılarak dağıtılır ve çarşılarda kandil simitleri satılır.
—Kur. tar. Merasim, önceleri Ayasofya camisi'nde, Sultanahmet camisi tamamlandıktan (1616) sonrasında da, bu camide yapılırdı. Tüm devlet önde gelenlerinin katılmış olduğu törende padişah da hazır bulunur ve okunan mevlidi hünkâr mahfilinden dinlerdi. Her yıl Mekke emirinin yollamış olduğu mektup. reisülküttap tarafınca mevlidin bitmesinden sonrasında padişaha okunurdu. Merasim dolayısıyla mevlithanlara hilat giydirilir ve çeşitli atiyeler verilirdi.
1. Hz. Muhammet'in yaşamını ve erdemlerini özetleyen manzum yapıt, bilhassa de Süleyman Çelebi'nin yapıtı. (Bk. ansikl. böl. Ed.)
2. Bu yapıtın okunduğu dinsel merasim. || Mevlit okutmak, ölenin arkasından ya da doğum, sünnet, ev alma vb. nedenlerle komşu ve akrabaları çağrı ederek evde ya da camide mevlit okutturmak. (Bk. ansikl. böl. Folk, ve isi.)
—Din ve Müz. Dinsel türk müziğinde bir doğaçlama türü. (Süleyman Çelebi'nin Mevlit'inden birkaç bahrin okunması biçimindedir. Her bahir, başka bir mevlithan tarafınca okunması mümkün. Başta Kuran'dan bir bölüm yer alır, bahir aralarına çeşitli dualar ya da ilahiler serpiştirilir, uzun bir duayla sonlanmış olur.
XVII. ve XVIII. yy.'larda kimi besteciler Mevlit'i kısmen ya da tümüyle bestelemişlerse de bunlar XIX. yy.'a bile ulaşamamıştır. Gene de, bu eski bestelerden kimi kalıntılar yaşamaktadır.
Kemal Batanay'ın 600 beyti kapsayan Mevlit bestesi yaygınlaşamamıştır.)
—Folk, ve isi. Mevlit şekeri, mevlit okutanın, mevlit dinleyenlere dağıttığı külah içine konmuş şeker. (Külahın içinde minik şekerlemeler, lokum ve akide şekeri bulunur. Mevlit, ölüm sebebiyle okutulmuşsa, şekerleri yerken fatiha okunması mümkün.)
—İsi. Hz. Muhammet'in doğum yıldönümü, kandil, kadir gecesi, doğum, sünnet düğünü, ölüm vb. dolayısıyla müslüman- larca düzenlenen merasim (Bk. ansikl. böl.) || Mevlit kandili, Hz. Muhammet'in doğum gecesi. (Bk. ansikl. böl.)
—Kur. tar. Mevlit alayı, Osmanlılar'da Hz Muhammet'in doğum günü olarak kabul edilen rebiülevvel ayının 12'sinde düzenlenen merasim. (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Ed. Hz. Muhammet'in doğumunu mevzu edinen mevlit türündeki yapıtların en eskisi ve en tanınmışı Süleyman Çelebi'nin Vesilet ün-necatidır. Arnavutçaya (ülgünlü Hafız Ali Rıza, 1878), boşnakçaya (Benakşikli Hafız Salih, 1893 -1894), kürtçeye (Kürdizade Ahmet Ramiz) vb. çevirileri bulunan bu yapıt mıjpzum olarak İngilizceye de çevrilmiştir (F. Lyman Mac-Callum, 1943). Süleyman Çelebi'nin yapıtında Âşık Paşa'nın Garipname'si, Erzurumlu Darir'in Siyer ün-nebevi'si benzer biçimde daha önceki bazı ların tesirleri görülür. Çok sevilen ve mevlit törenlerinde devamlı olarak okunan bu yapıta başka mevlitlerden bölümler eklenmiştir. Mesela Merhaba bahri Ahmet adlı şairin mevlidinin bir bölümüdür. Basılmış mevlit metinleri içinde yer edinen Wefatı Fatma, Hikâyei geyik vb. benzer biçimde bölümler de bu eklenmiş parçalar arasındadır. Ahmet Mürşidi, Behişti, Bekai, Hamdullah Hamdi, Lamii, Nahifi, Şahidi, Zati vb. tarafınca yazılmış mevlitlerin sayısının 63'ü bulmuş olduğu saptanmıştır.
—Folk. Mevlit okutmak, dinsel bir gerek olmamakla beraber Anadolu'nun derhal her yöresinde yaygın bir gelenektir. Ölüm sebebiyle ölümden kırk gün sonrasında, elli ikinci gün ya da ölümün yıldönümlerinde mevlit okutulur. Mevlit okutulacağı gün akraba ve komşulara evvelinde bildirilir. Camide okutturulacaksa mevlide cemaat de katılır. Evde yapılıyorsa mevlitten sonrasında gelenlere şerbet, çay, kurabiye vb ikram edilir, tütsü yakılır, ellerine gülsuyu dökülür, mevlit şekeri'verilir. Mevlidi okuyan hocaya ev sahibinin yanı sıra mevlide katılan- lar da armağan ya da para verirler.
—isi. Arapça olan bu sözcük, doğum, doğum yeri ve günü anlamlarını beraber ihtiva eder. Bundan dolayı Hz. Muhammet'in doğum vakasına, gününe, bu vaka dolayısıyla düzenlenen törene ve bu merasim esnasında okunan manzum yapıta Mevlid Cın-Nebi (Peygamber mevlidi) ya da özetlemek gerekirse mevlit denir.
Mekke'de Hz. Muhammet'in doğduğu ev giderek ehemmiyet kazanmıştır; Harunnurreşit' in anası (öl. 790) evi mescit durumuna getirdi. Hz. Muhammet'in doğum günü kabul edilen rebiülevvel ayının 11. -12. gecesi yaklaştığında burası ziyarete açılarak dinsel törenler düzenlendi ve mevlit kandili olan 12. günün gecesi gene dinsel törenlerle kutlandı.
Mekke haricinde mevlit töreni ilk kez Mısır'da Fatımiler döneminde (969-1171) başladı. Sünni müslümanlarda ise ilk mevlit töreni Erbil Atabeyi Muzaferettin Gökbörü (öl. 1232) tarafınca başlatıldı. Bu uygulama sonrasında Şimal Afrika, Ispanya, Hindistan benzer biçimde diğeri İslam ülkelerine de yayıldı.
Osmanlılar'da mevlit törenleri Murat III döneminde (1574-1595) uygulama alanına konuldu ve halk içinde geniş bir ilgi uyandırdı. Mevlit uygulaması Mevlit alayı adıyla resmi devlet törenleri içinde da yer aldı. Günümüzde tüm İslam devletlerinde Hz. Muhammet'in doğum yıldönümü mevlit törenleriyle kutlanır.
Abdi, Ahmedi, Behişti, Hafi, Hamdi, Halil, Hocaoğlu, Ragıp, Rafet, Sinanoğ- lu, Şehidi, Şemsi, Yahya benzer biçimde çok sayıda türk şairi mevlit türünde yapıtlar yazmışsalar da bunlardan hiçbiri Süleyman Çelebi'nin halk içinde Mevlit adıyla tanınan Vesilet" ün-necat'ı kadar ün kazanmadı. Yapıt, arapça, farsça, yunanca ve arnavutçaya da çevrildi. Günümüzde Türkiye'de tüm mevlitlerde Süleyman Çelebi'nin, adı anılan yapıtı okunması mümkün.
*Mevlit kandili. Hicri takvimde rebiülevvel ayının 11'ini 12'sine bağlayan gece, “mevlit kandiliâ€dir. Bu mukaddes gecede camiler ve mescitler kandillerle aydınlatılır, süslenir, mevlit törenleri düzenlenir; camilerde ve evlerde mevlit okunması mümkün, yakarma edilir; sık sık Hz. Muhammet'e salat ve slm getirilerek Hz. Peygamber'den şefaatçi olması istenir. Ek olarak evlerde helva ve şerbet yapılarak dağıtılır ve çarşılarda kandil simitleri satılır.
—Kur. tar. Merasim, önceleri Ayasofya camisi'nde, Sultanahmet camisi tamamlandıktan (1616) sonrasında da, bu camide yapılırdı. Tüm devlet önde gelenlerinin katılmış olduğu törende padişah da hazır bulunur ve okunan mevlidi hünkâr mahfilinden dinlerdi. Her yıl Mekke emirinin yollamış olduğu mektup. reisülküttap tarafınca mevlidin bitmesinden sonrasında padişaha okunurdu. Merasim dolayısıyla mevlithanlara hilat giydirilir ve çeşitli atiyeler verilirdi.
Kaynak: Büyük Larousse
Mevlit Alayı Nedir?
mevlit - di
isim Arapça mevlid
1. Hz. Muhammed'in doğumunu, yaşamını özetleyen mesnevi.
2. Bu mesnevinin okunduğu dinî merasim.
"Daha mevlit bitmeden dört aydır yağmayan yağmur dışarısını sel içinde bıraktı." - Ö. Seyfettin
3. Doğma, doğum.
4. Doğum yeri, insanoğlunun doğduğu yer.
Birleşik Sözler
mevlit alayı
Mevlit Kandili
mevlit şekeri
büyük mevlit ayı
minik mevlit ayı
isim Arapça mevlid
2. Bu mesnevinin okunduğu dinî merasim.
"Daha mevlit bitmeden dört aydır yağmayan yağmur dışarısını sel içinde bıraktı." - Ö. Seyfettin
3. Doğma, doğum.
4. Doğum yeri, insanoğlunun doğduğu yer.
Birleşik Sözler
mevlit alayı
Mevlit Kandili
mevlit şekeri
büyük mevlit ayı
minik mevlit ayı
YORUMLAR