Coğrafyada nemlilik ve yağış konularına ait detaylı konu anlatımının örnekler ile verildiği yazımız. Nemlilik, yağış ve çeşitleri ile bu kav...
Coğrafyada nemlilik ve yağış konularına ait detaylı konu anlatımının örnekler ile verildiği yazımız. Nemlilik, yağış ve çeşitleri ile bu kavramlar hakkında bilgiler.
Nemlilik ve yağış, yer yüzünde su dolaşımı adı verilen olaylar zincirinin bir halkasıdır. Sıcaklığa baglı olarak buharlaşan su, havadaki nemi oluşturur. Bu nem de türlü biçimde yoğunlaşarak yağışları meydana getirir. Yağışlarla yeryüzüne düşen su, bir süre sonra yeniden buharlaşarak havaya karışır. Bu dolaşım hareketi iklimin önemli bir unsuru olarak bir döngü halinde devam eder.
Havadaki su buharının kaynağı, buharlaşma ve terlemedir. Buharlaşma, yer yüzündeki su alanlarının (okyanus, deniz, göl, akarsu) üzerinde oluşur. Terleme ise bitkilerde olur.
Mutlak Nem
Havada hemen her zaman bir miktar nem bulunur. Bu nem miktarı zamana ve yere göre değişiklik gösterir.
Herhangi bir yerin havasının 1 m3’ünde bulunan nem miktarına mutlak nem denir. Havanın mutlak nemi higrometre denilen bir araçla ölçülür.
Maksimum Nem
Acaba herhangi bir yerin havasında bulunabilecek nem miktarı en fazla ne kadar olabilir? Bu nem, sınırsız mıdır? Yoksa belli bir miktarın üzerine çıkamaz mı? Havadaki nem oranı, neye göre değişir?
Havadaki nem oranı, belli bir miktarın üstüne çıkamaz. Bu miktar, havanın sıcaklığına bağlıdır.
Şöyle ki; 0 °C’taki 1 metreküp havada en çok 4,8 gram nem bulunabilir. Bu sıcaklıktaki hava bundan daha fazla nemi taşıyamaz. Ama havanın sıcaklığı arttıkça taşıyabileceği nem miktarı da artar. Hava sıcaklığı 0 °C’tan 10 °C’a yükselirse içinde bulundurabileceği nem miktarı da 4,8 gramdan 7,5 grama çıkar.
İşte, belli sıcaklıktaki 1 metreküp havanın içinde bulunabilecek en fazla nem miktarına maksimum nem denir.
Bağıl Nem
Mutlak nemin maksimum neme oranı; bize, havanın neme doyma oranını verir. Bu orana bağıl nem denir. Bunu aşağıdaki formülle ifade edebiliriz.
Bağıl Nem = Mutlak Nem / Maksimum Nem
Örneğin; hava sıcaklığının 15 °C olduğu bir yerde, mutlak nemin 5,25 gr olarak ölçüldüğünü düşünelim. 15 °C deki havanın maksimum nemi 10,5 gramdır. Buna göre söz konusu havanın o andaki neme doyma oranı, başka bir deyişle bağıl nemi şudur :
Bağıl Nem= 5,25 gr / 10,5 gr = 0,50
Bu sonuca göre söz konusu yerin havası, yarı yarıya neme doymuştur. Bir yerin havası neme doyduğu (mutlak nemin maksimum neme yaklaştığı) oranda, orada yağış ihtimali artar.
Havası neme doymuş bir yerde, sıcaklık yükselmezse yağış olur.
Nehir, göl ve denizlerdeki buharlaşmalarla oluşan havadaki su buharı, yer yüzüne yakın tabakalarda toplanır. Yükseklere çıkıldıkça nem azalır. Bu yüzden dağlarda nem azdır. Çöller, kıtaların iç kısımları ve kutuplar nemin az olduğu diğer yerlerdir. Kıyı bölgeleri ile ekvatoral bölgeler ve nemli orta kuşaktaki kıyılarda nem fazladır.
YOĞUNLAŞMA : BULUT VE SİS
Havadaki su buharı yoğunlaşarak bulut ve sis halinde ortaya çıkar. Çapları, milimetrenin ellide biri kadar olan su damlacıkları bir araya gelerek bulutları oluşturur.
Sis, bulutun yer yüzüne yakın olanıdır. Sıcak ve nemli havanın, daha soğuk bir yerle • teması sonucu sis oluşur. Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaşması da sisin oluşmasına yol açar.
Bulutlar, oluştukları yükseklikler dikkate alınarak şu üç gruba ayrılır :
Yüksek bulutlar : Sirus.
Orta yükseklikteki bulutlar : Kümülüs.
Alçak bulutlar : Stratus, Nimbus.
Bunlar ana bulutlardır. Gökyüzünde çoğu kez bu ana bulutların karma biçimleri görülür. Bu karma bulutlar, özelliklerine göre siro-kümülüs, kümülo-nimbus, siro-stratüs… gibi adlarla anılırlar.
• Yüksek bulutlar, yağış getirmezler. Bunlar bir siklonun yaklaştığını ve havanın bozacağını haber verirler.
• Orta yükseklikteki bulutlar da havanın bozacağının habercisidirler.
YORUMLAR