parşömen isim Fransızca parchemin Yazı yazmak, fotoğraf yapmak için hususi olarak hazırlanan deri, tirşe. Kil tablet, papirü...
parşömen
isim Fransızca parchemin
Yazı yazmak, fotoğraf yapmak için hususi olarak hazırlanan deri, tirşe.
Kil tablet, papirüs ve parşömen ne vakit bulunmuştur?
Parşömen, üstüne yazı yazmak ya da fotoğraf yapmak için kullanılan hususi hazırlanmış hayvan derisidir.
Parşömen adı Bergama'dan gelmektedir ve Bergama Kağıdı anlamında Latince Charta Pergamena'dan türemiş ve tüm dillere de buradan geçmiştir.
Bulunuş hikayesi
Yaygın bir antik söylenceye nazaran Mısır Kralı, Bergama Kütüphanesi'nin İskenderiye Kütüphanesini geçmemesi için Anadolu'ya papirüs ihracını yasaklamış. Kağıtsız kalan Bergama'nın Kralı II. Eumenes yeni bir kağıt icad edecek olana büyük ödüller vadetmiş. O zamanki Kütüphane Müdürü Krates oğlak derilerini işleyerek yazılabilecek hale getirmiş ve krala sunmuş. Parşömen M.Ö. II. Yüzyıldan başlayarak Bergama'dan tüm dünyaya yayılmıştır. IV. yüzyıla kadar papirüs ve parşömen beraber kullanılmış, ondan sonra XII. Yüzyıla kadar tek yazı medyası olarak kültürü sonraki yüzyıllara taşımıştır.
Gerektiği şeklinde işlendiğinde her iki yüzüne de yazılabilmesi, neredeyse yırtılamaması, yanmaması, muhteşem dayanıklılığı, hat ve tezhip sanatına uygunluğu, üstündeki yazıların okunmasının gözü yormaması, hayvanların yaşamış olduğu her yerde üretiliyor olması şeklinde bir çok pozitif yanları düşünüldüğünde, şaşırtıcı olan parşömenin papirüsun yerini alması değil, bunun niye bu kadar uzun sürdüğüdür. Bunun en akla yakın yanıtı parşömen yapımının vakit içinde bir çok tecrübe etme ve yanılmanın arkasından mükemmelleşmiş olduğudur.
Yapımı
Parşömen yapmak için deri kirece yatırılarak kıllarından arındırılır, fazla et ve yağları alındıktan sonrasında gerilir ve kurutulur. Yazım için hazırlamak suretiyle değişik malzemelerle zımparalanır. Her işlemi yine etmek sonuçta elde edilecek parşömenin standardını arttırır. Son üründe derinin orijinal dokusu oldukça açık görülebildiğinden hiçbir parşömen ötekinin aynı değildir. Bugün hala parşömen yapımını bir bilimden ziyade bir sanat olarak görmekte fayda vardır. Mağara duvarı, kil tablet, mermer, balmumu tablet, papirüs, kağıt, bilgisayar ekranıyla karşılaştırıldığında kaliteli bir parşömen insanlığın kullandığı en muhteşem yazı malzemesidir. Kimi zaman 40 yıl ilkin yazılmış bir kağıt üstündeki yazı zor okunurken, 1500 senelik parşömenler sanki dün yazılmış duygusu uyandırmaktadır. Kağıtla kıyaslanamayacak kadar pahalı olması sebebiyle bugün yalnız sanat içerikli amaçlarla kullanılan parşömenin yine Bergama'da üretilmesi, sergilenmesi, gezinsel ve hediyelik objelerin tasarımı, imali ve pazarlanması, kısacası doğum yeri Bergama'yla ilişkisinin tekrardan tesisi emekleri Charta Pergamena tarafınca yürütülmektedir.
Parşömen adı Bergama'dan gelmektedir ve Bergama Kağıdı anlamında Latince Charta Pergamena'dan türemiş ve tüm dillere de buradan geçmiştir.
Bulunuş hikayesi
Yaygın bir antik söylenceye nazaran Mısır Kralı, Bergama Kütüphanesi'nin İskenderiye Kütüphanesini geçmemesi için Anadolu'ya papirüs ihracını yasaklamış. Kağıtsız kalan Bergama'nın Kralı II. Eumenes yeni bir kağıt icad edecek olana büyük ödüller vadetmiş. O zamanki Kütüphane Müdürü Krates oğlak derilerini işleyerek yazılabilecek hale getirmiş ve krala sunmuş. Parşömen M.Ö. II. Yüzyıldan başlayarak Bergama'dan tüm dünyaya yayılmıştır. IV. yüzyıla kadar papirüs ve parşömen beraber kullanılmış, ondan sonra XII. Yüzyıla kadar tek yazı medyası olarak kültürü sonraki yüzyıllara taşımıştır.
Gerektiği şeklinde işlendiğinde her iki yüzüne de yazılabilmesi, neredeyse yırtılamaması, yanmaması, muhteşem dayanıklılığı, hat ve tezhip sanatına uygunluğu, üstündeki yazıların okunmasının gözü yormaması, hayvanların yaşamış olduğu her yerde üretiliyor olması şeklinde bir çok pozitif yanları düşünüldüğünde, şaşırtıcı olan parşömenin papirüsun yerini alması değil, bunun niye bu kadar uzun sürdüğüdür. Bunun en akla yakın yanıtı parşömen yapımının vakit içinde bir çok tecrübe etme ve yanılmanın arkasından mükemmelleşmiş olduğudur.
Yapımı
Parşömen yapmak için deri kirece yatırılarak kıllarından arındırılır, fazla et ve yağları alındıktan sonrasında gerilir ve kurutulur. Yazım için hazırlamak suretiyle değişik malzemelerle zımparalanır. Her işlemi yine etmek sonuçta elde edilecek parşömenin standardını arttırır. Son üründe derinin orijinal dokusu oldukça açık görülebildiğinden hiçbir parşömen ötekinin aynı değildir. Bugün hala parşömen yapımını bir bilimden ziyade bir sanat olarak görmekte fayda vardır. Mağara duvarı, kil tablet, mermer, balmumu tablet, papirüs, kağıt, bilgisayar ekranıyla karşılaştırıldığında kaliteli bir parşömen insanlığın kullandığı en muhteşem yazı malzemesidir. Kimi zaman 40 yıl ilkin yazılmış bir kağıt üstündeki yazı zor okunurken, 1500 senelik parşömenler sanki dün yazılmış duygusu uyandırmaktadır. Kağıtla kıyaslanamayacak kadar pahalı olması sebebiyle bugün yalnız sanat içerikli amaçlarla kullanılan parşömenin yine Bergama'da üretilmesi, sergilenmesi, gezinsel ve hediyelik objelerin tasarımı, imali ve pazarlanması, kısacası doğum yeri Bergama'yla ilişkisinin tekrardan tesisi emekleri Charta Pergamena tarafınca yürütülmektedir.
Parşömen, Bergama derisinden anlamına gelmektedir. Yamaya, cilt yapımına ve daha başka işlere yarayan düz yüzeyli saydam ya da donuk malzemeye parşömen denir. Kireç suyundan geçirilmiş sepilenmemiş koyun, keçi, domuz yada eşek derisinden elde edilir.
Kağıt sanayisinde Parşömen kağıdı, sülfürik asit tesir ettirilerek yüzeyi sertleştirilmiş, organik sıvıların (yağlı maddeler, sıvı yağ, gres vb.) sızmasına, suya, hatta kaynar suya karşı dayanımı artırılmış kağıttır. Pergament kağıdı ya da sülfürize kağıt da denir.
Günümüzde deriyi elle temizleme ve bitirme işlemlerinin yerini mekanik yöntemler almıştır; fakat gergi tabakasında kurutma hala büyük dikkat gerektiren bir iştir. Bu sebeple deri gerginliğe bağlı olarak beyaz, donuk ya da yarı saydam olacak şekilde kurur.
Kağıt sanayisinde Parşömen kağıdı, sülfürik asit tesir ettirilerek yüzeyi sertleştirilmiş, organik sıvıların (yağlı maddeler, sıvı yağ, gres vb.) sızmasına, suya, hatta kaynar suya karşı dayanımı artırılmış kağıttır. Pergament kağıdı ya da sülfürize kağıt da denir.
Günümüzde deriyi elle temizleme ve bitirme işlemlerinin yerini mekanik yöntemler almıştır; fakat gergi tabakasında kurutma hala büyük dikkat gerektiren bir iştir. Bu sebeple deri gerginliğe bağlı olarak beyaz, donuk ya da yarı saydam olacak şekilde kurur.
Parşömen
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
üstüne yazı yazılmak suretiyle hazırlanmış hayvan derisi. II. Eumenes'in bilginlerinden Plinos tarafınca, papirüs yokluğu karşısında buluş edildi. İlk kez Bergama'da yapıldığı için pergamana adı verildi. Koyun, keçi, dana, domuz, antilop, oğlak derisinden yapılırdı. Oldukça uzun işlemleri gerektiren parşömenin yapımına, hususi bir makasla derinin iç yüzündeki et parçaları kesilerek başlanır. Ondan sonra bu kısım üstüne kireç sürülür, dış yüzü de kuru olarak ponza taşıyla ovulur ve nişastadan meydana getirilen ince bir zamk tabakası sürülerek cilâlanır. Ek olarak sanayide de tutkalsız kâğıt üstüne ilkin seyreltik sülfürik asit, arkasından amonyaklı bir çözelti tesir ettirilerek bitkisel parşömen hazırlanmış olur. Bu da parşömenin tüm fizyolojik özelliklerine haizdir. Avrupa'da paçavradan meydana getirilen kâğıdın kullanılmaya başlanması ve matbaanın keşfi parşömenin önemini yitirmesine niçin oldu. Pahalı bir yazı gereci olduğundan de papirüs kadar yaygınlaşmadı. Bugün çoğu zaman koyun ve keçi derileri kullanılarak meydana getirilen parşömen, minyatürlerin yapımında, bazı lüks baskılarda ve çeşitli çantaların hazırlanmasında kullanılır.
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
üstüne yazı yazılmak suretiyle hazırlanmış hayvan derisi. II. Eumenes'in bilginlerinden Plinos tarafınca, papirüs yokluğu karşısında buluş edildi. İlk kez Bergama'da yapıldığı için pergamana adı verildi. Koyun, keçi, dana, domuz, antilop, oğlak derisinden yapılırdı. Oldukça uzun işlemleri gerektiren parşömenin yapımına, hususi bir makasla derinin iç yüzündeki et parçaları kesilerek başlanır. Ondan sonra bu kısım üstüne kireç sürülür, dış yüzü de kuru olarak ponza taşıyla ovulur ve nişastadan meydana getirilen ince bir zamk tabakası sürülerek cilâlanır. Ek olarak sanayide de tutkalsız kâğıt üstüne ilkin seyreltik sülfürik asit, arkasından amonyaklı bir çözelti tesir ettirilerek bitkisel parşömen hazırlanmış olur. Bu da parşömenin tüm fizyolojik özelliklerine haizdir. Avrupa'da paçavradan meydana getirilen kâğıdın kullanılmaya başlanması ve matbaanın keşfi parşömenin önemini yitirmesine niçin oldu. Pahalı bir yazı gereci olduğundan de papirüs kadar yaygınlaşmadı. Bugün çoğu zaman koyun ve keçi derileri kullanılarak meydana getirilen parşömen, minyatürlerin yapımında, bazı lüks baskılarda ve çeşitli çantaların hazırlanmasında kullanılır.
PARŞÖMEN a (fr. parchemın; geç lat. pergamena; yun. pergamene, Bergama derisi'nden). Yazmaya, cilt yapımına ve daha başka işlere yarayan düz yüzeyli saydam ya da donuk araç-gereç (Kireç suyundan geçirilmiş sepilenmemiş koyun, keçi, domuz ya da eşek derisinden elde edilir.) [Bk. ansikl. böl ]
—Bot. Bazı bezelye ya da fasulyelerde badıçların sklerankimalı iç tabakası.
—Kâğ. san. Parşömen kâğıdı, sülfürik asit tesir ettirilerek yüzeyi sertleştirilmiş, organik sıvıların (yağlı maddeler, sıvı yağ, gres vb.) sızmasına, suya, hatta kaynar suya karşı dayanımı artırılmış kâğıt. (PERGA MENT KÂĞIDI ya da SüLFüRİZE KAĞIT da denir.)
—Tekst. Parşömen kâğıdı, penye yün iplikçiliğinde, ilayerlı çekme makinesinin üst alıcı silindirleri üstüne yapıştırılan parşömen bandı. (Bu bandın uzunluğu, silindirin çember uzunluğundan fazladır; bu fazlalık bölüm, her dönüşte yün şeridine, tozların ve şardon artıklarının dışarı atılmasını ve liflerin birbirinden ayrılmasını kolaylaştıran hafifçe bir sarsıntı verir.)
—ANSİKL. Hâlâ bazı parşömenciler tarafınca uygulanan eski parşömen hazırlama biçimi şu şekilde özetlenebilir: malum dere çalışmasından sonrasında deri, gergi tahtası (gergef) üstüne bir ip ya da takız sistemiyle yerleştirilir; bu durumda hususi bir bıçakla derinin iç yüzündeki et parçaları temizlenir; bıçağın sırtı deri yüzünün perdahlanmasında kullanılır. Ondan sonra iç yüzü kireçle dış yüzü kuru olarak süngertaşıyla zımparalanır ve deri çerçeve üstünde zaman içinde kurumaya bırakılır. Çerçeveden çıkarılan deri, yüzeyindeki kabartıları ortadan kaldırmak için kazınır ve tekrardan süngertaşıyla parlatılır Peşinden dış yüzü ince bir jelatinli yapışkan ya da nişasta tabakasıyla sıvanır. Günümüzde de riyi elle temizleme ve bitirme işlemlerinin yerini mekanik yöntemler almıştır; fakat gergi tahtasında kurutma, hâlâ büyük dikkat gerektiren bir iştir. Bu sebeple deri, gerginliğe bağlı olarak beyaz, donuk ya da yarı saydam olacak şekilde kurur. Günümüzde beyaz parşömen başlıca vurmalı çalgılarda (davul, kasnak, timba, vb.), yarısaydam parşömen ise lambalarda kullanılır; parşömenin eski kullanım alanları (minyatür, bazı lüks baskılar, ciltler, vb.) bugün de geçerlidir.
—Bot. Bazı bezelye ya da fasulyelerde badıçların sklerankimalı iç tabakası.
—Kâğ. san. Parşömen kâğıdı, sülfürik asit tesir ettirilerek yüzeyi sertleştirilmiş, organik sıvıların (yağlı maddeler, sıvı yağ, gres vb.) sızmasına, suya, hatta kaynar suya karşı dayanımı artırılmış kâğıt. (PERGA MENT KÂĞIDI ya da SüLFüRİZE KAĞIT da denir.)
—Tekst. Parşömen kâğıdı, penye yün iplikçiliğinde, ilayerlı çekme makinesinin üst alıcı silindirleri üstüne yapıştırılan parşömen bandı. (Bu bandın uzunluğu, silindirin çember uzunluğundan fazladır; bu fazlalık bölüm, her dönüşte yün şeridine, tozların ve şardon artıklarının dışarı atılmasını ve liflerin birbirinden ayrılmasını kolaylaştıran hafifçe bir sarsıntı verir.)
—ANSİKL. Hâlâ bazı parşömenciler tarafınca uygulanan eski parşömen hazırlama biçimi şu şekilde özetlenebilir: malum dere çalışmasından sonrasında deri, gergi tahtası (gergef) üstüne bir ip ya da takız sistemiyle yerleştirilir; bu durumda hususi bir bıçakla derinin iç yüzündeki et parçaları temizlenir; bıçağın sırtı deri yüzünün perdahlanmasında kullanılır. Ondan sonra iç yüzü kireçle dış yüzü kuru olarak süngertaşıyla zımparalanır ve deri çerçeve üstünde zaman içinde kurumaya bırakılır. Çerçeveden çıkarılan deri, yüzeyindeki kabartıları ortadan kaldırmak için kazınır ve tekrardan süngertaşıyla parlatılır Peşinden dış yüzü ince bir jelatinli yapışkan ya da nişasta tabakasıyla sıvanır. Günümüzde de riyi elle temizleme ve bitirme işlemlerinin yerini mekanik yöntemler almıştır; fakat gergi tahtasında kurutma, hâlâ büyük dikkat gerektiren bir iştir. Bu sebeple deri, gerginliğe bağlı olarak beyaz, donuk ya da yarı saydam olacak şekilde kurur. Günümüzde beyaz parşömen başlıca vurmalı çalgılarda (davul, kasnak, timba, vb.), yarısaydam parşömen ise lambalarda kullanılır; parşömenin eski kullanım alanları (minyatür, bazı lüks baskılar, ciltler, vb.) bugün de geçerlidir.
Kaynak: Büyük Larousse
Perşomen
Perşomen üstünde yazı yazmak için kullanılan herhangi şeklinde bir deri.
parşömen ingilizcesi
- parchment, sheepskin, vellum
Kil tablet, papirüs ve parşömen ne vakit bulunmuştur?
YORUMLAR