Patates iyi mi bir sebzedir? Patatesin özellikleri, gıda içinde ne olduğu nedir? Patates iyi mi yetiştirilir, hastalıkları ve saklanması hak...
Patates iyi mi bir sebzedir? Patatesin özellikleri, gıda içinde ne olduğu nedir? Patates iyi mi yetiştirilir, hastalıkları ve saklanması hakkında bilgi.
PATATES
Patlıcangiller familyasından, yaprakları, sürgünleri üzüntü, hattâ zehirli olan bir bitkidir. Yalnız, «patates» diye, daha çok, bu bitkinin toprak altında meydana gelen yumrularına denir, çünkü patatesin yalnız bu yumruları yenebilir. Bu yumrular, nişasta bakımından çok zengindir; bundan dolayı oldukça mühim gıda maddelerinden biridir. Patatesin, toprak üstünde kalan yeşil kısımlarında «solanin» ismi verilen zehirli bir madde bulunduğundan bu tür şeyler yenmez.
Patates, ikiçeneklilerden, otsu bir bitkidir. Toprak üstünde kalan kısmında boyu 80 santimi bulan, üstü tüylü yeşil bir sap, bu saptan çıkan dallar, koyu yeşil yapraklar vardır. Yapraklar küçüklü büyüklü olduğundan tüm yapraklar güneş alabilir; bu da, patatesin yumru meydana getirmesine yarar, çünkü yumrular bolca güneş ışığı yardımıyla oluşur.
Yumru, içinde gıda maddesi toplanmış bir gövdedir. Bu yumrularda, % 18-25, «fekül» (iri taneli nişasta), %2 azotlu madde, belli bir miktar da yağ bulunmaktadır. Yumruların üstünde, her gövdede olduğu şeklinde, «göz» denen tomurcuklar vardır.
Patatesin çiçekleri salkım biçimindedir. Renkleri ya ak, ya da eflâtun olur. Patatesin yemişleri ise minik birer domatese benzer, yeşil renkli, çok çekirdeklidirler. Yemişler de, toprak üstü sapları, dalları şeklinde zehirlidir.
Patates Iyi mi Yetiştirilir
Patatesin yetiştirilmesinde yumrulardan faydalanılır. Yumrular, işlenmiş toprağa ekildikten sonrasında iki tür sap meydana getirirler. Ekranda görülen pencereden birisi, toprak üzerine çıkar, yapraklarla çiçekleri taşır. Ötekisi, toprağın altında oluşur, kordon biçimindeki gövdelerle bunların ucundaki yumruları taşır. Toprağın üstündeki sap sararıp kuruyunca, toprak altı kısmının olgunlaştığı anlaşılır. Sonrasında toprağın alt kısmındaki yumruların üstü kendiliğinden bir mantar tabakasiyle örtülerek kışa dayanıklı duruma gelir. Baharda, tekrardan yeşil yapraklı toprak üstü kısmı oluşur. Tohumluk, ya da turfanda patates elde edilmesi için, yumrular, üzerlerindeki kabuk kalınlaşmadan topraktan çıkarılır.
Patates her iklimde, çok killi, kireçli olmı-yan her toprakta yetişir. Patates ekimi için en iyi toprak, üç kez derin sürülmüş, fosforlu, potaslı, gübreli, kumlu topraktır. Fosforla gübre, patatesin hastalıklara karşı dayanıklılığını sağlar. Ekim, iklime bakılırsa, ya martta, ya da nisanda yapılır.
Türleri. — Patates, dış kabuklarının rengine bakılırsa, «sarı» ya da «kırmızı» olmak suretiyle, iki çeşide; etinin rengine bakılırsa de «ak» ya da «sarı» olmak suretiyle gene iki çeşide ayrılır. Ekranda görülen pencereden en makbulü olan «sarı patates» Türkiye’de en fazla Adapazarı, İzmir, Niğde, Ürgüp, Ödemiş dolaylarında yetişmektedir. Yurdumuzda bir yılda averaj olarak 300-400 bin ton arası patates elde edilmektedir. Bunun büyük bölümü, Erzurum, Trabzon, İzmit, .Adapazarı, Kayseri, Niğde, Ege Bölgesi’nde yetişir.
Hastalıklar. — Patatese zarar veren başlıca hastalıklar, «patates kanseri», «yozlaşma» ve «mozayik hastalığı»dır. Bundan başka, bitkiye musallat olan kurtlar, böcekler de patatese zarar verirler.
Saklanması. — Patates, topraktan çıkarıldıktan sonrasında ya toprak silolarda, ya da mahzenlerde saklanır. Patatesler düzgün bir biçimde yerleştirildikten sonrasında, dondan, kırağıdan zarar görmemeleri için otla, samanla örtülür. Patatesin saklandığı yerin çok serin, kuru, ışıksız olmasına dikkat edilir. Çünkü sıcak, nemli, aydınlık yerlerde patates filizlenir, içindeki «solonin» ismi verilen zehirli madde oluşur.
YORUMLAR