Şimdiki İran halkının çoğunluğunu teşkil eden dünyanın en eski milletlerinden biri olan Persler hakkında bilgiler. Persler kimdir ve tarihle...
Şimdiki İran halkının çoğunluğunu teşkil eden dünyanın en eski milletlerinden biri olan Persler hakkında bilgiler. Persler kimdir ve tarihleri hakkında bilgiler.
PER5LER, şimdiki İran halkının çoğunluğunu teşkil eden, Hint-Avrupa soyunun Arya kolundan gelme eski bir millettir. M.Ö. 2000 yıllarına doğru dalgalar halinde bugün bulundukları bölgelere geldiler. Burada kendileriyle aynı soydan olan Medler’le Samî oldukları kabul edilen Elamlar da vardı. Zaman içinde Persler, Medleri de, Elamları da sindire sindire kendilerine karışmasını sağlayarak şimdiki İran halkını ortaya çıkardılar. Persler kendilerine çok eskiden «Aryan» derlerdi. Zaman içinde bu kelime «İran» oldu.
Eski İran’da, derhal hepsi Aryan soyundan olmak suretiyle, pek çok boylar yaşardı: Ekranda görülen pencereden Partlar, Horasan’ın batısında, Medler, garp İran’da, Persler cenup İran’da, Hikaryalılar da Hazar kıyılarında yerleşmişlerdi. Cenup İran’da oturan Persler (Farslar), ilkin çağdaş Elamlar’ın, bir süre sonra da Medler’in idaresi altında yaşadılar. Mütevazi bir yaşam geçirir, yiğit insanlardı. Çocuklarına üç şey öğretirlerdi: Ata binmek, ok atmak, doğru söylemek.
Persler M.Ö. VII. yüzyılda Medler’den Ahmen’i kendilerine kafa tanıdılar. Onun oğlu Teispes de Persler’in ilk kralı oldu. Medler’e bağlı olan bu Pers hükümdarları, ilkin Elamlar’ın ülkelerini ele geçirdiler, daha çok onların ülkesi Sus’ta oturdular. I. Keyhusrev ile I. Keykâvus ülkelerini iyi yönetip, toprak kazanmakla birlikte, gene Med krallarına bağlıydılar. I. Keykâvus’un oğlu II. Büyük Keyhüsrev bu boyunduruğu kırıp büyük bir imparatorluk kurdu.
Büyük Keyhüsrev’in ölümünden sonrasında (M.Ö 530) yerine geçen oğlu Keykâvus (Kambiz) Mısır’ı İran topraklarına kattı. Onun ölümü üstüne, Ahmen soyundan Dâra, İran tahtına hak iddia eden, kendisini Ahmenler den sayan büyücü Gaumata’yı ortadan kaldırarak tahta oturdu.
Dâra’dan sonrasında İran tahtına Serhas geçti. I. Ardaşir, II. Serhas, II. ve III. Ardaşir çağlarında İran bir takım toprakları yitirdi. III. Dâra zamanında, İran toprakları, Büyük İskender’in eline geçti, Dara (M.Ö. 331) İskender’le yapmış olduğu harpte hem tacını, hem de canını kaybedince, 200 yıldan fazla devam eden İran İmparatorluğu yıkıldı.
Persler’in Yaşayışı
Persler de diğeri İran boyları benzer biçimde eski soyları Aryalar’ın dini inanışlarına bağlıydılar. İnanışlarına bakılırsa, bu dinin kurucusu Zerdüşt (Zaroastra) isminde bir prensti. Yazdığı kitaba «Zend-Avesta» denir. Başlıca tanrı gökyüzüdür; buna «bilge» anlamına «Ahura», «akıllı» anlamına da «Mazda» ismi verilirdi. Bu «Ahura-Mazda» adından dolayı «Zerdüşt» dinine Mazdaizm de denilir. Bu dinde iki kuvvet vardır: Işık’la Karanlık. İyi, fena ruhlar bu iki kuvveti temsil ederler, hepsi de Ahura-Mazda’ya bağlı bulunurlardı. Ateş, mukaddes sayılır, her evde ocak kesinlikle yanardı.
Persler önceleri rahat bir yaşam sürerlerdi. Medler’i, daha başka Aryan soyundan ulusları bir bayrak altında toplayıp İran İmparatorluğunu kurunca heybetli, parlak bir yaşam yaşamaya başladılar. Süslü elbiseler giyerler, güzel evlerde otururlardı. Bu üstün, parlak yaşayışı Yunanlılar’a, onların aracılığı ile de Garp ülkelerine sokan Persler olmuştur.
Persler’de hanımlar hür değildi. Bununla birlikte, erkekler üstünde büyük tesirleri vardı. Çocuklar 7 yaşına kadar analarına bağlı olurlar, sonrasında özgür bırakılırlardı. Eski Mısırlılar benzer biçimde Persler de en yakınları ile evlenirlerdi. I. Keykâvus kız kardeşiyle evliliğe ilk adımını atmıştı.
Pers hükümdarları başlarına elmaslı taç giyer, altınla, fildişiyle süslenmiş bir sarayda oturur, hiç kimseye görünmezlerdi. Pers İmparatorluğu’nun geniş toprakları «Satrap» denilen valilerle yönetilirdi. Satrap, hükümdarın vekiliydi. Bulunmuş olduğu ilin merkezinde bir sarayda oturur, kendi adına gümüş para dahi bastırırdı. Ordu, İran’daki uluslardan, bununla birlikte destek kuvvetlerden kurulurdu. Çok kalabalık olan bu orduda en gözde olanlar İranlılar’dı.
Persler Avesta dili konuşurlardı. Bu dil, tüm Arya boylarının dillerini birleştirmişti. Bu dilden Pehlevî dili, ondan da IX. yüzyılda Farsça çıkmıştır. En eski İran yazısı, Babil «çivi yazısı»dır.
YORUMLAR